آشنایی با موشک AIM-4 فالکن
Hughes AAM-A-2
F-98 / GAR-1,2,3,4
AIM-4 Falcon
فالکن (Falcon)، اولین موشک هوا به هوای هدایت شوندهء عملیاتی در نیروی هوایی ایالات متحده به شمار میرود. کار طراحی فالکن، در سال 1946 و اندک مدتی پس از پایان جنگ جهانی دوم آغاز گشت. در آن هنگام، کمپانی هیوز (Hughes) به عنوان شرکت پیمانکار، جهت بررسی و مطالعات ساخت یک موشک زیرصوت، بردکوتاه و هوا به هوا، تحت پروژهای به نام MX-798 برگزیده شد . . .
موشك AIM-4 Falcon در محل موزهء نيروي هوايي ايالات متحده
اندکی بعد، نیازمندی پروژه تغییر کرد و بنا شد موشک مافوق صوت باشد، تا بتوان آن را از طریق بمبافکنها به جهت ایجاد محافظت شخصی شلیک نمود؛ بدین شکل کار طراحی موشک در سال 1947 تحت پروژهای به نام MX-904 ادامه پیدا کرد. در این زمان، موشک به اسم AAM-A-2 نام گذاری شده بود. اولین تجربهء شلیک XAAM-A-2 (پیش نمونهء آزمایشی) در سال 1949 انجام پذیرفت و در سال 1950، بنا شد موشک به جای بمبافکنها، از جنگندهها شلیک گردد. در این زمان، نام Falcon به آن اطلاق گردید و مقرر گردید موشک جهت نصب و استفادهء بر روی شکاری های جت F-89 و F-102 بر علیه بمب افکنهایی که تا حدی دارای سرعت کمی بودند، استفاده گردد.
شکاری F-89 Scorpion از نخستین جتهای شکاری ایالات متحده، مجهز به رادار و کامپیوتر و دارای قابلیت حمل و شلیک موشکهای هدایت راداری و گرمایاب فالکن
در سال 1951، نیروی هوایی ایالات متحده، برآن شد تا هر موشک را به یک نوع هواپیما اختصاص دهد و بعد از آن، موشکهای رهگیر Fighters نامیده شدند. موشک Falcon نیز به هواپیمای شکاری F-89 اختصاص داده شد. آزمایش پیش نمونه های این هواپیما، یعنی XF-98 و YF-98 ادامه یافتند و اولین سری تولید شده عملیاتی موشک F-98 در سال 1954 ساخته شد.
در سال 1955، نیروی هوایی ایالات متحده، کار اختصاص یک موشک خاص به یک هواپیما را متوقف نمود و موشک Falcon مورد طراحی دوباره قرار گرفت. هواپیماهای XF-89 ، YF-89 و F-89 به نامهای XGAR-1 ، XGAR-2 و GAR-1 جداگانه نام گذاری گشتند. در این بین، یک گونهء خاص وجود داشت که قبل اینکه نام XF-89A را به خود بگیرد، XF-104 نامیده گردید. هیچ گونه جزئیات و اطلاعات دقیق و مشخصی تاکنون توسط ایالات متحده در این باره منتشر نشده است، اما احتمال دارد XF-104 ، همانی باشد که به نام XGAR-1A اسم گذاری شده بود. موشک GAR-1، یک راکت سوخت جامد، هدایت راداری و برد کوتاه (حدود 8 کیلومتر) بود. در این موشک رهگیر، از موتور با پیشرانهء سوخت جامد به نام Thiokol M58 و سرجنگی به قدرت 3.4 کیلوگرم (معادل 7.6 پاوند) از مواد به شدت منفجره استفاده گشته بود. موشک، فاقد یک فیوز عملگر مجاورتی بود، بنابراین موشک باید به هدف برخورد میکرد تا سرجنگی عمل کند. تا اینجای کار، موشک، مشکلی برای هدف قرار دادن بمب افکن های سنگین وزن که با سرعت آرامی پرواز میکردند، نداشت. تا سال 1956، موشک GAR-1 همراه با شکاری های F-89H/J و F-102A عملیاتی گردیده و حدود 4000 فروند از آن تولید شده بود.
موشک XGAR-1A، گونه ای از GAR-1 بود که بدنهاش، اندکی بزرگتر شده و موتور آن بهبود یافته بود، این موشک، سرانجام با نام GAR-3 تولید گردید. موشک XGAR-1B از همان بدنهء GAR-1 بهره میبرد، اما مجهز به هدفیاب حساس به گرما (Infra-red) بود؛ این موشک، با اسم گذاری مجدد، به نام GAR-2 معرفی گردید. موشک GAR-1C، پروژه ای بود که در آن از بدنهء 1A بهره گرفته شده و دارای همان سیستم گرمایاب به کار رفته در نوع 1B بود؛ که سرانجام به نام GAR-4 شناخته گردید. موشک GAR-1D، نوع بهبودیافتهء GAR-1 بود که قابلیت مانورپذیری بهتری داشت، زیرا دارای سطوح کنترلی بزرگتری شده بود که جداگانه و مستقل از بال، در پشت دم موشک نصب شده بودند. سرعت این موشک، اندکی از نوع GAR-1 بیشتر بود. موشک GAR-1D، گونهء اصلی موشک Falcon مجهز به هدفیابی نیمه فعال راداری (SARH) بود که حدود 1200 فروند از آن تولید گشته بود.
موشک GAR-2، بسیار شبیه به GAR-1D بود، اما به جای سیستم هدفیاب نیمه فعال راداری، از سیستم گرمایاب بهره می برد که این بزرگترین مزیت برای GAR-2 محسوب میگشت زیرا بدین ترتیب موشک را میشد به شکل «شلیک کن و فراموش کن»، استفاده نمود. همانند GAR-1، موشک GAR-2 نیز در سال 1956 عملیاتی گردید. به طور معمول، هواپیماهای رهگیر، با هر دو نوع موشک تجهیز می شدند و بسیار غیرمعمول بود که یک خلبان تنها یک موشک از یک گونه را از سیستم دوگانه استفاده کند، زیرا استفادهء همزمان از هر دو گونهء موشک، احتمال برخورد و انهدام هدف را نسبت به حالتی که تنها یک موشک شلیک شده بود، افزایش می داد. موشك GAR-2A داراي جستجوگر بهسازي شدهء گرماياب بود كه آن را ميشد بر روي اهداف هوايي، در پهنهء وسيعتري از دماي هواي اطرافش، قفل كرد. بيش از 26000 تير موشك GAR-2/2A ساخته شدند. موشك GAR-2B، آخرين گونهء طراحي شدهء گرماياب موشك Falcon بود و آنچه در ادامة مقاله ميخوانيد، مربوط به مراحل طراحي و توليد AIM-4D ميشود.
به سال 1958، كمپاني هيوز، بر آن شد تا نوع پيشرفته شدهء موشك Falcon را طراحي و توليد نمايد؛ در ابتدا اين طرح در هيوز به نام سوپر فالكن (Super Falcon) ناميده شد. نخستین موشك سوپر فالكن، بر اساس هدايت پذيري نيمه فعال راداري (SARH) شكل گرفت و GAR-3 نام گذاري گرديد. اين موشك، داراي پيشرانهء راكتي كشيدهتر بود كه از سوخت جامد بهره ميگرفت و برد و قابليتهاي بالاتري نسبت به فالكن داشت، همچنين داراي بدنه و بالچههاي بزرگتري بود. سرجنگي به شدت منفجره سوپر فالكن، بسيار قدرتمند و مهلك بود اما منابع در دسترس، ارقام گوناگوني را براي وزن سرجنگي سوپر فالكن ادعا كردهاند: از 3.9 تا 13 كيلوگرم. پس از ساخت تنها 300 فروند از موشك GAR-3، پروژهء ساخت آن در سال 1959 با ورود نمونهء GAR-3A لغو گرديد.
Super Falcon
موشك GAR-3A داراي پيشرانهاي دوگانه به نام M46 بود: يكي كمكي يا بوستر (Boost) و ديگري جهت پرواز پايدار (Sustain). همچنين در اين موشك از سامانهء هدايت پذيري نيم فعال راداري بهبود يافته استفاده شده بود كه دقت آن در برخورد با اهداف و همچنين مقاومتش در برابر اغتشاشات الكترونيك (ECM) به شدت افزايش يافته بود. در حدود 3400 تير از موشك GAR-3A توليد شد و اغلب آنها، جايگزين موشك قديميتر GAR-1D گشتند. موشك XGAR-4 نوع گرماياب موشك GAR-3 Super Falcon بود. اين موشك، هيچگاه به مرحلهء توليد نرسيد، و تمامي سوپر فالكنهايي با سيستم هدايت پذيري گرماياب، به نام GAR-4A و براساس GAR-3A، با موتوري دوگانه توليد شدند. در مقايسه با موشكهاي GAR-2/2A، موشك GAR-4A داراي جستجوگر گرماياب بسيار پيشرفتهتر بود كه به اين موشك، امكان قفل بر روي اهداف كوچكتر و در فواصل دورتر را ميبخشيد. موشك GAR-4A بين سالهاي 1959 تا 1960 عملياتي گرديد و در حدود 2700 تير از آن، ساخته شد. موشكهاي GAR-4A، جايگزين موشكهاي قديمي GAR-2/2A گشتند.
موشك XGAR-5 و XGAR-6 ، گونههاي از فالكن بودند كه بنا بود به كلاهك هستهاي مجهز شوند. در سال 1963، تمامي موشكهاي GAR-1,2,3,4 با اسم گذاري مجدد، با كد جديد AIM-4 نام گذاري شدند:
با اختصاص كد AIM-4 بدون حرف پسوند براي موشكهاي سري GAR-1، هيچگونه قاعدهء منطقي براي نام گذاري گونههاي اين موشك يافت نميشود، كه در واقع تمامي گونههاي GAR-1، به پسوندي براي مشخص شدن از ديگر گونهها، نيازمندند.
AIM-4G، AIM-4A، AIM-4F، AIM-26A و AIM-4D
موشك AIM-4D، كه به طور خلاصه معرف گونهء GAR-2B ميباشد، آخرين گونهء عملياتي موشك AIM-4 Falcon محسوب ميشود. در اين موشك، تركيبي از بدنهء كوچك شدهء GAR-2A/AIM-4C با سامانهء مدرن شدهء حساس به گرماي به كار گرفته شده در نوع GAR-4A/AIM-4G بهره گرفته شده بود و تنها گونهاي از سري موشكهاي فالكن بود كه به طور ويژه، جهت هدف قرار دادن جنگندهها، طراحي و ساخته شده بود. چيزي در حدود 4000 فروند از موشك AIM-4D توليد شد؛ اين موشك در سال 1963 عملياتي گرديد و انواع قديميتر اين موشك، يعني AIM-4A/C، جملگي به سطح استاندارد AIM-4D تبديل گشتند. موشكهاي AIM-4D در نبردهاي جنوب شرق آسيا توسط جنگندههاي F-4D Phantom به كار گرفته شدند؛ جهت انطباق بدنهء فانتوم با موشك فالكن، از پرتابگرهاي ويژهاي به نام LAU-42/A استفاده گرديد؛ با اين حال، به زودي مشخص شد كه AIM-4D جهت نبردهاي نزديك هوايي (داگ فايت) بسيار بسیار ناتوان است و در جريان جنگ ويتنام، تنها 5 پيروزي توسط موشكهاي Falcon كسب گرديد!
AIM-9_hitting_QF-4B_at_Point_Mugu_1974
اساسیترين مشكل موشك، سيستم خنك كنندهء جستجوگر گرماياب آن بود. معدود خنك كنندههاي نصب شده، قادر نبودند، قبل از شليك، سرجنگي را در مدت زماني مشخص، به اندازهء كافي خنك نگه دارند، در حقيقت، به هنگامي كه نبرد نزديك هوايي رخ ميداد، سرجنگي موشك، پيش از شليك، يا بيش از حد خنك ميشد يا كمتر از ميزان مورد نياز. زمان خنك شدن، تا 5 ثانيه نيز به طول ميانجاميد كه اين در نبرد نزديك هوايي، به معني از دست دادن برتري در نبرد محسوب ميشد، بنابراين، هنگامي كه موشك براي شليك آماده شده بود، هدف از دست رفته محسوب ميگشت. علاوه بر اين، انرژي سيستم خنك كنندگي، پس از چندين بار مصرف، تمام ميشد و موشك فالكن نصب شده بر روي هواپيما، به جز وزن اضافه بيمصرف كه بايد جهت سرويس به پايگاه بازگردانده ميشد، كاربرد ديگري نداشت.
مشكل ديگر موشك فالكن، نبود فيوز مجاورتي در سرجنگي آن بود كه براي انفجار، موشك بايد به هدف اصابت ميكرد (hit-to-kill). قسمتي از مشكلات بيپايان موشك فالكن در جريان نبردهاي هوايي، بر گردن خلبانان جنگندهها انداخته شد، زيرا برخي از آنها، نحوهء قفل موشك را در فواصل اندكي دور (بیش از 9.6 كيلومتر يا 6 مايل) به درستي نميدانستند؛ كه در اين فواصل بود كه امكان شكار ماوراي ديد يا BVR فراهم ميگرديد. با تمامي اين اوصاف، ملامت خلبانان، كاري نادرست بود، زيرا طبق قوانين نبرد هوايي آن زمان، بايد براي هر هدف هوايي، قبل از درگيري، ابتدا شناسايي چشمي حاصل ميگشت؛ تمامي اين مشكلات در جريان جنگ ويتنام باعث شدند تا در بهترين حالات، طراحي Falcon زير سؤال برود. كاربرد موشك AIM-4D به تدريج از سال 1969 كنار گذاشته شد و تا سال 1973، هيچ موشك AIM-4D عملياتي در اختيار نيروي هوايي ايالات متحده قرار نداشت. آخرين گونهء موشك فالكن، نمونهء آزمايشي XAIM-4H نام داشت كه تنها 25 تير از آن بين سالهاي 1970 تا 1971 ساخته شد. اين موشك، نوع بهبود يافتهء AIM-4D بود كه به فيوز مجاروتي ليزري مجهز گشته و داراي سرجنگي جديد بود، و مانورپذيري آن پيشرفت بسياري كرده بود. فيوز ليزري، شامل 4 آنتن نصب شده در دماغهء موشك بود كه عمود بر محور موشك تعبيه شده بودند كه به طور پيوسته، ناحيهاي مدور را در اطراف دماغهء موشك، شناسايي ميكردند. با اين حال از آنجايي كه موشك فالكن، داراي نقائص و مشكلات عمدهاي بود، و همچنين با توجه به ورود به خدمت موشك موفق و گرماياب AIM-9 Sidewinder، پروژهء ساخت موشك AIM-4H در سال 1971 كنار گذاشته شد.
آخرين سري موشك فالكن در خدمت نيروي هوايي ايالات متحده، موشك AIM-4F/G بود كه توسط جنگندهء رهگير F-106A مورد استفاده قرار گرفت. اين موشك نيز در دههء 1980، از رده خارج گرديد و موشك فالكن، به قسمتي از تاريخ نيروي هوايي ايالات متحده پيوست. ساير گونههاي ساخته شده بر اساس فالكن، عبارت بودند از GAR-11/AIM-26 و GAR-9/AIM-47 و AGM-76 .
ويژگيهای موشکهای فالکن بر اساس موشكهاي GAR-1D/2A/2B/3A/4A يا AIM-4A/C/D/F/G :
Missile firing aircraft AIM-9 Sidewinder model (Type) Aircraft downed Comments
F-8E Crusader AIM-9D (1) MiG-21/(9) MiG-17s US Fighters launched from US aircraft carriers; USS Hancock CV-19, USS Oriskany CV-34, USS Bon Homme Richard CV-31, USS Ticonderoga CV-14
F-8C AIM-9D (3) MiG-17s/(1) MiG-21 US Fighters launched from USS Bon Homme Richard CV-31 and USS Intrepid CV-11
F-8H AIM-9D (2) MiG-21s US Fighters launched from USS Bon Homme Richard CV-31
F-4B Phantom II AIM-9D (2) MiG-17s/(2) MiG-21s US Fighters launched from USS Constellation CV-64 and USS Kitty Hawk CV-63
F-4J AIM-9D (2) MiG-21s US Fighters launched from USS America CV-66 and USS Constellation CV-64
F-4B AIM-9B (1) MiG-17 US Fighters launched from USS Kitty Hawk CV-63
F-4B AIM-9G (7) MiG-17s/(2) MiG-19s Fighters launched from USS Coral Sea CV-43 and USS Midway CV-41
F-4J AIM-9G (7) MiG-17s/(7) MiG-21s Fighters launched from USS Enterprise CVN-65, USS America CV-66, USS Saratoga CV-60, USS Constellation CV-64, USS Kitty Hawk CV-63
Total MiG-17s 29
Total MiG-21s 15
Total MiG-19s 2
USN Total: 46
علاقه مندی ها (Bookmarks)