بایدها و نبایدهای مصرف آسیکلوویر

[Helena.M]

آسيكلووير (Acyclovir) يك آنالوگ صناعي پوريني است كه عليه ويروس‌هاي هرپس سيمپلكس نوع 1 و 2،واريسلا زوستر، اپشتن بار و تاحدودي سايتومگالو ويروس موثر است. اين دارو از طريق دخالت در ساخت DNA و در نتيجه مهار تكثير ويروس عمل مي‌كند. به عبارت دقيق‌تر، فعاليت مهاري آسيکلووير كاملا اختصاصي به تمايل آن نسبت به آنزيم تيميدين کيناز مرتبط است. اين آنزيم ويروسي، آسيکلووير را به آسيکلووير مونوفسفات که يک آنالوگ نوکلئوتيدي است تبديل مي‌کند. در مراحل بعدي مونوفسفات توسط گوانيلات کيناز سلولي به دي‌فسفات و سپس به‌وسيله تعدادي از آنزيم‌هاي سلولي به تري فسفات تبديل مي‌شود. آسيکلووير تري‌فسفات فعال با ورود به زنجيره DNA و نيز مهار آنزيم DNA پلي‌مراز ويروس، باعث مهار ساخت و همانندسازي DNA ويروس مي‌شود.



آسيکلووير زير ذره‌بين


آسيکلووير پودر بلوري شکل سفيد رنگ با فرمول مولکولي C8H11N5O3 و وزن مولکولي 225 است. حداکثر حلاليت آن در آب 37 درجه سانتي‌گراد، 5/2 ميلي‌گرم در هر ميلي‌ليتر است. جذب‌ خوراکي‌ آسيکلووير حدود 20 درصد است‌ و به‌ وفور در مايعات‌ و بافت‌هاي‌ بدن‌ منتشر مي‌شود. بيشترين‌ غلظت‌ آن‌ در کليه‌، کبد و روده ‌يافت‌ مي‌شود. غلظت‌ آن‌ در دستگاه عصبي مرکزي حدود50 درصد غلظت‌ پلاسمايي‌ آن‌ است‌. متابوليسم ‌آسيکلووير کبدي‌ است‌ و عمدتا‌ از طريق‌ کليه‌‌ها دفع‌ مي‌شود.

اين دارو به اشكال مختلف مانند قرص‌هاي 200 و 400 و 800 ميلي‌گرمي، سوسپانسيون 200 ميلي‌گرمي در هر 5 ميلي‌ليتر، پودر تزريقي به‌صورت ويال‌هاي 500 و 1000 ميلي‌گرمي (آسيکلووير سديم؛ که بايد داخل يک مايع وريدي ريخته و طي مدت حداقل يک ساعت تزريق شود) و نيز به‌صورت كرم و پماد ساخته مي‌شود و در موارد متعدد مانند درمان عفونت‌هاي هرپس سيمپلكس شامل اپيزودهاي اوليه و كنترل اپيزودهاي راجعه مخاطي و جلدي ويروس‌هاي هرپس سيمپلكس نوع 1 و 2، عفونت‌هاي هرپس سيمپلكس در بيماران با سيستم ايمني مختل، آنسفاليت ناشي از ويروس هرپس سيمپلكس و نيز درمان هرپس زوستر (زونا) و واريسلا زوستر(آبله مرغان) مصرف مي‌شود.

آسيکلووير معمولا باعث بروز عوارض ناخواسته چنداني نمي‌شود، اما در صورت پايدار بودن يا شدت گرفتن علايمي مانند سردرد، سرگيجه، تهوع، استفراغ، ناراحتي معده و اسهال بررسي‌هاي جدي‌تر لازم است. همچنين اگر بيمار دچار هر يک از اين علايم يا نشانه‌ها شد بايد بلافاصله به پزشک مراجعه کند: اختلال هوشياري، صرع، بي‌قراري، تب، بثورات جلدي، کهير يا خارش پوست، اشکال در تنفس، گلودرد يا زخم‌هاي دهاني، درد شکم، خونريزي يا کبودشدگي غيرمعمول، زردي چشم‌ها يا پوست و کاهش حجم ادرار يا وجود خون در ادرار.

مصرف همزمان آسيکلووير با داروهايي که مصرف آنها با خطر مسموميت کليوي همراه است به دليل احتمال بروز آسيب کليوي توصيه نمي‌شود (مانند مقادير بالاي‌ استامينوفن، داروهاي‌ ضدالتهابي‌ غيراستروييدي‌، سيکلوسپورين‌، فوسکارنت‌، ليتيم، ريفامپين‌، سولفوناميدها و تتراسايکلين‌ها). آسيکلووير ممکن است با زيدوودين و متوترکسات تداخل شديد ايجاد کند. در صورت دهيدراتاسيون، اختلال كار كليه يا اختلالات نورولوژيك بايد با احتياط فراوان مصرف شود.

در خصوص قرص آسيکلووير ميزان دارو براساس نوع بيماري، وزن بيمار و شدت آن از سوي پزشک تعيين مي‌شود.

به بيماران توصيه مي‌شود در صورت فراموش کردن يک دوز آسيکلووير، به محض به خاطر آوردن دوز فراموش‌شده آن را استفاده کنند، اما اگر تقريبا زمان نوبت بعدي فرا رسيده بود، نوبت فراموش‌شده را رها کرده، طبق برنامه منظم خود عمل کنند. به بيماران تذکر دهيد هرگز مقدار دارو را 2 برابر نکنند.


هرپس سيمپلكس: آسيکلووير در درمان هرپس سيمپلكس بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر از 2 سال به ميزان 200 ميلي‌گرم 5 بار در روز به مدت 5 روز نسخه مي‌شود. براي کودکان زير 2 سال نصف اين دوز تجويز مي‌شود. در بيماران با دستگاه ايمني مختل يا بيماراني كه دچار اختلال در جذب روده‌اي هستند مي‌توان دوز دارو را تا 2 برابر (400 ميلي‌گرم) افزايش داد يا آن را از راه تزريق داخل وريدي تجويز کرد. درمان بايد بلافاصله پس از آغاز عفونت شروع شود.

در مبتلايان به نوع شديد ايدز،آسيکلووير 800 ميلي‌گرم هر 6 ساعت حداقل يك سال يا براي مدت طولاني‌تر و در بيماراني كه تحت پيوند مغز استخوان قرار مي‌گيرند با دوز 800 ميلي‌گرم هر 6 ساعت و به مدت 6 ماه تجويز مي‌شود. اين درمان پس از تکميل درمان اوليه يك ماهه داخل وريدي شروع مي‌شود. اگر آسيکلووير براي پيشگيري از اپيزودهاي راجعه تجويز شود، بايد بلافاصله پس از احساس گزگز يا سوزش (که اولين علامت عود مجدد است) استفاده شود.

هرپس تناسلي: آسيکلووير موضعي در درمان هرپس تناسلي راجعه موثر نيست، اگرچه ممکن است باعث کاهش انتشار ويروس شود. همچنين شواهدي مبني بر موثر بودن اين دارو در پيشگيري از انتقال عفونت هرپسي وجود ندارد.

در درمان عفونت هرپس ركتال مقدار مصرف در بالغان 400 ميلي‌گرم خوراكي 5 بار در روز به مدت 10 روز تا زمان برطرف شدن مشكل يا 800 ميلي‌گرم خوراكي هر 8 ساعت به مدت 10-7 روز در عفونت‌هاي اوليه است.

همچنين در درمان عفونت هرپس راجعه ژنيتال آسيكلووير 800 ميلي‌گرم 3 بار در روز به مدت 2 روز مصرف مي‌‌شود.

بهتر است براي حفظ يك نظم ثابت دارو در خون، آسيكلووير يكسان طي 24 ساعت مصرف شود. اين دارو غالبا هر 4 ساعت، 5 بار در روز تجويز مي‌شود كه برنامه زماني مصرف آن مي‌تواند ساعت 6 صبح ، 10 صبح ، 2 بعد از ظهر ، 6 عصر و 10 شب باشد.


هرپس زوستر: آسيکلووير در درمان زونا، 800 ميلي‌گرم 5 بار در روز به مدت 7 روز تجويز مي‌شود. بهترين نتيجه زماني مشاهده مي‌شود كه درمان در عرض 48 ساعت پس از بروز اولين بثورات شروع شود. بديهي است مصرف 800 ميلي‌گرم از دارو به‌صورت تك قرص 800 ميلي‌گرمي آسان‌تر از مصرف 2 قرص 400 ميلي‌گرمي يا 4 قرص 200 ميلي‌گرمي خواهد بود و در ضمن مي‌تواند رضايت بيمار را افزايش دهد.


واريسلا زوستر: در درمان عفونت‌هاي حاد واريسلا در بالغان و كودكان با وزن بالاي 40 كيلوگرم 800 ميلي‌گرم از راه خوراكي ، 4 بار در روز به مدت 5 روز تجويز مي‌شود.

به‌طور معمول آکادمي متخصصان بيماري‌هاي اطفال آمريکا درمان با آسيکلووير را در موارد آبله‌مرغان بدون عارضه و در کودکان‌ با‌ دستگاه ايمني‌ سالم‌ توصيه‌ نمي‌كند. اگر در مبتلايان به آبله‌مرغان درمان با آسيکلووير طي ۲۴ ساعت اول پيدايش بثورات جلدي آغاز شود، بيشترين اثربخشي را خواهد داشت.

مشخصات فارماکوکينتيکي آسيکلووير
دامنه	مشخصات
9 درصد تا 33 درصد	ميزان اتصال به پروتئين اتصال
5/2 تا 3/3 ساعت	نيمه عمر حذف پلاسمايي
10درصد تا 20 درصد	فراهمي زيستي خوراکي
فراهمي زيستي با افزايش دوز کاهش مي‌يابد.

تعديل دوز دارو در بيماران با مشکلات کليوي
دوز تعديل شده دارو		کليرانس کراتينين (ميلي‌ليتر در هر دقيقه به ازاي هر 73/1 مترمربع)	دوز دارويي معمول
فواصل بين دوزهاي دارو	دوز دارو بر حسب ميلي‌گرم
هر 4 ساعت، براي مدت 5 روز هر 12 ساعت	200 200	10< 10-0	200 ميلي‌گرم هر 4 ساعت
هر 12 ساعت هر 12 ساعت	400 200	10< 10-0	400 ميلي‌گرم هر 12 ساعت
هر 4 ساعت، براي مدت 5 روز هر 8 ساعت هر 12 ساعت	800 800 800	25< 25-10 10-0	800 ميلي‌گرم هر 4 ساعت

منبع: نشریه سپید شماره322