رادیوتراپی و انواع آن

[Helena.M]

رادیوتراپی (پرتودرمانی) چیست؟



رادیوتراپی (پرتودرمانی)، نوعی درمان برای سرطان است که طی آن از پرتوی پرانرژی و یونیزان با دوز بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی و جلوگیری از گسترش آن ها استفاده می شود. در دوزهای پایین، از پرتو برای تصویر برداری از داخل بدن (مانند عکس از فک و دندان ها یا استخوان های شکسته) استفاده می شود. پرتوی که برای درمان استفاده می شود به همان صورت است، فقط دوز و انرژی بالاتری دارد.



رادیوتراپی چگونه انجام می شود؟

رادیوتراپی می تواند به صورت خارجی (وقتی دستگاهی خارج از بدن، پرتو را به سلول های سرطانی می تاباند) یا داخلی (وقتی منبع پرتو داخل بدن یا در مجاورت سلول های سرطانی قرار می گیرد) باشد. گاهی بعضی از بیماران هر دو نوع پرتودرمانی را دریافت می کنند.



چه کسانی تحت پرتودرمانی قرار می گیرند؟

بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان به رادیوتراپی نیاز پیدا خواهند کرد. در واقع، بیش از نصفی (حدود60%) از افراد مبتلا به سرطان تحت درمان رادیوتراپی قرار می گیرند. گاهی رادیوتراپی تنها روش درمانی است که بیماران به آن نیاز دارند.



پرتودرمانی چه اثری روی سلول های سرطانی می گذارد؟

وقتی پرتو در دوزهای بالا داده می شود، رشد سلول های سرطانی را متوقف می کند یا آن ها را از بین می برد. رادیوتراپی به منظور یکی از اهداف زیر انجام می شود:



· درمان سرطان: پرتودرمانی می تواند به منظور معالجه، توقف یا کاهش رشد سلول های سرطانی استفاده شود.


· کاهش علائم : وقتی معالجه بیماری امکان پذیر نیست، می توان از رادیوتراپی برای کوچک کردن تومور و کاهش فشار آن استفاده کرد. رادیوتراپی در این موارد از رادیوتراپی برای برطرف کردن مشکلاتی مانند درد یا جلوگیری از کوری یا از بین رفتن فعالیت روده ها و مثانه استفاده می شود.



چه مدت طول می کشد تا رادیوتراپی اثر کند؟

پرتو به محض تابش سلول های سرطانی را از بین نمی برد. سلول ها بعد از گذشتن چند روز تا چند هفته از درمان شروع به مردن می کنند. بعداز آن سیر مردن سلول های سرطانی چند هفته تا چند ماه بعد از اتمام رادیوتراپی هم چنان ادامه دارد.



رادیوتراپی چه اثری بر سلول های سالم دارد؟


پرتو نه تنها سلول های سرطانی را از بین می برد یا رشد آنها را کند می کند بلکه بر سلول های سالم هم تأثیر می گذارد. تقریباً سلول های سالم بعد از اتمام درمان بازسازی می شوند. ولی گاهی افراد دچار عوارضی می شود که حاد است یا با گذر زمان بهبود نمی یابد. پزشکان سعی می کنند سلول های سالم را در حین درمان با روش های زیر حفظ کنند :


· استفاده از کمترین دوز ممکن : دوز رادیوتراپی به گونه ای تنظیم می شود که آن قدر بالا باشد که سلول های سرطانی را از بین ببرد و آن قدر کم باشد تا آسیب به سلول های سالم به حداقل برسد.


· تقسیم بندی درمان در طول زمان : بیمار برای چند هفته روزی یکبار یا دو بار در روز با دوز کمتر رادیوتراپی می شود. تقسیم بندی دوز رادیوتراپی به سلول های سالم اجازه می دهد در حالی که سلول های سرطانی از بین می روند، خود را بازسازی کنند.


· تاباندن پرتو بر یک ناحیۀ خاص در بدن : تکنیک های جدید مانند IMRT و رادیوتراپی کانفورمال سه بُعدی به پزشک اجازه می دهد تا بتواند دوز بیشتری را به تومور بتاباند در حالی که تابش پرتو به بافت های سالم اطراف کاهش می یابد.


· استفاده از داروها: بعضی از داروها به حفاظت از بعضی از نقاط بدن مانند غدد بزاقی کمک می کنند.


آیا رادیوتراپی درد دارد؟

خیر، رادیوتراپی هنگام تابش دردی ندارد. ولی عوارض جانبی که ممکن است در نتیجۀ رادیوتراپی ایجاد شود می تواندباعث درد یا ناراحتی شود.


آیا رادیوتراپی با سایر انواع درمان سرطان استفاده می شود؟

بله، معمولاً رادیوتراپی با سایر درمان های سرطان هم استفاده می شود. مانند :

· رادیوتراپی و جراحی : رادیوتراپی می تواند قبل، حین یا بعد از جراحی استفاده شود. پزشک ممکن است از رادیوتراپی قبل از جراحی برای کوچک کردن سایز تومور، یا از رادیوتراپی بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده کند. گاهی رادیوتراپی در حین جراحی به صورت مستقیم وقتی ناحیۀ مورد نظر باز است به آنجا داده می شود. به این روش رادیوتراپیِ حین جراحی (Intraoperative Radiation) گفته می شود.


· رادیوتراپی و شیمی درمانی : رادیوتراپی می تواند قبل، حین و بعد از شیمی درمانی داده شود. قبل یا حین شیمی درمانی، رادیوتراپی می تواند تومور را کوچک کند و تأثیر شیمی درمانی را بیشتر کند. گاهی شیمی درمانی برای کمک به اثر گذاری بیشتر رادیوتراپی تجویز می شود. رادیوتراپی بعد از شیمی درمانی به منظور از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده انجام می شود.



چه کسانی در تیم رادیوتراپی هستند؟

افراد زیادی در رادیوتراپی بیمار و مراقبت های حین آن دخالت دارند. به این گروه تیم رادیوتراپی گفته می شود. آنها با یکدیگر همکاری می کنند تا بهترین و مناسب ترین درمان و مراقبت ها را برای بیمار فراهم بیاورند. این تیم شامل :


· Radiation Oncologist: این پزشک در استفاده از رادیوتراپی برای درمان سرطان تخصص دارد. او میزان دوز رادیوتراپی، و طراحی درمان را مشخص می کند، وضعیت بیمار را هنگام درمان پیگیری می کند و به کنترل عوارض جانبی یا جلوگیری از بروز آنها کمک می کند. او با سایر افراد تیم درمانی همکاری نزدیکی دارد. بعد از اتمام رادیوتراپی، اُنکولوژیست وضعیت بیمار را پیگیری می کند. در این پیگیری ها و ملاقات ها پزشک تأثیر رادیوتراپی و عوارض رادیوتراپی را ارزیابی می کند.


· Nurse Practitioner: این پرستار، با آموزش های بسیار پیشرفته ای است. او شرح حال بیمار را می گیرد، بیمار را معاینه فیزیکی می کند، دستور به انجام آزمایش می دهد، عوارض جانبی را کننترل می کند و از نزدیک پاسخ بیمار به درمان را بررسی می کند. بعد از درمان رادیوتراپی این پرستار ممکن است وضعیت بیمار را پیگیری کند و تأثیر درمان و عوارض را بررسی می کند.


· Radiation nurse : این پرستار مراقبت های لازم پرستاری را درحین رادیوتراپی برای بیمار فراهم می کند او با سایر افراد تیم درمانی همکاری می کند. او با بیمار در مورد رادیوتراپی صحبت و به او در کنترل و برخورد با عوارض جانبی کمک می کند.


· رادیوتراپیست : این شخص در همۀ جلسات رادیوتراپی با بیمار است. او وضعیت بدن بیمار را تنظیم می کند و دستگاه را برای درمان به راه می اندازد و از این که بیمار دوز تجویز شده را کاملاً دریافت می کند اطمینان حاصل می کند.


· سایر افراد : تیم درمانی می تواند شامل یک متخصص تغذیه، فیزیوتراپیست، مددکار اجتماعی و سایر افراد باشد.

[Helena.M]

آیا رادیوتراپی درمان هزینه بر و گرانی است ؟

بله، رادیوتراپی بسیار هزینه بر است. چون در آن از دستگاه های پیچیده استفاده می شود و افراد زیادی در تیم درمانی دخیل هستند. هزینۀ دقیق رادیوتراپی به هزینۀ تیم درمانی محل زندگی فرد، نوع رادیوتراپی که می گیرد و تعداد درمان هایی که نیاز دارد بستگی دارد.

بیمار بهتر است با بیمۀ خدمات درمانی در مورد این که کدام خدمات را تحت پوشش خود قرار می دهد صحبت کند. بیشتر بیمه ها هزینۀ رادیوتراپی اعضای خود را پرداخت می کنند. برای اطلاعات بیشتر بیمار باید دفتر خدماتی قسمتی که درمان می شود صحبت کند.

آیا باید در حین رادیوتراپی از رژیم غذایی خاصی پیروی کرد؟

بدن بیمار در حین رادیوتراپی انرژی زیادی برای بازسازی و بهبودی صرف می کند. خیلی مهم است که کالری و پروتئین کافی به بدن بیمار برسد تا وزنش در آن زمان حفظ شود. او باید از پزشک یا خود در مورد نیاز به پیروی از رژیم خاصی در حین رادیوتراپی سؤال کند. صحبت با یک متخصص تغذیه می تواند کمک کننده باشد.

برای اطلاعات بیشتر به قسمت " خوردنی ها و نوشیدنی های سرشار از کالری و پروتئین " مراجعه شود.

بیمار باید از پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه در مورد نیاز به رژیم غذایی خاصی در حین رادیوتراپی سؤال کند.

آیا بیمار می تواند در حین رادیوتراپی سرکار برود؟

گروهی از افراد می توانند در حین رادیوتراپی تمام وقت کار کنند. سایر افراد ممکن است بتوانند پاره وقت کار کنند یا اصلاً نتوانند کار کنند. مقدار توانایی فرد برای کار کردن به وضعیت و احساس او بستگی دارد. بهتر است او از پزشک خود آن چه را که باید در انتظار باشد را بپرسد.

ممکن است فرد در هنگام شروع رادیوتراپی بتواند کار کند و وضعیت مطلوبی هم داشته باشد. ولی با گذر زمان نباید از احساس خستگی بیشتر، انرژی کمتر یا احساس ضعف متعجب شد. چند هفته تا چند ماه بعد از اتمام رادیوتراپی طول می کشد تا وضعیت بیمار بهتر شود. ممکن است در حین رادیوتراپی، بیمار به جایی برسد که احساس کند آن قدر مریض است که نمی تواند کار کند. به همین دلیل بهتر است با کارفرمای خود در مورد مرخصی استعلاجی صحبت کند و از این که در حین این که او مرخصی است بیمه، هزینۀ درمانی را می پردازد مطمئن شود.

بعد از اتمام رادیوتراپی چه اتفاقی می افتد؟

بعد از اتمام رادیوتراپی، فرد باید برای بقیۀ عمر تحت مراقبت و پیگیری قرار گیرد. پیگیری شامل چک آپ و بررسی هایی است که توسط Radiation oncologist انجام می شود. در این چک آپ ها پزشک، تأثیر رادیوتراپی، بروز مجدد علائم سرطان، عوارض دیررس سرطان را بررسی می کند و با بیمار در مورد درمان و مراقبت هایی که باید انجام شود صحبت می کند.

پزشک :

· بیمار را معاینه می کنند و وضعیت او را می سنجند : پزشک ممکن است برای درمان عوارضی که بیمار دچار شده است داروهایی تجویز کند یا راه های دیگری پیشنهاد کند.

· دستور به انجام آزمایش یا تست های تصویربرداری دهند: این ها می توانند شامل آزمایش خون، عکس ساده، سی تی اسکن، ام آر آی یا پِت اسکن PET scan باشند.

· در مورد درمان صحبت کنند: پزشک ممکن است توصیه کند که فرد درمان های بیشتری مانند رادیوتراپی بیشتر،شیمی درمانی یا هر دو را داشته باشد.

· به سؤال ها و نگرانی های بیمار پاسخ دهند: نوشتن تمام سؤال هایی که به ذهن بیمار می رسد و پرسیدن آنها از پزشک می تواند کمک کننده باشد. برای اطلاعات بیشتر به قسمت " سؤال هایی که بیمار باید از پزشک پرسید " مراجعه شود.

بعد از اتمام رادیوتراپی فرد باید به چه علائمی توجه کند ؟

بیمار به خاطر سرطان و درمان های آن دچار دردسر های زیادی شده است. به همین دلیل باید بیشتر مراقب بدن و وضعیت روزانۀ خود باشد. باید به تغییراتی که در بدنش رخ داده است توجه کند و اگر دچار یک یا چند علامت زیر شد به پزشک خود اطلاع دهد:

· دردی که برطرف نمی شود.

· توده، برآمدگی، ورم، راش های پوستی، کبودی یا خونریزی های جدید

· تغییر اشتها، حال تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست

· کاهش بی دلیل وزن

· تب، سرفه، یا گرفتگی صدا که بهبود نمی یابد.

· سایر علائمی که او را نگران کرده است.

رادیوتراپی (پرتودرمانی) خارجی:

رادیوتراپی خارجی چیست؟

در این درمان پرتو از دستگاهی به سمت ناحیۀ تومورال ساطع می شود. این دستگاه بزرگ است و کمی سروصدا ممکن است داشته باشد. دستگاه بدن بیمار را لمس نمی کند، ولی دور او می چرخد، و در همین حالت از جهت های مختلف به بدن بیمار پرتو می تاباند.

رادیوتراپی یک درمان موضعی است، به این معنا که پرتو فقط به قسمت خاصی از بدن می تابد. به عنوان مثال، اگر بیماری به سرطان ریه دچار باشد پرتو فقط به قفسۀ سینه تابانیده می شود نه قسمت دیگری از بدن.

هرچند وقت یکبار بیمار رادیوتراپی می شود؟

بیشتر افراد در هر روز از 5 روز در هفته از شنبه تا چهارشنبه درمان می شوند. درمان آنها بسته به نوع سرطان و هدف درمان از 10-2 هفته طول می کشد. به فاصلۀ زمانی بین اولین تا آخرین جلسۀ رادیوتراپی یک کورس درمان گفته می شود.

رادیوتراپی گاهی در اندازه (دوز) های پایین تر دو بار در روز داده می شود( درمان هایپرفرَکشن). پزشک ممکن است در صورت این که تشخیص دهد که این درمان اثر بخشی بیشتری دارد آن را تجویز کند. هر چند ممکن است عوارض زودرس بیشتری داشته باشد ولی عوارض دیررس کمتری دارد.

در کجا می توان تحت رادیوتراپی قرار گرفت؟

بیشتر اوقات درمان رادیوتراپی به صورت سرپایی است. یعنی بیمار در کلینلک یا مراکز رادیوتراپی درمان می شود و دیگر نیازی نیست که بستری شود و می تواند به خانه برود.

قبل از اولین جلسۀ رادیوتراپی چه اتفاقی می افتد؟

قبل از رادیوتراپی بیمار با پزشک خود ملاقات می کند. در این ویزیت/ها، معاینه می شود، از او یک شرح حال گرفته می شود و گاهی باید تصویر برداری هم انجام دهد. ممکن است پزشک در مورد رادیوتراپی، مزایا و عوارض جانبی و کارهایی که بیمار باید حین و بعد از درمان انجام دهد را به او توضیح دهند. سپس بیمار می تواند انتخاب کند که تحت درمان قرار بگیرند یا خیر.

اگر بیمار قبول کند که رادیوتراپی شود، باید قبل از رادیوتراپی برایش نقشۀ درمانی طراحی شود. دراین طراحی:

· یک اُنکولوژیست (سرطان شناس) و رادیوتراپیست ناحیه که باید درمان شود را مشخص می کنند ( فیلد درمانی). این ناحیه ای است که پرتودرمانی می شود. در این حالت از بیمار درخواست می شود که در حین عکس ساده یا سایر اسکن هایی که برای تعیین فیلد ممکن است انجام شود کاملاً بی حرکت باشد.

· بعد از آن، رادیوتراپیست برای مشخص کردن محل درمان، روی پوست علامت های کوچکی (تَتو یا جوهر) می گذارد. بیمار باید در طول رادیوتراپی این علامت ها را داشته باشد. رادیوتراپیست هر روز از آنها برای آن که از صحیح بودن وضعیت بدن بیمار اطمینان پیدا کند استفاده می کند. تتو ها به اندازۀ خال های بسیار کوچکی هستند و تا آخر عمر بیمار بر روی پوست باقی می مانند. علامت های جوهری با گذر زمان محو می شوند. بیمار باید مراقب باشد که آنها را برندارد و اگر کمرنگ یا محو شدند به رادیوتراپیست اطلاع دهد.

· ممکن است بیمار به قالب گیری از بدن احتیاج داشته باشد. این قالب پلاستیکی باعث می شود تا از حرکت بدن در حین درمان جلوگیری شود. هم چنین به تشخیص این که وضعیت بیمار به صورت همیشگی است کمک می کند.

· اگر سر بیمار باید رادیوتراپی شود، به ماسکی احتیاج پیدا خواهد کرد. ماسک دارای روزنه های زیادی است، و می توان نواحی چشم ها، بینی و دهان ماسک را برید. این ماسک به تختی که بیمار روی آن قرار دارد متصل می شود. ماسک از حرکت سر جلوگیری می کند و در نتیجه هر روز وضعیت سر بیمار یکسان است.

اگر علامت های جوهر روی بدن محو یا کمرنگ شوند، بیمار باید به رادیوتراپیست اطلاع دهد.

[Helena.M]

بیمار باید هنگام رادیوتراپی چه بپوشد؟


بیمار باید لباس هایی لطیف و نخی و راحت بپوشد. او باید لباس هایی بپوشد که به راحتی بتواند آنها را به راحتی از تن خارج کند، چون نباید روی فیلد هنگام درمان لباس یا پوششی قرار داشته باشد. بهتر است لباس های چسبان، یقه بسته یا کمربند در نزدیکی منطقۀ درمانی نداشته باشد. همچنین بیمار نباید رو یا نزدیک سطح درمانی زیورآلات، باند، پودر، لوسیون یا دئودورانتی قرار دهد، و نباید قبل از درمان از صابون و شوینده های معطر استفاده کند.



هنگام درمان چه اتفاقی می افتد؟

· از بیمار خواسته می شود که ناحیۀ درمان را برهنه کند یا گان بپوشد.
· از او خواسته می شود به محل درمان برود.
· بسته به ناحیۀ تومورال، ممکن است برای درمان روی صندلی بنشیند یا روی تخت بخوابد. رادیوتراپیست به کمک قالب بدن بیمار و/یا علامت های روی پوست وضعیت بدن او را تنظیم می کند.
· ممکن است بیمار نورهای رنگی روی بدن و علامت های روی آن ببیند. این نورها بی خطر هستند و به درمانگر کمک می کنند تا هر روز بتواند وضعیت بدن بیمار را تنظیم کند.
· در حین درمان بیمار باید کاملاً ثابت و بی حرکت باشد. می تواند مانند همیشه نفس بکشدو نیازی نیست که نفس خود را حبس کند.
رادیوتراپیست قبل از آن که درمان شروع شود اتاق را ترک می کند. او به اتاق کنترل می رود و بیمار را از طریق صفحۀ تلویزیونی تحت نظر قرار می دهد. به همین دلیل بیمار نباید احساس تنهایی کند. رادیوتراپیست می تواند صدای او را بشنود و با او از طریق بلندگوهای اتاق درمان گفتگو کند. اگر بیمار احساس ناراحتی یا بیماری کرد باید رادیوتراپیست را در جریان بگذارد. پرتو نه بویی دارد، نه شنیده می شود و نه دیده می شود.
درمان حدود 5-1دقیقه طول می کشد. اگر بیمار با IMRT درمان می شود، ممکن است درمانش بیشتر طول بکشد. درمان ممکن است در صورتی که نیاز به بازبینی وضعیت بدن بیمار باشد مدت بیشتری بیانجامد.


آیا رادیوتراپی بیمار را رادیواکتیو می کند؟

خیر، رادیوتراپی خارجی افراد را رادیواکتیو نمی کند. بیمار می تواند به راحتی در تماس با سایر افراد حتی کودکان و زنان باردار باشد و هیچ خطری وجود ندارد.


بیمار چگونه می تواند هنگام درمان آرامش پیدا کند؟

· در حین انتظار برای درمان، کاری انجام دهد یا کتابی بخواند.
· به موزیک یا کتاب های صوتی گوش دهد.
· هنگام درمان، نفس عمیق بکشد، از تخیل خود استفاده کند یا راه های دیگری برای آرام شدن پیدا کند.


رادیوتراپی داخلی:

رادیوتراپی داخلی چیست؟


رادیوتراپی نوعی درمان است که در آن منبع پرتو داخل بدن قرار می گیرد. یک نوع رادیوتراپی داخلی، بِراکی تراپی (Brachytherapy)نام دارد. در براکی تراپی، منبع پرتوی جامد است و به صورت دانه هایی، نوار یا کپسول می باشد که در بدن در ناحیۀ سرطانی یا اطراف آن قرار داده می شود. این روش باعث می شود که بتوان دوز بیشتری را به قسمت محدودتر و کوچک تری از بدن برساند. پرتورسانی داخلی می تواند به صورت مایع هم باشد. پرتورسانی مایع می تواند با نوشیدن آن، بلع یک قرص یا به صورت درون وریدی باشد. مایع پرتودار در جستجوی سلول های سرطانی در بدن به گردش در می آید، و آنها را از بین می برد.
براکی تراپی را می توان برای افراد مبتلا به سرطان های سر وگردن، پستان، رحم، سرویکس(گردن رحم)، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم و ریه استفاده کرد. معمولاً از نوع مایع پرتودرمانی داخلی برای افراد مبتلا به سرطان تیرویید و لنفوم غیر هوچکین استفاده می شود. همچنین ممکن است بیمار همراه با سایر درمان ها از جمله پرتودرمانی خارجی ، شیمی درمانی و جراحی، تحت درمان با رادیوتراپی داخلی هم قرار بگیرد.



قبل از اولین جلسۀ درمانی با رادیوتراپی داخلی چه اتفاقی می افتد؟

بیمار قبل از درمان با پزشک ملاقات می کند. در این ملاقات/ ها تحت معاینه و تصویربرداری قرار می گیرد و از وی یک شرح حال گرفته می شود. پزشک مناسب ترین روش در رادیوتراپی داخلی، عوارض و مزایا و مراقبت های لازم حین و بعد از درمان را برای او توضیح می دهد. بیمار می تواند انتخاب کند که تحت این درمان قرار بگیرد یا خیر.
براکی تراپی چگونه در محل مورد نظر قرار می گیرد؟

بیشتر براکی تراپی ها با استفاده از کاتتر (لولۀ باریک و منعطف) انجام می شود. گاهی، براکی تراپی با استفاده از یک وسیلۀ بزرگتر به نام اَپلیکاتور انجام می شود. پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را در محلی که قرار است درمان شود قرار می دهد.


وقتی کاتتر یا اپلیکاتور در جای خود قرار داده می شود چه اتفاقی می افتد؟

بیمار زمانی که تحت درمان قرار می گیرد در بیمارستان یا کلینیک است. باید منتظر اتفاقات زیر باشد:
· به او داروی خواب آور داده می شود یا ناحیه ای که کاتتر قرار داده می شود بی حس می شود. این کار باعث کاهش درد می شود.
· پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را درون بدن بیمار قرار می دهد.
· اگر بیمار به هوش باشد از او خواسته می شود تا زمانی که کاتتر یا اپلیکاتور در بدن قرار دارد بی حرکت دراز بکشد. اگر بیمار احساس ناراحتی کرد باید پزشک یا پرستار را در جریان قرار دهد تا او به بیمار دارویی برای کاهش و کنترل درد بدهد.

بیمار باید اگر درد داشت به پزشک یا پرستار خود بگوید.

بعد از قرار دادن کاتتر یا اپلیکاتور در بد ن چه اتفاقی می افتد؟

وقتی نقشه درمان بیمار طراحی شده باشد، منبع پرتوی داخل کاتتر یا اپلیکاتور قرار داده م شود منبع پرتو می تواند برای چند دقیقه، روزهای زیاد یا حتی تا آخر زندگی بیمار در بدن باشد. مدت زمانی که ناحیه مورد نظر باید پرتو دهی شود به نوع براکی تراپی ، نوع سرطان ، ناحیه ای که مبتلا به سرطان است، وضعیت کلی سلامتی بیمار و سایر درمان هایی که در گذشته بر روی بیمار انجام شده، بستگی دارد.


انواع براکی تراپی:

سه نوع براکی تراپی وجود دارد:
· کاشت هایی با درصد دوز پایین (LDR)، در این نوع براکی تراپی، باید مدت 7-1 روز در بدن تابش کند، در این مدت بیمار در بیمارستان است. وقتی درمان به اتمام برسد، پزشک منبع پرتو، کاتتر یا اپلیکاتور را از بدن خارج می کند.
· کاشت هایی با درصد دوز بالا(HDR) : در این نوع براکی تراپی، منبع پرتوی به مدت 20-10 دقیقه است و سپس خارج می شود. این درمان ممکن روزانه 2 بار در مدت 5-2 روز ، یا برای 5-2 هفته ، هفته ای یکبار انجام شود. برنامه درمان به نوع سرطان بستگی دارد. در طول درمان کاتتر یا اپلیکاتور ممکن است در بدن بماند یا قبل از شروع هر جلسه در بدن قرار داده شود. گاهی در این مدت بیمار در بیمارستان بستری است یا ممکن است روزانه برای درمان به بیمارستان مراجعه کند. مانند LDR، پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را بعد از اتمام درمان بر می دارد.
· کاشت های ثابت: بعد از آنکه منبع پرتوی در محل مورد نظر گذاشته شد، کاتتر برداشته می شود. این کاشت ها همیشه در بدن باقی می ماندند و تابش ناشی از آن های روز به روز کاهش می یابد. ممکن است اوایل وقتی کاشت ها در بدن قرار داده می شوند، نیاز باشد که بیمار رابطه خود را با اطرافیان محدود کند. بیمار باید به شدت مراقب باشد که در کنار کودکان و خانم های باردار نباشد. هر چه زمان می گذرد میزان پرتو کاهش می یابد ولی همچنان کاشت ها در بدن قرار دارند.


وقتی تابش در محل مورد نظر قرار داده شود چه اتفاقی می افتد؟

· بدن وقتی منبع پرتوی در جای قرار داده می شود دریافت می کند. در براکی تراپی، مایعات بدن ( ادرار، عرق و بزاق) پرتوزا نیستند. در پرتودرمانی با رادیو داروها ، مایعات بدن تا مدتی رادیو اکتیو هستند.
· پزشک یا پرستار فاصله هایی که برای ایمنی سایر افراد با بیمار باید حفظ شود را به افراد توضیح می دهند.
· اگر پرتوی که با دوز بالا باشد، نکات ایمنی شامل :
o بیمار باید به تنهایی یک اتاق در بیمارستان باشد تا بقیه را از دریافت اشعه مصون نگه دارد.
o درمان های بیمار به سرعت انجام می شود و فاصله ی پرستار باید با او حفظ شود.
· ملاقات کنندگان هم باید نکاتی را رعایت کنند:
o وقتی تازه منبع پرتوی قرار داده شده است، اجازه ملاقات ندارند.
o برای ملاقات با بیمار از کارکنان بیمارستان اجازه بگیرند.
o ملاقات ها باید کوتاه باشد( کمتر از 30 دقیقه در هر روز). طول ملاقات به نوع پرتوی که بیمار می گیرد و ناحیه ای که تحت درمان است بستگی دارد.
o نزدیک در و راهرو بایستند تا اینکه وارد اتاق شوند.
o افراد زیر 18 سال و خانم های باردار نباید به ملاقات این افراد بروند.
ممکن است بیمار بعد از ترک بیمارستان هم نیاز باشد نکاتی مثل فاصله گرفتن از افراد و این که زمان زیادی را با افراد نگذرانند را رعایت کند. پزشک و پرستار در مورد نکات ایمنی لازم با بیمار صحبت می کنند.



بعد از بیرون کشیدن کاتتر در درمان LDR یا HDR چه اتفاقی می افتد؟

· گاهی قبل از خارج کردن کاتتر در بیمار مُسَکِن داده می شود.
· ممکن است ناحیه ای که در آن کاتتر یا اپلیکاتور قرار داشته است تا چند ماه کمی ملتهب باشد.
· بعد از برداشتن کاتتر یا اپلیکاتور، پرتوی دیگر در بدن وجود ندارد و بیمار بدون ایجاد خطر و در امنیت تکامل می تواند در کنار سایر افراد از جمله خانم های باردار و کودکان باشد.
· بیمار باید برای 2-1 هفته از انجام فعالیت هایی که انرژی زیادی نیاز دارند پرهیز کند. در این مورد باید با پزشک خود صحبت کند.


احساس افراد حین رادیو تراپی:

در بعضی مواقع هنگام رادیو تراپی بیمار ممکن است احساسات زیر را داشته باشد.:
- نگرانی - افسردگی - ترس - خشم - یأس و سرخوردگی - درمانده - تنهایی
- عادی است که بیمار از این قبیل احساسات داشته باشد. زندگی با سرطان و انجام درمان استرس زا است. هم چنین فرد ممکن است احساس خستگی هم بکند که خود باعث می شود تا به سختی با این احساسات کنار بیاید.


چگونه بیمار می تواند با احساساتش کنار بیاید؟

روش های زیادی برای این کار وجود دارد مانند:
- تمدد اعصاب و تفکر: بیمار می تواند خود را در محیطی دلخواه تصور کند، به آرامی نفس بکشد و در هر دم و بازدم تمرکز کند یا به یک موسیقی آرامش بخش گوش دهد، این کارها می تواند با آرامش بیشتر و استرس کمتر کمک کند.
- تمرین و فعالیت: افراد زیادی متوجه شدند که فعالیت های سبک ( مانند قدم زدن، دوچرخه سواری، یوگا یا ایروبیک در آب) باعث می شود که احساس بهتری داشته باشند. بیمار باید با پزشک یا پرستار خود در مورد فعالیت هایی که می تواند انجام دهد، صحبت کند.
- صحبت با سایر افراد: بهتر است بیمار در مورد احساسات و افکار خود با کسی که به او اعتماد دارد، صحبت کند. این فرد می تواند یک دوست، عضوی از خانواده، پرستار، مددکار اجتماعی یا روانشناس باشد. ممکن است صحبت با فرد دیگری که در حال درمان و رادیوتراپی است موثر باشد.
· پیوستن به یک گروه: در گروه های حامی بیماران سرطانی
افراد مبتلا به سرطان در کنار یکدیگر جمع می شوند، در این گروه ها، بیمار با افراد دیگری آشنا می شود که با مشکلاتی مشابه رو به رو هستند. در این ملاقات ها بیمار می تواند در مورد احساسات خود صحبت کند و به احساسات سایر افراد هم گوش کند. گاهی شخص از دیگران نوع برخورد و کنار آمدن با سرطان رادیوتراپی و عوارض آن را می آموزد. پزشک یا پرستار می تواند این گروه ها را به بیمار معرفی کند اگر کسی به هر دلیلی نمی توانست به صورت حضوری در این جمع ها شرکت کند، می توان به صورت اینترنتی هم با این گروه ها مکاتبه کند.
· صحبت با پزشک یا پرستار در مورد مسائلی که آزار دهنده یا نگران کننده هستند:
گاهی بهتر است بیمار با یک مشاور صحبت کند، یا گاهی پزشک داروهایی را برای بیمار تجویز می کند تا بهتر بتواند با احساسات خود برخورد کند.
عوارض جانبی رادیوتراپی:

عوارض جانبی مشکلاتی هستند که در نتیجه درمان می توانند ایجاد شوند. چون پرتوهای که در دوزهای بالا برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شوند به سلول های سالم هم صدمه می زنند ، عوارض جانبی رادیو تراپی ایجاد م شود. گروهی ممکن است دچار عوارض زیادی شوند در حالیکه بقیه شاید عوارض کمی داشته باشند. عوارض ممکن است وقتی که بیمار همزمان، قبل یا بعد از رادیوتراپی، شیمی درمانی بگیرد، ، بیشتر شود.
بیمار می تواند در مورد عوارض جانبی رادیوتراپی با پزشک خود صحبت کند، تیم درمان مراقب بیمار است تا در صورت بروز عوارض آن ها را کنترل کند.


عوارض جانبی متداول:
بسیاری از افرادی که رادیو تراپی می شوند، دچار تغییرات پوستی یا احساس خستگی می شوند. سایر عوارض به ناحیه ای که درمان می شود بستگی دارد.
تغییرات پوستی می تواند شامل خشکی، خارش، پوستریزی یا تاول شود، این تعییرات به این خاطر ایجاد می شوند که که رادیوتراپی به سلول های سالم پوست در ناحیه ای که تحت درمان است هم آسیب می سانند. بیمار باید بیشتر از سایر اوقات از پوستش مراقبت کند
خستگی معمولاً به صورت فرسودگی یا بی رمق بودن خود را نشان می دهد. راه های زیادی برای کنترل آن وجود دارد.
بسته به ناحیه ای که درمان می شود بیمار می تواند دچار عوارض زیر شود:
- اسهال
- ریزش مو در ناحیه درمانی
- ناراحتی و مشکلات دهانی
- تهوع و استفراغ
- تغییرات در مسائل جنسی
- تورم
- اختلال بلع
- تغییرات و اختلالات ادراری و مثانه ای
بیشتر این عوارض دو ماه بعد از اتمام رادیوتراپی از بین می روند.
ممکن است عوارض جانبی دیررس 6 ماه بعد از رادیوتراپی به وجود بیایند. این عوارض به خاطر ناحیه ای از بدن که درمان می شود و دوزی که دریافت می کند، متفاوتند. عوارض جانبی دیررس می تواند شامل عقیمی و نازایی ، ناراحتی مفاصل، اِدِم لنفی (تورم بافت ها) ، ناراحتی های درمانی و سرطان ثانویه باشد. افراد مختلف متفاوتند و عوارض در هر کسی به صورتی بروز می کند.
عوارض جانبی رادیوتراپی در یک نگاه:

نوع عوارض رادیوتراپی به قسمتی از بدن که درمان می شود بستگی دارد. جدول زیر مشخص کرده است که کدام عوارض در درمان کدام قسمت ها بیشتر است.

	مغز	پستان	قفسه سینه	سر و گردن	ناحیه لگن	رکتوم (مقعد)	معده و شکم
اسهال					*	*	*
خستگی	*	*	*	*	*	*	*
ریزش مو (درناحیه ای که تحت درمان است)	*	*	*	*	*	*	*
تغییرات دهانی				*
تهوع و استفراغ	*				*		*
تغییرات مسایل جنسی و بارداری					*	*
تغییرات پوستی	*	*	*	*	*	*	*
تغییرات در ناحیه حلق			*	*
تغییرات ادراری و وضعیت مثانه					*	*	*
سایر عوارض	سر درد – تاری دید	التهاب-ورم	سرفه- نفس تنگی	گوش درد- تغییر در حس چشایی

منبع