نمونه دیگر در داخل هشتی زیارتگاه درب امام اصفهان، متعلق به دوره تیموری، در زیر گنبد، شعری به زبان فارسی بدین مضمون آمده است.نظام یافت بنام خدای عالمیان / عمارتی که بود رشک روضه رضوان
بنزد طاووس زر داند و دو چتر این گنبد / مرقعیست کبود این رفیع شادروان
زرشک شمسه این هشت طاق و نه منظر / چو ذره شمسه خورشید گشته سرگردان
نهاده صبح بدین سبزه سپهر / زمهر برای زینت این بقعه جام جاویدان
این کتیبه بسیاری از تعابیر عرفانی را در بر دارد، مانند کلمه جام با تعبیری از خلوص روح و یا آیینه، که جلوه گاه نمود خداوند است. اشاره به شمسه، کنایه ای است به شکل واقعی تزیین نقاشی شده در داخل طاق ها، از آن جایی که کاربرد شمسه، در درون گنبدهای تیموری، نقشی متداول بود.
در مسجد جامع نیشابور، ;كتيبه ای به خط ثلث وجود دارد که متن آن حاوی اشعار زیر است: از پهلوان علي ولد خاص بايزيد / ماند بنا بشهر نيشابور يادگار
يك مسجدي كه كعبه اهل يقين بود / كرد تمام از كرم و فضل كردگار
اندر زمان خسرو غازي ولي عهد / سلطان حسين حامي دين شاه كامكار
در سال هشتصد و نود و نه بنا شد / جائي كه هست سجده گه خلق پروردگار
تاريخ را بخوان و دعائي ز روي صدق / بر خوان بحق ساعي خيرات بي شمار
چون در كتب تاريخي یادی از نام و نشان اين مسجد نشده است؛ اين سنگ نوشته اهميت مضاعفی می یابد. کرخ يا کروخ از روستاهاي اطراف هرات است که پهلوان علي کرخي بانی مسجد از آن منطقه است. در مواردی این كتيبه ها اشاره به سال مرگ شخص یا افرادی دارند که در آن مکان دفن و یا آن محل متعلق به آن ها بوده است. یکی از این نمونه ها، كتيبه ای است که بر روی سنگ قبر شاه خلیل الله، نبیره شاه نعمت الله ولی، با خطوط نسخ و ثلث نوشته شده و در آن سه بیت ماده تاریخ، کشته شدن شاه خلیل الله ثانی را نشان می دهد.
نمونه دیگر این كتيبه ها، بر سنگ قبر فریدالدین عطار نیشابوری نوشته شده و بیانگر چگونگی نصب و تاریخ آن و روایت به شهادت رسیدن عطار به دست مغولان را در بردارد. از دیگر نمونه های متعلق به دوره تیموری کتیبه ی موجود در غار درویشان هرات است که حاوی اشعاری از دوبیتی جامی است.
اين كتيبه تنها سند معتبر تعيين تاريخ بنا، محسوب مي شود، چرا که بنابر نوع خط آن، نستعليق، اواخر سده پانزدهم/نهم را یاد آور می شود. حروف اين كتيبه، به رنگ طلايي وكهربايي سير است که رنگ شاخص اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوي است. روي هم رفته، اين عوامل نمايانگر تاريخی حدود 1500 / 906 است. مطابق اين كتيبه، اين بنا پناهگاه كسي است كه دنيا را ترك كرده است.
مطالب بر گرفته از مقاله "تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی"
ادامه دارد
علاقه مندی ها (Bookmarks)