نوجوان! از کوچه دوستي به سلامت بگذر



سئوال: دختري ۱۷ ساله هستم، در انتخاب دوست و برقراري ارتباط با همکلاسي هايم مشکل دارم. حتي يک دوست خوب هم ندارم، نمي دانم چطور يک دوست خوب را بشناسم و با او دوست شوم.







گروه خانواده و مشاوره: دوست عزيز شما در دوره پرتلاطم و حساس «نوجواني» قرار داريد. نوجواني دوره اي پرمخاطره است. از بارزترين ويژگي هاي اين دوره تغييرات گسترده جسمي، عاطفي ، شناختي، نوسان هاي خلقي، استقلال طلبي و تمايل به دوستي با همسالان است.



افراط و تفريط ممنوع
دقت کنيد در دوستي هاي خود افراط و تفريط نکنيد. با هر کسي به راحتي طرح دوستي نريزيد، رازهاي زندگي خود را با هر کسي در ميان نگذاريد و فداکاري ها و از خودگذشتگي هاي زيادي از خود نشان ندهيد. مي توانيد در ابتدا با دوستانتان ارتباطي معمولي برقرار کنيد و در ادامه رابطه اگر مشکلي پيش نيامد و متوجه شديد که وي فردي قابل اعتماد، صميمي و از ديگر جهات مناسب است، آن گاه دوستي تان را عميق کنيد . در بسياري از مواقع سرنوشت افراد با دوستي ها گره مي خورد و فرد از اين رهاورد يا به سعادت مي رسد و يا زندگي اش به شقاوت ختم مي شود.
دقت داشته باشيد که در سن شما هيجانات و احساسات به شدت تحت تأثير هورمون ها قرار دارد؛ درست مثل جوش هاي صورت تان که تحت تأثير هورمون ها ايجاد مي شود و به تدريج از بين مي رود، پس سعي نکنيد فقط بر اساس اين احساسات و هيجانات اقدام به دوست يابي کنيد.


ويژگي هاي دوستي
يک دوستي درست و تعريف شده در زمان و مکان معيني انجام مي پذيرد و بعد از آن معنايي ندارد مثلا شما در مدرسه با دوست تان يک رابطه منطقي و تعريف شده داريد بدون اين که با حس يا هيجان خاص همراه باشد اين دوستي با پايان يافتن مدرسه، در طول روز يا پايان سال تحصيلي موقتا قطع مي شود و هيچ آسيبي به جز يک دلتنگي طبيعي به شما وارد نمي کند اما اگر اين دوستي از مرز طبيعي خارج شود، خطرناک مي شود و قطع آن نيز آسيب هاي عاطفي فراواني به شما وارد مي کند. شما مي توانيد در ساعت تفريح به همکلاسي هايي که احساس مي کنيد شرايط يک دوست خوب را دارند نزديک شويد، صادقانه با آن ها صحبت کنيد يا نامه اي بنويسيد و بعد از بيان نکات مثبت آنان احساستان را به صورت منطقي و بدون هيجانات زياد مطرح کنيد، البته هرکسي حق انتخاب دارد که درخواست دوستي شما را بپذيرد يا رد کند اگر آن را نپذيرفت ناراحت نباشيد، مطمئن باشيد دانش آموزان ديگري در مدرسه خواهند بود که چه امسال و چه سال هاي بعد با شما دوست شوند ولي اگر اين فردي که دوست داريد با شما دوست باشد به درخواست شما جواب مثبت داد، مواظب باشيد خيلي به او وابسته نشويد و نگذاريد دوستي تان به دوستي هاي افراطي تبديل شود چون هر دوي شما از اين رابطه آسيب خواهيد ديد.


تاثير هم نشين را جدي بگيريم
اصولا نشستن پشت يک نيمکت، رفت و آمد با يک سرويس، هم مدرسه اي بودن، هم محله اي بودن و... هيچ کدام به تنهايي دلايل کافي براي شروع يا تداوم يک دوستي نيست. گاهي اوقات برخي از ما براي انتخاب يک جفت کفش، يک روسري، يک پيراهن و ... ساعت ها در بازار مي گرديم و تا تمام مغازه ها را زير و رو نکنيم دست به انتخاب نمي زنيم اما در انتخاب دوست همين که يک نفر يک عدد بيسکويت به ما تعارف کند يا لبخندي مليح تحويل مان دهد، به سرعت در دوستي و رفاقت را با او باز مي کنيم، طوري که هنوز مدت کوتاهي از رفاقت مان نگذشته، سفره دلمان را پيش او پهن مي کنيم.
از آن جا که پايه و اساس اين نوع رفاقت ها سست است، دير يا زود به بن بست خواهد رسيد به خصوص اگر فردي که به عنوان دوست انتخاب کرده ايم فرد ناشايستي باشد آثار منفي اين رفاقت در زندگي آينده ما نيز آشکار مي شود.
انسان به واسطه دوستي و معاشرت با ديگران، از آنها رنگ و بو مي گيرد و شبيه آنان خواهد شد. به اطراف خود نگاهي بيندازيد و تاثير دوستان را در زندگي اطرافيان خود ببينيد. در روايات آمده است که اگر خواستيم کسي را بشناسيم دوستان او را بشناسيم زيرا از طريق دوستان ويژگي هاي خود فرد نيز آشکار مي شود. در ادامه راه هاي شناخت دوست خوب را بيشتر مورد بررسي قرار مي دهيم:


چطور دوست خوب از بد را تشخيص دهيم؟
گام اول در دوست يابي، دوست شناسي است. اگر اين امر به طور شايسته اي انجام نگيرد، مراحل بعدي فرجام خوبي نخواهد داشت. حال براي انتخاب دوست خوب چه کنيم؟ با آزمايش و امتحان، اين امر ميسر است تا دوستي را نيازموده ايم، نبايد به او اعتماد کنيم. اکتفا کردن به ظاهر و روي خوش کافي نيست. همان گونه که پرنده دانه خوب را از بد جدا مي کند، صاحب عقل و خرد نيز بايد دوست و همنشين خويش را از ميان اطرافيان با توجه به ملاک هاي صحيحي که دين و خردمندان عالم ارائه داده اند، گزينش کند.اولين راه انتخاب دوست آن است که آنها را بيازماييم و از همنشيني با احمق، بخيل، ترسو و دروغگو دوري کنيم. دوستي خوب است که هنگام سختي و نياز و مشکلات درسي يا عاطفي تنهايتان نگذارد. راه ديگري که براي انتخاب دوست سفارش شده است سفر کردن با اوست براي اين کار مي توانيد در اردوهايي که مدرسه برگزار مي کند شرکت کنيد در اين اردوها منش واقعي در هزار لاي وجود فرد عيان مي شود و دوستي که از اين آزمون ها به سلامت بيرون آيد، بسيار کمياب است و به سختي به دست مي آيد.


مهم ترين نشانه هاي يک دوست خوب
دوستان خوب نشانه هايي دارند که مهم ترين آنها داشتن عقل و دانش، ايمان به خداوند، تقوي و دين داري و همچنين خلق و خوي نيک و کريمانه است.اسلام بر معاشرت و دوستي با انسان هاي مومن و شايسته اي که موجب صلاح و رستگاري خواهد شد، تاکيد بسيار کرده است زيرا همنشيني با نيکان و صالحان به خودي خود آدمي را به نيکي و صلاح فرامي خواند. علم ثابت کرده است که وقتي انسان به چيزي يا فردي علاقه داشته باشد اين علاقه موجب مي شود بي اختيار خود را در رفتار و صحبت مانند او کند و فرد کم کم شبيه دوستش مي شود پس بايد دوستان عاقل را برگزينيم که همنشيني با دوست دانا روح را زنده مي کند اما رفيق ناشايست و دوست جاهل همچون زهري است که وجودش هر لحظه جسم و جان را مي آزارد همچنين دوست خوب بايد آينه دوستش باشد و خوبي هايش را تقويت و بدي هاي دوستش را به او بازگو کند تا خصلت هاي ناشايست در او کم شود.



اعتدال در دوستي را فراموش نکنيد
برخي جوانان به دليل برخورداري از احساسات و عواطف، در دوستي افراط مي کنند و دوستي خود را هميشگي و ناگسستني مي پندارند، از اين رو به قدري در دوستي زياده روي مي کنند که گويي يک روح در دو بدن اند، از جمله مثل هم لباس مي پوشند و مانند يکديگر رفتار مي کنند، درباره اسرارشان با هم سخن مي گويند و تحمل جدايي از يکديگر را ندارند، اما اسلام اعتدال در دوستي را مطرح کرده و در دوستي و دشمني خواهان ميانه روي است. امام علي عليه السلام مي فرمايند: «با دوستت با حفظ جهات و مدارا اظهار دوستي کن. شايد روزي دشمنت شود. همچنين در اظهار دشمني نيز مدارا کن، شايد روزي دوستت گردد». (نهج البلاغه، جملات قصار ۲۶۰)

در واقع دليلي ندارد تمام رازهاي خود را به دوست خود بگوييم که ممکن است به ضرر ما تمام شود اما بايد در مشکلات نيز دوست خود را تنها نگذاريم.




سخني با والدين
دوست دوستان فرزندتان باشيد
دوستي و رفاقت در دوران نوجواني اهميت فراواني دارد. با توجه به نياز نوجوان به گذراندن وقت با دوستانش به جاي مانع شدن، فرصت هاي امن و سالمي را براي دوستي ها ي او فراهم کنيد، دوستان فرزندتان را بشناسيد. آن ها را به خانه تان دعوت کنيد.

با والدين دوستان فرزندتان در تماس باشيد. درباره احساسات و نگراني هايتان (در ارتباط با دوستان فرزندتان) با وي صحبت کنيد.

رفتارهاي خاصي را که باعث ناراحتي شما مي شود توصيف کنيد واز او بپرسيد در اين باره او چه فکري مي کند. تحقيقات نشان مي دهد بيشتر نوجواناني که درگير دوستي هاي افراطي مي شوند دچار خلاء عاطفي از جانب والدين و اعضاي خانواده خود هستند.

شرايط را به گونه اي فراهم کنيد تا فرزندتان بتواند آزادانه و بدون ترس و خجالت احساسات و نگراني هاي خود را با شما در ميان بگذارد.

از نصيحت کردن، دستور دادن، تحقيرکردن نوجوانتان خودداري کنيد. سعي کنيد به مشکلات و صحبت هاي فرزندتان گوش دهيد و درک کنيد چه چيزهايي ذهن او را درگير کرده است.

فرزندتان را تشويق کنيد مهارت هاي مورد علاقه اش را بياموزد. اين عمل باعث افزايش اعتماد به نفس و خودکارآمدي وي مي شود.

میگنا