با امكان پيوند تخمدان در پژوهشگاه ابن‌سينا خواهران دوقلو به كمك يكديگر مي‌آيند‌

[LaDy Ds DeMoNa]

با امكان پيوند تخمدان در پژوهشگاه ابن‌سينا
خواهران دوقلو به كمك يكديگر مي‌آيند‌

اگرچه دوقلوها كم نيستند و هم‌اكنون در دنيا حداقل 100 ميليون دوقلو زندگي مي‌كنند، اما هر كدام از ما در مواجهه با دو موجود شبيه به هم به وجد مي‌آييم. موجوداتي كه نه‌تنها از لحاظ ظاهر شباهت زيادي به يكديگر دارند، بلكه در بسياري موارد ديگر از جمله بافت‌ها و ارگان‌هاي داخلي و حتي ويژگي‌هاي روحي هم به يكديگر نزديك هستند و البته همين شباهت‌هاي فيزيولوژيكي و جسمي‌ باعث شده تا از خيلي قبل‌تر از اين‌كه امكان شبيه‌سازي از لحاظ علمي‌ مطرح شود، داستان‌ها و فيلم‌هاي زيادي درباره خلق گسترده موجودات اينچنيني شكل بگيرند.

موضوع شباهت بافت‌ها در دوقلوها آنقدر جدي است كه پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم پزشكي جهاددانشگاهي ابن‌سينا، موفق شده است با اجراي پيوند تخمدان كامل بين خواهران دوقلوي همسان، گامي‌ نو براي احياي باروري آنان بردارد. معدود كشورهاي جهان به اين دستاورد علمي‌ رسيده‌اند و به گفته محققان جهان اين مي‌تواند زمينه‌ساز مطالعات بعدي براي انجام اين پيوند در كل افراد نيازمند در سطح جامعه باشد. ضمن آن كه هدف نهايي پژوهشگران آن است كه قسمتي از تخمدان فريز شده خود بيمار را برايش پيوند بزنند؛ زيرا با اين روش بسياري از دختران جواني كه به علت سرطان تخمدان خود را از دست داده‌اند، به بارداري اميدوار مي‌شوند. امكان پيوند تخمدان كامل بين خواهران دوقلوي همسان آنقدر جذاب بود كه براي اطلاع از جزييات آن با دكتر محمدرضا صادقي معاون پژوهشي پژوهشگاه جهاددانشگاهي ابن‌سينا گفتگو كرديم.
براي اين‌كه بيشتر در جريان امكان پيوند تخمدان بين خواهران دوقلو و اهميت اجراي آن قرار بگيريم، بهتر است ابتدا درباره ويژگي‌هاي آن بگوييد و اين‌كه با اجراي اين روش در كشور آيا ما جزو معدود كشورهاي برخوردار از آن خواهيم بود يا خير؟
اين پروژه براي اولين بار در كشور اجرا خواهد شد و ظاهراً اين جراحي در ابعاد مطرح شده در منطقه و كشورهاي همسايه نيز سابقه نداشته است. پيوند تخمدان كامل علاوه بر احياي قدرت باروري طبيعي، موجب برقراري و تنظيم سيكل‌هاي زنانه و هورمون‌هاي جنسي مي‌شود.
يكي از نتايج درخشان اين نوع درمان، برطرف شدن و جبران عوارض و سوءعملكردهاي ناشي از آشفتگي نظم و سطح هورمون‌ها و فاكتورهاي هورموني زنانه است. ازجمله اين عوارض پوكي استخوان است كه بعد از يائسگي مي‌تواند تهديدكننده باشد، حال اگر اين يائسگي زودرس باشد فرد بيمار براي مدت طولاني‌تري در معرض عوارض حاصل از پوكي استخوان بوده و شرايط وخيم‌تري خواهد داشت. از جمله مزيت‌هاي روش مذكور نسبت به ديگر روش‌هاي كمك‌باروري مثل اهداي تخمك و لقاح آزمايشگاهي همين مورد اخير يعني احياي تعادل هورموني است، حتي اين روش در نگاه روان‌شناختي مي‌تواند با القاي روح باروري تأثير خوبي در شيوه زندگي و روحيات فرد داشته باشد، چون در ساير روش‌هاي كمك‌باروري زوج نابارور به نوعي خود را وابسته به كمك اشخاص‌دهنده و آزمايشگاه مي‌دانند.
در سال 2008 مقاله‌اي از دكتر سيلبر در شماره 7 ژورنال Human Reproduction منتشر شد كه در آن به مقايسه روش پيوند بافت و تخمدان كامل پرداخته شد. طبق اين مقاله به نظر مي‌رسد با وجود تهاجمي‌تر بودن، روش اخير فعاليت هورموني پايدارتر خواهد بود. همچنين در اين مقاله اين روش به‌عنوان يك فرآيند انتخابي و مناسب براي زنان دوقلوي همسان دچار يائسگي زودرس توصيه شده است.
در اين پروژه به علت پذيرش تقريباً مطمئن بافت‌هاي پيوندي در دوقلوهاي همسان، در مرحله اول دامنه فراخوان مراجعان را در گروه دوقلوهاي همسان محدود كرديم تا راه پيش رو براي دستيابي به مراحل پيشرفته‌تر را با گامي ‌مطمئن آغاز كنيم و اميدواريم با پشتوانه متخصصان جوان ايراني در آينده نزديك، طيف وسيعي از فناوري‌هاي درماني ناباروري را براي ارائه خدمات به زوج‌هاي نابارور به شكل بومي‌ درآورده و حتي پاسخگوي مراجعان خارجي نيز باشيم.
به نظر مي‌رسد اين روش براي همه بخصوص دوقلوهايي كه يكي از آنها با اين مشكلات درگير است بسيار جالب و هيجان‌انگيز باشد اما دقيقا از چه زماني اين روش به فاز بيمارستاني و عمومي ‌خواهد رسيد؟
اين جراحي همزمان با برگزاري كنگره حفظ باروري در دي‌ماه انجام خواهد شد. دكتر شرمن سيلبر به‌عنوان متخصص و مدعو، علاوه بر شركت در اين كنگره با تيم جراحي مركز درمان ناباروري ابن‌سينا نيز همكاري خواهد داشت. مرحله بررسي و مطالعات سپري شده و فعلاً در مرحله فراخوان بيماران مورد نظر هستيم كه تا اواخر پاييز ادامه خواهد داشت. شرايط شركت و انتخاب در اين پروژه شامل دوقلوي همسان بودن خواهران، سلامت توليد مثلي قل دهنده و قرارگيري خواهران در سنين فعاليت توليد مثلي (15 تا 45 سال) است. خانواده‌ها مي‌توانند براي كسب اطلاعات بيشتر به پايگاه الكترونيكي http://www.avesina.ir ‌‌مركز فوق‌تخصصي درمان ناباروري ابن‌سينا يا آدرس اين مركز مراجعه كنند.
براي اين پيوند چه مراحلي بايد طي شود؟
در نوع پيوند بافت تخمدان، بعد از خارج‌سازي تخمدان از بدن فرددهنده بافتي از لايه قشري آن با ضخامت حدود يك ميلي‌متر تهيه مي‌شود كه 2 نمونه به هريك از تخمدان‌هاي فرد گيرنده اختصاص پيدا مي‌كند و يك نمونه به شكل منجمد محافظت مي‌شود. سپس به شيوه لاپاروسكوپي بخش‌هايي از قشر تخمدان فرد گيرنده در عين كنترل خونريزي برداشته مي‌شود و بافت اهدايي جايگزين آن شد، و مدولا يا مركز تخمدان را مي‌پوشاند. دقت در اين نوع جراحي موجب تسريع در برقراري ارتباط خوني بافت جديد و تخمدان ميزبان شده، بتدريج فعاليت هورموني و در نهايت تخمك‌گذاري احيا مي‌شود.
اما درباره پروژه مورد بحث جراحي يا پيوند تخمدان كامل قضيه متفاوت است، به‌طوري كه جراحي شامل دو مرحله است كه در گام اول با جراحي روي قل دهنده سالم تخمدان وي برداشته مي‌شود و در مرحله دوم تخمدان جديد در موقعيت توپوگرافيك خود در بدن قل نابارور پيوند مي‌شود.
اگر بخواهيم درباره اين جراحي توضيحات جزئي‌تري داشته باشيم بايد گفت: معمولاً بعد از آزمايش‌هاي متداول از نظر‌سازگاري بافتي و كنترل امكان بيماري‌هاي عفوني قابل انتقال مراحل جراحي شروع مي‌شود. جراحي در واقع به شكل Microvascular اتفاق مي‌افتد و در صورت كلي جراحي شامل اتصال شريان و وريدهاي تخمداني به تخمدان پيوندي برقرار مي‌شود كه ارتباط يا آناستوموز اين عروق در بزرگ‌نمايي ميكروسكوپي و تحت يك‌سري تكنيك‌هاي جراحي انجام مي‌شود. قطر وريدهاي تخمداني 3 تا 5 ميلي‌متر است و قطر شريان تخمداني از 5 دهم ميلي‌متر تجاوز نمي‌كند. بعد از ارتباط كامل عروقي با ورود جريان خون ميزبان حيات تخمدان جديد در بدن فردگيرنده شروع مي‌شود.
در انجام اين پيوند، مطمئنا از تكنولوژي‌ها و تجهيزات به روز و پيشرفته‌اي هم استفاده شده است؟
بله، به لحاظ پيچيدگي تكنيك‌هاي اجرايي در اين جراحي، انواعي از تجهيزات ضروري در Microsurgery و نيز انجماد و نگهداري بافت پيوندي در اين عمل استفاده مي‌شوند.
آيا اين روش علاوه بر امكان باروري قل نابارور فوايد ديگري هم در پي دارد؟ و به‌طور كلي اهميت اجراي اين طرح از لحاظ علمي، اقتصادي چيست؟
با اين روش سيكل‌هاي زنانه قل گيرنده به شرايط طبيعي برمي‌گردد و امكان باروري و بارداري طبيعي نيز وجود خواهد داشت. در ضمن بعد از پيوند موفقيت‌آميز اختلالات هورموني ناشي از يائسگي زودرس و توقف عملكرد طبيعي تخمدان‌ها برطرف مي‌شود و بدن به تعادل هورموني خواهد رسيد. در نتيجه اين شرايط، از تحميل هزينه‌هاي گزاف بابت عوارض ناشي از اين نوع يائسگي پيشگيري شده و اميد به زندگي در بين زوج‌هاي نابارور افزايش خواهد يافت. شايان ذكر است امروزه حوزه‌اي ميان‌رشته‌اي تحت عنوان توريسم سلامت يا توريسم پزشكي به‌وجود آمده كه بخش باروري و مسافرت‌هاي در راستاي درمان ناباروري عمده‌ترين قسمت اين حوزه به شمار مي‌رود. در صورت انجام موفقيت‌آميز پروژه مذكور قطعاً مي‌توان پيشنهادهايي به منظور ارائه خدمات فراملي و در سطح منطقه داشت و گامي ‌در جهت اعتلاي توريسم پزشكي و در نتيجه افزايش سطح درآمد گردشگري بويژه نوع درماني برداشت.
بنابراين از لحاظ اعتبارات بين‌المللي و جذب بيماران منطقه هم اين روش مي‌تواند موثر باشد، اما به اعتقاد شما در ادامه امكان صدور دانش فني اين طرح به كشورهاي ديگر هم وجود خواهد داشت؟
ان‌شاءالله بعد از تكميل موفقيت‌آميز اين طرح، قاعدتاً مي‌توان مطالعات امكان‌سنجي صدور اين فناوري به كشورهاي همسايه يا حتي ساير كشورها را آغاز كرد.
چه‌سازمان‌ها يا مراكزي اين طرح را حمايت كرده‌اند؟
پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم پزشكي جهاد دانشگاهي ابن‌سينا و مركز فوق تخصصي درمان ناباروري و سقط مكرر ابن‌سينا از حاميان اين طرح محسوب مي‌شوند.
از نتايج آن، مقاله‌اي در نشريات بين‌المللي به چاپ رسيده است؟
اگر منظورتان همين طرح جاري است، فعلا خير، زيرا گزارش نتايج در قالب مقاله علمي ‌بايد پس از اتمام مراحل و حصول اطمينان از موفقيت‌آميز بودن طرح و ارزيابي توان باروري و بارداري بيماران ارائه شود اما درخصوص پروژه‌هاي خارجي در سال‌هاي اخير چند مقاله در مجلات Human Reproduction و Fertility and sterility به چاپ رسيده است.
آينده اين طرح را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اميدواريم به فضل الهي با انجام موفقيت‌آميز اين طرح دركشور عزيزمان ايران علاوه بر ارتقاي سطح بهداشت و سلامت باروري جمعيت زنان كشور، بارقه اميدي براي زوج‌هاي نابارور ايجاد كرده باشيم.

گام به گام تا پيوند تخمدان كامل بين خواهران دوقلوي همسان

اولين نوزاد حاصل از پيوند موفقيت‌آميز تخمدان كامل، يك دختر سالم بود كه 11 نوامبر 2008 در بيمارستاني در لندن متولد شد. اين نوزاد حاصل جراحي پيوند بود كه ژانويه 2007 در سنت لوئيز ايالات متحده صورت گرفته بود، در آن تخمدان كامل خواهر دوقلوي يك خانم انگليسي به وي پيوند زده شد. اين خانم 38 ساله درسنين نوجواني دچار يائسگي زودرس شده و عملا قدرت باروري خود را به دليل توقف فعاليت تخمداني ازدست داده بود. 3 ماه بعد از اين جراحي، سيكل‌هاي زنانه اين خانم بعد از 22 سال به وضعيت عادي برگشت و با تخمك‌گذاري طبيعي، توانايي باروري وي احراز شد و در نهايت پس از بارداري طبيعي، فرزند خود را به روش سزارين به دنيا آورد. اين نوزاد در آغاز تولد حدود 6/3 كيلو وزن داشت.
البته قبل از اين رويداد هم سال 2004 ميلادي پيوند بافت تخمدان بين دوخواهر دوقلو، آبستني موفقيت‌آميز خواهر نابارور را به همراه داشت، اما دكتر شرمن سيلبر به واقع براي اولين بار از تخمدان كامل براي اين پيوند در خواهران دوقلوي همسان استفاده كرد. هر چند قبل از اين، پزشكان دانشگاه پزشكي hejangz چين نيز ادعاهايي درمورد تولد اولين نوزاد حاصل از پيوند تخمدان كامل بين 2خواهر غير دوقلو داشتند و ظاهراً يك پزشك هندي نيز سال 2002 گزارشي درمورد پيوند كامل تخمدان ارائه كرده است. ولي تاكنون هيچ گزارش مستند و علمي ‌در نشريات و ژورنال‌هاي معتبر علمي ‌از آن منتشر نشده است. در بلژيك يك تيم تخصصي با پيوند بافت تخمدان بين 2 خواهر دوقلوي غير يكسان، باروري خواهر 20 ساله دچار بتاتالاسمي ‌را بعد از شيمي ‌و پرتودرماني و نيز پيوند مغز استخوان احيا كردند. همچنين در يك پروژه ديگر پزشكان بلژيكي سال 2003 براي اولين بار درجهان بافت تخمدان يك زن 32 ساله را كه از 7 سال پيش و قبل از آغاز شيمي‌درماني برداشته شده وبه صورت منجمد محافظت مي‌شد، به بدن وي بازگرداندند و سپتامبر 2004 دختر وي تامارا متولد شد؛ اين را مي‌توان نوعي حفظ باروري دانست.
يك ماه پس از پيوند تخمدان كامل درسال 2007 تلاش‌هاي دكتر سيلبر به منظور تكرار اين موفقيت درباره دوقلوهاي غير همسان نيز آغاز شد. در گام اول يك زن ساكن سانفرانسيسكو دچار ناباروري متعاقب شيمي‌درماني سرطان با سابقه دريافت مغز استخوان از خواهر دوقلوي خود مورد ارزيابي قرار گرفت اما ظاهراً اين مرحله از كار قدري پيچيده‌تر خواهد بود.