پایان جهان از منظر قرآن

[۲۲ سپتامبر]

پایان جهان از منظر قرآن

مطالب آیات قرآن در مورد پایان کار خورشید و ستارگان و سیارات با نظریه‌های علمی موجود تا حدود زیادی سازگار است و این مطلب نوعی رازگویی علمی قرآن محسوب می‌شود و اگر روزی از نظر علمی به صورت قطعی اثبات می‌شود می‌تواند اعجاز علمی قرآن محسوب شود.


پایان جهان از منظر قرآنقرآن، قیامت را پایان جهان معرفی می‌کند که آغازگر جهانی دیگر است. از نظر مفسران و کیهان‌شناسان آیاتی که در مورد پایان جهان سخن گفته، عبارتند از:آیاتی که به مرگ خورشید و ستارگان اشاره دارند: «إِذَا الشّمْسُ كُوِّرَتْ وَ إِذَا النّجُومُ انْكَدَرَتْ»؛ «آنگاه كه خورشید به هم درپیچد و آنگه كه ستارگان همى‏تیره شوند». (1)آیه‌ای که به شکافتن ماه اشاره دارد: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ»؛ «نزدیك شد قیامت و از هم شكافت ماه». (2)آیاتی که به در هم ریختن نظام فعلی آسمان و ستارگان اشاره دارند: «إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ»؛ «آنگاه كه آسمان زهم بشكافد و آنگاه كه اختران پراكنده شوند». (3)آیاتی که به زلزله‌های عظیم در زمین اشاره دارند: «إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا»؛ «آنگاه كه زمین به لرزش[شدید] خود لرزانیده شود و زمین بارهاى سنگین خود را برون افكند». (4)آیاتی که به فروپاشی کوه اشاراه دارند: «وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنفُوشِ»؛ «و كوه‏ها مانند پشم زده‏شده رنگین شود». (5)آیاتی که به انفجار و برافروختگی دریاها اشاره دارند: «وَ إِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ»؛ «دریاها آنگه كه جوشان گردند». (6)آیه‌ای که به دود در آسمان اشاره می‌کند: «فَارْتَقِبْ یوْمَ تَأْتِی السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِینٍ»؛ «پس در انتظار روزى باش كه آسمان دودى نمایان برمى‏آورد». (7)


نظریه‌های علمی درباره پایان جهانکیهان‌شناسان درباره پایان جهان دو نظریه را مطرح می‌کنند:سرانجام حرکت انبساطی جهانجهان در حال گسترش است و کهکشان‌ها از همدیگر با سرعت دور می‌شوند. ولی آیا جهان همیشه انبساط می‌یابد؟ یا انبساط روزی متوقف می‌شود و یا حتی جهان روزی به نقطه آغازین خود برمی‌گردد؟ دانشمندان در پاسخ این سۆال‌ها یه احتمال را مطرح کرده‌اند:ایشان در مورد جمع شدن خورشید و ماه «وَخَسَفَ الْقَمَرُ» می‌نویسد: «جمع شدن خورشید و ماه ممكن است از این جهت باشد كه با از بین رفتن تعادل جاذبه و دافعه، كره ماه جذب به مركز اصلی یعنی خورشید خواهد شد»1. گسترش جهان دائمی است.2. جهان سرانجام در اثر نیروی جاذبه منقبض شده و به یک نقطه باز می‌گردد. (رُمبش)3. جهان دائماً بین انفجارها و رُمبش‌های بزرگ در نوسان است.«الکساندر فریدمن» فیزیکدان روسی در سال 1920 نشان داد که پاسخ این پرسش‌ها به جرم جهان بستگی دارد. (8)


سرانجام خورشید و ستارگان و زمینبرخی متخصصان فیزیک معتقدند زمین هنوز حدود 5 میلیارد سال دیگر به دور خورشید خواهد چرخید. آن‌گاه خورشید در آخرین روزهای عمر خود مانند یک بادکنک کاملاً باد کرده خواهد شد و به صورت یک ستاره عظیم و غول‌پیکر سرخ‌فام درخواهد آمد و دو سیاره داخلی منظومه شمسی خود یعنی عطارد و ستاره را فرو خواهد بلعید. زمین تا هزار درجه سانتیگراد حرارت خواهد یافت. تمام آثار زندگی و حیات، مدت‌ها قبل از بین رفته و تمام آب اقیانوس‌ها بخار شده است. (9)برخی دیگر از صاحب‌نظران اما، معتقدند: از آنجا که همه ستارگان در واقع مولدهای جوش هسته‌ای هستند،‌ روزی سوخت‌شان به پایان می‌رسانند، انبساط می‌یابند و انبوهی از گازهای درخشان پوسته ستاره به صورت‌های خیال‌انگیزی در فضا رها می‌شوند که به نام سحابی‌های سیاره‌نما خوانده می‌شوند. هنگاهی که سوخت هسته‌ای ستاره پایان یافت، نیروی گرانش سریعاً ستاره را در خود فرو می‌برد و ستاره به تلی از خاکستر بسیار داغ تبدیل می‌شود که کوتوله سفید خوانده می‌شود.ستاره‌های بسیار پرحجم با یک انفجار به حیات خود پایان می‌دهند. هنگامی که هسته ستاره منفجر شد، پوسته‌های بیرونی آن به بیرون پرتاب می‌شوند. ستاره محتضر (در حال مرگ) تنها در خلال چند ساعت انرژی را از خود منتشر می که خورشید ما در مدت پنج میلیون سال منتشر کرده است. در این حال ستاره چند میلیون بار درخشان‌تر می‌شود. این پدیده را ابر نو اختر می‌نامند. (10)

نکات تفسیری و اسرار علمیبرخی مفسران و صاحب‌نظران در مورد انطباق آیات و یافته‌های کیهان‌شناسی که مربوط به پایان جهان است، اظهار نظر کرده‌اند. آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر موضوعی پیام قرآن، آیات مربوط به پایان جهان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در مورد آیه «إِذَا الشّمْسُ كُوِّرَتْ وَ إِذَا النّجُومُ انْكَدَرَتْ»(11) می‌نویسد: «كورت از ماده تكویر، در اصل به معنی پیچیدن و جمع و جور كردن چیزی است و این واژه به معنی تاریك شدن و افكندن نیز آمده است و ظاهراً این دو معنی در مورد خورشید لازم و ملزوم یكدیگر است، به این معنی كه خورشید تدریجاً لاغر و جمع و جور می‌شود و رو به تاریكی و بی‌فروغی می‌گذارد. انكدرت از ماده انكدار به معنی تیرگی و تاریكی یا سقوط و پراكندگی است. آری، طبق گواهی قرآن در پایان جهان، پرفروغ‌ترین مبدأ نور در منظومه شمسی ما كه مایه روشنایی تمام سیارات است، خاموش و جمع می‌شود و ستارگان دیگر نیز به همین سرنوشت گرفتار می‌شوند».سپس اشاره می‌کند که دانشمندان امروز معتقدند که انرژی خورشید از احتراق هسته‌ای به‌دست می‌آید و هر شبانه روز سیصد و پنجاه هزار میلیون تن از وزن این کره کاسته می‌شود و همین امر سبب می‌گردد که تدریجاً لاغر و کم‌نور شود و این، همان جمع شدن و کم‌نور شدن، یعنی دو مفهومی است که در ماده تکویر طبق گفته ارباب لغت وجود دارد. (12)آیاتی که به در هم ریختن نظام فعلی آسمان و ستارگان اشاره دارند: «إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ»؛ «آنگاه كه آسمان زهم بشكافد و آنگاه كه اختران پراكنده شوند»ایشان در مورد جمع شدن خورشید و ماه «وَخَسَفَ الْقَمَرُ»(13) می‌نویسد: «جمع شدن خورشید و ماه ممكن است از این جهت باشد كه با از بین رفتن تعادل جاذبه و دافعه، كره ماه جذب به مركز اصلی یعنی خورشید خواهد شد». (14)آنگاه با اشاره به آیه «إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ»(15) می‌نویسد: «نظام موجود كواكب نیز در هم می‌ریزد، گویی تعادل جاذبه و دافعه كه ارتباط با جرم‌ها و سرعت حركت آن‌ها دارد، به هم می‌خورد و شاید این همان چیزی است كه در قرآن به آن اشاره شده است(آن زمان ستارگان پراكنده شوند و فرو ریزند)». (16)سپس در مورد زلزله‌های عجیب و متلاشی شدن کوه‌ها می‌نویسد: «آیا این حوادث عجیب و هولناك كه دامنگیر كوه‌ها می‌شود، بر اثر انفجارات درونی و متلاشی شدن نظام اتمی آن‌ها و آزاد شدن انرژی‌های نهفته درونی است؟ یا ضربه‌ای از خارج بر آن‌ها وارد می‌شود؛ مانند برخورد سیاره‌های آسمانی با سرعت و جاذبه شدید به یكدیگر؟ یا علل دیگری كه امروز برای ما ناشناخته است؟ ... هیچ‌كس به درستی نمی‌‌تواند پاسخی به این سۆالات بدهد و علوم روز نیز از توضیح این مطلب عاجز است. همین اندازه می‌گوید كه در كرات آسمانی در گذشته و حال انفجارات عظیمی روی داده و می‌دهد». (17)ایشان با اشاره به آیه‌های «وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ»(18) و «وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ»(19) که در مورد انفجار و برافروخته شدن دریاهاست، سه احتمال مطرح می‌کنند:1. آب از دو عنصر اکسیژن و هیدورژن تشکیل شده که هر دو شدیداً قابل احتراق است، اگر عواملی سبب تجزیه آب‌ها شوند دریاها مبدل به کوره‌های عظیمی از آتش سوزان خواهد شد و یک جرقه کوچک کافی است که عالمی از آتش ایجاد شود.2. زلزله‌های شدید آستانه رستاخیز به سبب شکافتن زمین‌ها و راه یافتن دریاها به یکدیگر می‌شوند.3. متلاشی شدن کوه‌ها و ریخته شدن غبار آن‌ها به دریاها و یا فرود سنگ‌های آسمانی در آن‌ها موجب می‌شود تا دریاها پر شود و آب سراسر خشکی را فرا گیرد. (20)


پی‌نوشت ها:1. تکویر: 1 ـ 4.2. قمر: 1.3. انفطار: 1 ـ 2 و نیز ر.ک: انشقاق: 1؛ حاقه: 16؛ فرقان: 25؛ مرسلات: 9؛ طور: 9.4. زلزال: 1 ـ 2 و نیز ر.ک: واقعه: 4؛ نازعات: 6 ـ 7؛ حج: 1.5. قارعه: 5 و نیز ر.ک: نبأ: 20؛ واقعه: 5 ـ 6؛ مزمل: 14؛ حاقه: 14؛ طور: 10.6. تکویر: 6 و نیز ر.ک: انفطار: 3.7. دخان: 10.8. ر.ک: محمدعلی رضایی اصفهانی، اعجاز و شگفتی‌های علمی قرآن، ص 114 ـ 115.9. ر.ک: اریک اوبلاکر، فیزیک نوین، ترجمه بهروز بیضاوی، ص 20 ـ 21.10. ر.ک: سید محمد امین محمدی، کیهان و راه کهکشان، ص 25 ـ 26.11. تکویر: 1 ـ 2.12. پیام قرآن، ج 6، ص 33 ـ 34.13. قیامت: 8.14. پیام قرآن، ج 6، ص 35.15. انفطار: 1 ـ 2.16. پیام قرآن، ج 6، ص 35.17. همان، ص 30.18. انفطار: 3.19. تکویر: 6.20. ر.ک: پیام قرآن، ج 6، ص 31 ـ 32.