1) زنگ زرد(زنگ نواری)گندم:1.1. علایم: زنگ زرد قبل از سایر زنگها بر روی گندم و سایر گرامینهها در بهار ظاهر میشود.پوستولها(جوشها)به رنگ زرد نارنجی و در بین رگبرگها به صورت خطوط نواری به دنبال هم قرار میگیرند.1.2. سیکل بیماری: انتشار بیماری در بهار به وسیله اردوسپورهای قارچ صورت گرفته و پس از استقرار در سطح برگهای گندم با وجود رطوبت،شبنم و یا آب آزاد جوانه زده و به داخل برگ رخنه میکنند.در این شرایط قارچ عامل بیماری هر12-10 روز یک نسل بهاره داشته و بیماری به سرعت در مزرعه گسترش مییابد. 1.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،خودداری از مصرف زیاد کود ازته،مبارزه با سموم قارچکش در صورت صرفه اقتصادی.
2) زنگ قهوهای گندم:
2.1. علایم: این بیماری منحصرا روی برگ و غلاف آن مشاهده میگردد و به دلیل نیاز به حرارت بیشتر و رطوبت کمتر در مقایسه با زنگ زرد،دیرتر در مزرعه ظاهر میگردد.پوستولها معمولا کروی و یا بیضی شکل به رنگ نارنجی و پراکنده در سطح برگ است.خسارت شدید بیماری باعث چروکیدگی دانه و کاهش عملکرد محصول میگردد. 2.2. سیکل بیماری: زمستانگذرانی قارچ به صورت میسلیوم و یا اردوسپور روی گرامینههای میزبان واسط دیده شده است.بیماری در شرایط گرم و مرطوب به سرعت توسعه مییابد و هر 10-7 روز یک نسل در بهار تولید میکند. 2.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،خودداری از مصرف بیش از حد لزوم کود ازته،مبارزه شیمیایی با سموم قارچکش در صورت مقرون به صرفه بودن.
3) زنگ ساقه:
3.1. علایم: نشانه بیماری بر روی ساقه،برگ،غلاف و در مواردی روی خوشه و ریشکها نمایان میگردد.پوستولهای زنگ ابتدا باریک و کشیده در جهت محور طولی ساقه و یا برگ تشکیل شده و یا پاره شدن اپیدرم بافت حاشیه پوستول به عقب برمیگردد و توده اردوسپورهای قارچ بیرون میریزند.3.2. سیکل بیماری: قارچ عامل بیماری ماکروسیکلیک بوده و دارای چهار فرم تولید مثل میباشد.علاوه بر آن قارچ عامل بیماری قادر است در مناطق معتدل به صورت میسلیوم و اردوسپور روی گرامینهها باقی بماند و در غیاب میزبان واسط ایجاد آلودگی نماید.3.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،حذف میزبان حد واسط ،تعادل در مصرف کود ازته و مصرف سموم قارچکش در کنترل بیماری موثر است.
4) سفیدک سطحی(سفیدک حقیقی):
4.1. علایم: بیماری به صورت پوشش سفید مایل به خاکستری رنگ از اندامهای رویشی (میسلیوم) و زایشی قارچ در سطح برگها ظاهر میگردد و گسترش آن بستگی به حساسیت رقم گندم و رطوبت محیط دارد.4.2. سیکل بیماری: قارچ عامل بیماری به صورت میسلیوم در گرامینههای میزبان و یا فرم جنسی(پرتیسیوم) در بقایای گیاهی زمستانگذرانی میکند.با آزاد شدن اسکواسپورهای قارچ در اوایل بهار و انتقال به سطح برگ،اسکواسپورها جوانه زده و بافت رویشی قارچ را در سطح برگ تشکیل میدهد و اندامهای مکنده آن به نام هاستوریوم وارد سلولهای اپیدرم برگ شده و تغذیه مینماید.در این حال فرم غیر جنسی قارچ به صورت کنیدیهای زنجیری در سطح برگها ظاهر و با انتشار کنیدیها در مزرعه آلودگیهای ثانویه را به وجود میآورد. 4.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،به کارگیری روشهای زراعی در تهویه مناسب مزرعه، خودداری از مصرف بیرویه کود ازته،مصرف سموم قارچکش در صورت مقرون به صرفه بودن.
5) سفیدک داخلی(سفیدک دروغی):
5.1. علایم: نشانههای بیماری به صورت توقف رشد،پیچیدگی شدید برگ و دفرماسیون خوشه، پیچیدگی دم خوشه و عدم خروج خوشه از غلاف و عقیم شدن دانه میباشد.علایم بیماری گاهی با خسارت ناشی از نماتد گندم و مصرف بیموقع علفکش 2-4-Dقابل اشتباه است. بوتههای آلوده معمولا به صورت انفرادی و پراکنده و غالبا در حاشیه مزارع گندم مشاهده میگردد.5.2. سیکل بیماری: این بیماری غالبا به مناطق مرطوب اختصاص داشته و قارچ در بقایای گیاهی به صورت اووسپور باقی مانده،پس از جوانه زدن تولید اسپورانژ،و سرانجام زئوسپور میکند.زئوسپور به علت داشتن تاژک در آب متحرک بوده و در تماس با برگهای اولیه گیاهچه ایجاد آلودگی مینماید.فعالیت قارچ عامل بیماری برخلاف سفیدک سطحی در داخل بافت گیاه بوده و دفرماسیون بوته را موجب میگردد.اووسپورهای قارچ به شکل کروی و به قطر70-40 میکرون در داخل بافت برگ و غلاف غالبا محصور بین رگبرگها در بوتههای آلوده تشکیل میگردد و در بقایای گیاهی و شرایط خشک تا سال آینده باقی میماند. 5.3. کنترل: این بیماری اهمیت نداشته و به ندرت ایجاد خسارت مینماید.جمعآوری و از بین بردن بقایای گیاهی آلوده،تناوب زراعی و زهکشی اراضی مرطوب در کاهش بیماری موثر خواهد بود.
6) لکه قهوهای گندم1:
6.1. علایم:نشانههای بیماری به صورت لکههای کشیده و بیضی شکل در برگها ظاهر میشوند که معمولا به رنگ قهوهای تیره میباشند.با گسترش بیماری،بافت وسط لکه قهوهای روشن و اطراف آن را هاله کلروتیک با حاشیه نامنظم احاطه میکند.در آلودگیهای شدید از به هم پیوستن لکهها برگ حالت سوختگی نشان میدهد.علایم بیماری بر روی پوشینکهای سنبلچه خوشه نیز دیده میشوند.6.2. سیکل بیماری: عامل بیماری به وسیله بذر و بقایای گیاهی و خاک آلوده قابل انتقال میباشد.فرم جنسی قارچ به صورت پرتیس شناخته شده.عوامل یاد شده به عنوان منابع اولیه موجب آلودگی برگهای تحتانی و گسترش بیماری میشوند.اسپورزایی قارچ در سطح لکههای برگ صورت گرفته و پراکندگی آنها موجب تولید لکههای جدید در برگها میگردند.6.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،ضدعفونی بذر،از بین بردن بقایای گیاهی،تناوب زراعی.
7) لکه قهوهای گندم2:
7.1. علایم: لکههای اولیه بیماری بر روی برگ به رنگ قهوهای روشن و با رشد طولی و بیضی شکل حاشیهای نامنظم دارند.بافت وسط لکه حالت نکروز پیدا کرده و در اطراف به وسیله هالهای زرد رنگ احاطه میگردد.در آلودگیهای شدید و پیشرفته برگها خشک میشوند و علایم بیماری بر روی خوشه نیز ظاهر میشود،دانهها چروکیده و کاهش وزن محصول را موجب میگردد.7.2. سیکل بیماری: آلودگیهای اولیه از طریق بذر و بقایای گیاهی آلوده در خاک و میزبانهای گرامینه آغاز میگردد.آلودگی از برگهای تحتانی به برگهای بالایی گیاه گسترش مییابد. اسپورزایی قارچ در سطح لکهها موجب توسعه بیماری شده و در دامنه وسیعی از درجه حرارت و با وجود رطوبت و بارندگی، قارچ عامل قادر به ایجاد آلودگی میباشد.7.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،از بین بردن بقایای گیاهی بعد از برداشت محصول،تناوب و ضدعفونی بذر جهت کنترل این بیماری توصیه میگردد.
8) آلتر ناریوز گندم:
8.1. علایم: علایم اولیه به صورت لکههای کلروتیک بیضی شکل و با گسترش حالت نامنظم پیدا میکند و بافت آنها نکروز میگردد،اطراف لکهها غالبا با هاله کلروتیک احاطه میشود.در آلودگیهای شدید لکهها به هم پیوسته و سطح وسیعتری از برگ حالت سوختگی پیدا میکند. 8.2. سیکل بیماری: قارچ عامل بیماری به صورت کنیدی در سطح بذر یا میسلیوم در داخل پوستههای بذر منتقل میگردد.آلودگی اولیه از برگهای پایین بوته شروع و با اسپورزایی قارچ و انتشار آن به وسیله باد و تماس با برگهای سالم آلودگیهای ثانویه به وجود میآید.در زمان تکامل بوته آلودگی پوشینکهای بذر موجب نفوذ قارچ عامل بیماری به داخل پوسته و آندوسپرم بذر میگردد. 8.3. کنترل: ضدعفونی بذر،استفاده از ارقام مقاوم،اعمال روشهای زراعی در ایجاد تهویه و جلوگیری از تجمع رطوبت در بین بوتهها.
9) سپتوریوز گندم:
9.1. علایم: لکههای کلروتیک با حاشیه نامنظم روی برگهای تحتانی بوته ظاهر میگردند. بافت وسط لکهها به تدریج به رنگ قهوهای مایل به آجری و سرانجام نکروز میگردد. گسترش لکهها و به هم پیوستن آنها موجب سوختگی و ریزش برگهای تحتانی خواهد شد.در سطح لکهها دانههای ریز سیاه رنگ به نام پکنیدیوم قارچ تشکیل میگردد.9.2. سیکل بیماری: فرم غیرجنسی قارچ به صورت پکنید در بقایای گیاهی،نقش مهمی را در انتقال آلودگی به فصل زراعی دیگر دارد و معمولا برگهای تحتانی بوته به سهولت با اسپورهای آزاد شده در سطح خاک تماس حاصل کرده و آلوده میشوند.تشکیل پکنیدیوم قارچ در سطح لکهها و آزاد شدن پکنیداسپور در اثر رطوبت و بارندگی موجب توسعه بیماری در مزرعه میگردد. 9.3. کنترل: کشت ارقام مقاوم،از بین بردن بقایای گیاهی،مبارزه شیمیایی با سموم موثر.
10) فوزاریوز خوشه گندم(بلایت خوشه گندم):
10.1. علایم: مهمترین علایم بیماری سفید شدن قسمتی و یا تمام خوشه قبل از تکامل آن میباشد.آلودگی گاهی به یک یا چند سنبلچه محدود میگردد و معمولا قسمتهایی از خوشه که بالای محل آلودگی قرار دارند خشک میشوند.علایم بیماری در سایر قسمتهای بوته به صورت پوسیدگی ریشه و طوقه،قهوهای شدن پای ساقه و سیاه شدن گرهها میباشد.10.2. سیکل بیماری: زمستان گذرانی قارچ به صورت کلامیداسپور،پرتیسیوم و میسلیوم در خاک،بقایای گیاهی میزبان،کاه و کلش و ساقه ذرت و آلودگی بذر انجام میشود. آسکوسپورها کنیدیها از این منابع به وسیله جریان هوا به خوشه گندم منتقل میگردند. همچنین توسط آب حمل و باعث آلودگی ریشه و ساقه خواهند شد.رطوبت و بارندگی در مرحله ظهور خوشه و گلدهی و نقش بساک و گرده در تغذیه قارچ اهمیت زیادی در ایجاد آلودگی و ایجاد خسارت دارند. 10.3. کنترل: استفاده از بذر سالم و ضدعفونی با قارچکشهای سیستمیک موثر،شخم و دفن بقایای گیاهی بعد از برداشت محصول،تناوب زراعی با گیاهان غیر گرامینه،استفاده از ارقام مقاوم و یا متحمل به بیماری.
11) سیاهک آشکار گندم:
11.1. علایم: در زمان تشکیل خوشه توده سیاه رنگی از تجمع کلامیدسپورهای قارچ در دانه تشکیل و با پاره شدن پوسته بذر،اسپورهای قارچ آزاد میگردند و بدین ترتیب از خوشه فقط محور برهنه باقی میماند.11.2. سیکل بیماری: قارچ عامل بیماری به صورت میسلیوم غیر فعال در جنین بذر باقی مانده و بعد از کاشت به طور سیستمیک آلودگی بوته گندم را موجب میگردد.انتشار اسپور قارچ و انتقال آن بر روی گلهای خوشه سالم،آلودگی مجدد بذر را موجب شده،اما تکامل بذر طبیعی به نظر میرسد به نحوی که از بذور سالم قابل تفکیک نیستند.11.3. کنترل: ضدعفونی بذر با سموم قارچکش سیستمیک توصیه شده است.
12) سیاهک پنهان:
12.1. علایم: قبل از تشکیل خوشه علایم واضحی از بیماری نمایان نیست،نشانه مشخصه بیماری تغییر در مرفولوژی خوشه،اندامهای گل و رنگ غیر طبیعی تخمدان میباشد. سنبلچههای خوشه آلوده از یکدیگر باز بوده و به تدریج کلامیدسپورهای قارچ جایگزین مواد ذخیرهای دانه میگردند.12.2. سیکل بیماری: انتقال عامل بیماری به صورت کلامیدسپور و از طریق آلودگی سطحی بذر صورت میگیرد.بذور آلوده موجب پیشرفت سیستمیک بیماری و استقرار میسلیوم قارچ در دانههای خوشه و تشکیل قارچ میگردد.در زمان برداشت متلاشی شدن بذور آلوده و انتقال اسپورهای قارچ در سطح بذور بوتههای سالم،آلودگی مجدد بذر را برای سال بعد به وجود میآورد.12.3. کنترل: ضدعفونی بذر با سموم قارچکش موثر و استفاده از ارقام مقاوم.
13) سیاهک پاکوتاه گندم:
13.1. علایم: نشانه مشخصه بیماری کوتاه ماندن بوتههای آلوده در مقایسه با بوتههای سالم میباشد.سایر علایم شبیه سیاهک معمولی گندم بوده اما دانههای آلوده کمی گردتر میباشند.13.2. سیکل بیماری: قارچ عامل بیماری خاکزی بوده و تلیوسپورهای آن قادرند چندین سال در خاک زنده بمانند.همچنین به طریقه آلودگی سطحی بذر قابل انتقال میباشند.بیماری معمولا روی گندمهای زمستانه در مناطق سردسیر ایجاد خسارت مینماید.13.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم و ضدعفونی بذر با سموم قارچکش توصیه شده،تناوب زراعی.
14) سیاهک پنهان ناقص:
14.1. علایم: نشانههای بیماری تا قبل از برداشت معمولا مشخص نیست و تعدادی از دانههای خوشه آلوده میشوند در حالی که بقیه عاری از آلودگی هستند.تودهای از تلتوسپورهای قارچ تمامی یا قسمتی از دانه را اشغال میکند.پریکارپ دانه نیز ممکن است پاره شده و توده سیاه رنگ اسپور آزاد شود و یا همچنان باقیمانده محتویات دانه را محصور نگه دارد. 14.2. سیکل بیماری: تلتوسپورهای قارچ در سطح بذر گندم انتقال مییابند و یا در سطح خاک جوانه زده و اسپورهای ثانوی را به وجود میآورند و در زمان گلدهی آلودگی بذر را موجب میگردند.خرد شدن دانههای آلوده در زمان برداشت باعث آلودگی دانههای سالم و خاک میگردد. 14.3. کنترل: ضدعفونی بذر با سموم قارچکش موثر و استفاده از ارقام مقاوم،تناوب زراعی.
15) سیاه شدن انتهای بذر(سیاه شدگی جنین بذر):
15.1. علایم: پریکارپ دانههای تکامل یافته به رنگ قهوهای تیره تا سیاه درمیآید. تغییر رنگ معمولا در ناحیه جنین مشاهده میگردد.آلودگی Alternaria spp به پریکارپ محدود میشود اما دو قارچ دیگر موجب آلودگی جنین و گاهی مرگ آن میگردند.15.2. سیکل بیماری: آلودگی در زمان تکامل دانه صورت گرفته و رطوبت بالا و بارندگی در زمان قبل از برداشت آلودگی بذر را تسریع میکند.15.3. کنترل: با توجه به بیماریزایی بعضی از گونههای قارچهای یاد شده در روی گندم ضدعفونی بذر با سموم قارچکش سیستمیک توصیه شده در جلوگیری از انتقال آنها موثر خواهد بود.
16) پاخوره گندم:
16.1. علایم: این قارچ عامل پوسیدگی ریشه و طوقه گندم میباشد.محدود شدن ریشه،سیاه شدن ریشه و طوقه و سفید شدن خوشه از نشانههای بارز بیماری است.در آلودگیهای شدید رشد بوتهها متوقف و زودرس شدن بوتهها را در مزرعه موجب میگردد.دانهها چروکیده و گاهی عقیم میمانند.16.2. سیکل بیماری: قارچ مزبور در بقایای گیاهی و در خاک زمستانگذرانی میکند. آلودگیهای اولیه در اثر تماس ریشه با آسکوسپورها و میسلیوم قارچی در خاک صورت میگیرد.آلودگی در تمام دوره رویش گیاه ممکن میباشد اما درجه حرارت 18- 12 درجه سانتیگراد همراه با رطوبت شرایط مناسبی را برای گسترش این قارچ فراهم میسازد. 16.3. کنترل: تناوب،زهکشی خاک،از بین بردن بقایای گیاهی آلوده،تنظیم دور آبیاری، تراکم مناسب بذر.
17) پوسیدگی ریشه و طوقه گندم:
17.1. علایم: گونههایی از قارچها موجب پوسیدگی ریشه و طوقه،غلاف برگ،تغییر رنگ بافتهای پای ساقه و گره میگردند.جهت تشخیص عامل بیماری بررسیهای آزمایشگاهی ضروری است.17.2. سیکل بیماری: این بیماری علاوه بر انتقال به وسیله بذر از طریق بقایای گیاهی و خاک نیز قابل انتقال میباشند.17.3. کنترل: تناوب زراعی،زهکشی خاک و ایجاد تهویه مناسب در مزرعه از شدت بیماری میکاهد.
18) نماتد بذر گندم:
18.1. علایم: تغییر شکل قسمتهای هوایی بوته گندم شامل:کوتولگی بوته،ضخیم شدن ساقه،تجعد و پیچیدگی در برگ و خشکیدگی پنجهها،خوشههای آلوده کوچکتر دارای سنبلچهها و گلوم های باز و به جای دانه،گال نماتد تشکیل میگردد.18.2. سیکل بیماری: این نماتد از طریق برگ منتقل میگردد.گالها زمانی که به همراه بذر سالم گندم کشت میگردند در اثر رطوبت خاک باز شده و هزاران نماتد سن دوم از آن خارج میگردند.خسارت نماتد مربوط به میزان تغذیه لارو نبوده بلکه ترشحات بزاقی آنها موجب تغییر در مرفولوژی برگها و سایر اندامها میگردد.18.3. کنترل: استفاده از بذر سالم و عاری از گال نماتد،بوجاری بذر و رعایت تناوب.
19) بیماری کوتولگی زرد غلات:
19.1. علایم: کاهش رشد،کوتولگی و زردی که معمولا به قرمز و یا ارغوانی تبدیل میشود. آوندهای آبکش اغلب تیره یا نکروتیک میشوند و سیستم ریشهای بوته کاهش مییابد. علایم تولید شده در جو شدیدتر از سایر غلات میباشد.19.2. سیکل بیماری: ویروس در گیاهان هرز و زراعی گرامینه زمستانگذرانی میکند و در بهار به وسیله شتههای زمستانگذران بالغ بر روی غلات منتقل میگردد.19.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،کاشت با تاخیر گندم،مبارزه شیمیایی با شتههای ناقل به وسیله سموم سیستمیک.
20) بیماری موزائیک خاکزاد گندم:
20.1. علایم: نشانههای بیماری به صورت موزاییک خفیف تا زرد متغیر است.کوتولگی و روزت بوتهها نیز بسته به نژاد ویروس به وجود میآید.ریشه بوتههای آلوده محدود میشوند،علایم بیماری با افزایش درجه حرارت کاهش مییابد.20.2. سیکل بیماری: ویروس عامل بیماری در خاک همراه با قارچP.graminis باقی میماند.قارچ مزبور ریشههای گیاه را در شرایط خنک و مرطوب پاییز و اوایل بهار آلوده میسازد.20.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم،تناوب زراعی با گیاهان غیر گرامینه،ضدعفونی خاک جهت از بین بردن قارچ ناقل در صورت امکان.
21) بیماری موزائیک گندم:
21.1. علایم: نشانههای بیماری به صورت موزاییک و به طور خطوط و نوارهای کلروتیک در برگ نمایان میگردد.با گسترش بیماری در بهار کوتولگی و زردی نیز در بوتهها ظاهر میشود و ممکن است خوشه تشکیل نشود.21.2. سیکل بیماری: کنه روی گیاهان گندم،ارزن و گرامینههای دیگر فعالیت دارند.در طول فصل زراعی کنهها به وسیله باد از میزبانها به مزارع گندم انتقال مییابند و آلودگی را منتشر میکنند.در غیاب گندم،ویروس روی میزبانهای دیگر سیکل زندگی را سپری میکند.21.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم به ویروس،از بین بردن گرامینههای میزبان که ممکن است به صورت پناهگاه در اطراف و یا داخل مزارع قبل از کاشت پراکنده باشند.
22) بیماری خوشه و برگ گندم:
22.1. علایم: نشانههای بیماری بر روی برگها و خوشه ظاهر میگردد.علایم اولیه روی برگ به صورت خطوط نکروتیک که حالتی آبسوخته دارند ظاهر میشود.در صورت وجود رطوبت ترشحات،باکتریایی چسبنده به صورت قطرات خیلی ریز در سطح برگها تشکیل میشود.علایم بر روی پوشینکهای دانه به صورت خطوط موازی و به رنگ قهوهای مشاهده میگردند. 22.2. سیکل بیماری: باکتری عامل بیماری به وسیله بذر قابل انتقال است و در بقایای گیاهی در خاک زمستانگذرانی میکند.نسبت به دماهای پایین همانند درجه حرارت بالا مقاوم است و رطوبت برای پراکندگی بیماری ضروریست.آلودگی از طریق روزنههای برگ و زخمهای سطحی در گیاه ایجاد میگردد.باکتری در مزرعه به وسیله ترشحات آب باران،تماس گیاهان با یکدیگر و حشرات گسترش مییابد. 22.3. کنترل: کشت ارقام مقاوم،استفاده از بذر سالم و عاری از باکتری و از بین بردن بقایای گیاهی آلوده.
23) بیماری باکتریایی عامل سوختگی برگ گندم:
23.1. علایم: نشانههای بیماری بر روی برگها و خوشه ابتدا به صورت لکههای آبسوخته و بعدا به رنگ قهوهای تیره در میآیند.در پوشینکهای دانه لکهها معمولا از قاعده سنبلچه شروع میگردد و به قسمتهای عمقی پیشروی مینماید.در آلودگیهای شدید بیماری به محور خوشه و دانه نیز حمله میکند.23.2. سیکل بیماری: باکتری عامل بیماری در بقایای گیاهی و گیاهان گرامینه میزبان باقی میماند.انتشار آن به وسیله بذور آلوده،بارندگی و حشرات در مزرعه صورت میگیرد.23.3. کنترل: استفاده از ارقام مقاوم و بذور سالم و از بین بردن بقایای گیاهی آلوده.
24) بیماری خوشه صمغی گندم:
24.1. علایم: نشانه مشخصه بیماری ترشحات باکتریایی زرد رنگ بر سطح سنبلچههای خوشه میباشد که پس از خشک شدن سفید رنگ میگردند.اغلب سنبلچهها در اثر بیماری از بین میروند.برگهای بالا نیز پیچیدگی پیدا میکنند.24.2. سیکل بیماری: باکتری در بقایای گیاهی در خاک باقی میماند و در اثر تماس با قسمتهای انتهایی به خصوص خوشه ایجاد آلودگی میکنند.معمولا انتقال آن به وسیله نماتد صورت میگیرد.24.3. کنترل: از بین بردن نماتد ناقل از طریق بوجاری و بهداشت بذر.
منبع:http://kahakagri.blogfa.com/
علاقه مندی ها (Bookmarks)