ه گفته هرودوت٬ پارسيان از يونانيان در نبرد ماراتن در سال ۴۹۰ ق.م شکست سختی خوردند. در اينجا ما با بررسی دقيق مدارک و شواهدات خواهيم دید تا چه حدی اين ادعا درست است. از آنجايي که فقط گفته های هرودوت از زمان نبرد ماراتن باقی مانده اول بايد به گفته های هرودوت نگاه کرد٬ بدون اينکه کورکورانه ادعا های او را پذيرفت. اينکه هرودوت از پارسيان متنفر بوده بر همگان روشن است. نخست يونيان و مردم اريتری به سارد که جزو قلمرو پارس بود حمله مي کنند و معبد مقدس آنجا را به آتش مي کشند. داريوش بزرگ تصميم به گوشمالی يونانیان مي گيرد. همچنين وقايع ديگری از جمله ربودن شاهزادگان و يا همسران نجيب زادگان پارسی به وسيله يونانيان به اين درگيری دامن مي زند.داريوش بزرگ نخست دستور ساختن کشتی های بلندی را مي دهد که با آنها قادر به حمل اسب باشند. او داتيس و آرتافرن را به فرماندهی ۶۰۰ کشتی جنگی به سمت اريتری و يونان روانه مي کند. همينطور « هيپ پياس » که فردی يونانی بود سپاه پارسيان را همراهی مي کند. ( اين هيپ پياس کسی بود که بعد از انقلاب آتن از يونان گريخته بود و در ليديه در پناه پارسيان زندگی ميکرد. او کسی بود که پارسيان را به حمله و تصرف يونان ترقيب ميکرد تا بدين وسيله خود بعد از پيروزی پارسيان قدرت را در يونان بدست بگيرد. او قول داده بود که در موقع حمله پارسيان به آتن مردم به هواخواهی او برمي خيزند و او را به عنوان رهبر مي پذيرند.) با اين اميد پارسيان به طرف يونان حرکت کردند. هيپ پياس سپاه پارسيان را به ساحل های ماراتن برد و پارسيان آماده نبرد شدند. سپاهيان یونان از آتن و ديگر قسمتهای يونان گرد آمدند. در ابتدا پارسيان موفق به پس زدن يونانيان در وسط سپاه شدند ولی قسمت راست و چپ سپاه يونان به کمک قوای ميانی آمدند و سپاه پارسيان را به طرف کشتيهای خود عقب راندند. در اين حال يونانيان موفق به نابودی يا گرفتن ۷ کشتی از جمع کلی ۶۰۰ کشتی پارسيان شدند و پارسيان با باقی مانده کشتيهای خود به دريا گريختند. بعد سربازی از آنجا تا آتن دويد تا مژده پيروزی يونانیان را برای مردم آتن ببرد و در اين راه جان داد. در اينجا هرودوت نبرد ماراتن را شکستی بزرگ برای پارسيان ترسيم ميکند. به گفته او ۶۰۰۰ سرباز پارسی و در مقابل فقط ۱۹۲سرباز يونانی کشته مي شوند. به گفته هرودوت سپاه پارسيان از ۲۰۰۰۰۰ سرباز تشکيل شده بود. همينطور هرودوت در جای دیگر به نکته بسیار مهمی اشاره مي کند٬ او از سربازی يونانی حرف ميزند که در بلندترين نقطه جزيره«آت تيک » که به خيانت به بلند کردن سپر خود علامت خالی بودن آتن را از سربازان يونان مي دهد. اين نکته مهمی است. اين خلاصه ای از گفته های هرودوت از نبرد ماراتن بود که بعد از هرودوت تاريخ نويسان يونانی از حرفهای او استفاده کرده و با شاخ و برگ دادن این داستان به دروغهای هرودوت اضافه کرده اند. حالا٬ ما مي توانیم بدون بررسی و تفکر حرفهای هرودوت را قبول کنيم و يا به استفاده از خرد به بررسی شواهد در گفته های هرودوت بپردازيم و به واقعیت اين نبرد نزديکتر شويم. حقيقت مطلب اين است که نبرد ماراتن يک شکست برای پارسيان نبود بلکه يک مانور حساب شده نظامی بود.

· ۶۰۰ کشتی جنگی قادر به حمل ۲۰۰۰۰۰ سرباز نبوده است. هرودوت خودش در قسمت ديگری از کتاب خود در مورد توفانی دريايي حرف ميزند که ناوگان دريايي پارسيان در سال ۴۹۲ ق.م٬ ۶۰۰ کشتی جنگی را از دست می دهد. در آن حادثه٬ به گفته هرودوت٬ ۲۰۰۰۰ سرباز کشته مي شود. پس نتيجه ميگيريم ۶۰۰ کشتی جنگی فقط ميتوانند در حدود ۲۰۰۰۰سرباز حمل کنند و نه ۲۰۰۰۰۰ سرباز که هرودوت ادعا ميکند. همينطور ما بايد تعداد اسبها و غذا و مهمات و دیگر وسايل جنگی را در نظر بگيريم. محققان ديگری درباره تعداد سپاه پارسیان مي نويسند: گروندی ۴۰۰۰۰ ٬ مونرو ۲۵۰۰۰٬ادوار ماير ۲۰۰۰۰.
· داريوش بزرگ در آن زمان قدرتمندترين مرد آسيا و در اوج قدرت بود. مرد قدرتمند و توانايي چون داریوش هرگز برای فتح يونان با اين تعداد کم سپاه اقدام نمي کند.
· دشت ماراتن مکانی مناسب برای آغاز حمله نظامی نبوده. در حقيقت دشت ماراتن بسيار کوچک و تنگ به درازی ۹ کيلومتر و به پهنای ۲ کيلومتر بيشتر نیست. اين بسیار غير منطقی است که فرماندهان آگاه داريوش اقدام به لنگر انداختن در چنین مکانی برای ۶۰۰کشتی و پیاده کردن ۲۰۰۰۰۰ سرباز کنند.
· چطور پارسيان قادر شدند تقريبا تمامی کشتی های خود را از آنجا نجات دهند٬ اگر آنها به قول هرودوت در حال فرار بودند؟ چطور پارسيان مي توانند بدون دادن تلافات زياد از آنجا فرار کنند؟ منطق حکم میکند که پارسيان مي بايستی تعداد بسياری از کشتيهای خود را از دست مي دادند و نه فقط ۷ کشتی. چطور اين يک شکست کامل نظامی محسوب مي شود وقتی فقط ۷ کشتی از ۶۰۰ کشتی از دست داده مي شود؟ نکته مهم ديگر این است که سوار کردن آن همه سرباز و مهمات به کشتی ها احتیاج به نظم و آرامش دارد و اين در حالي است که سپاه در حال فرار و عقب نشينی است مقدور نيست. پس اين عقب نشينی تحت کنترل و حساب شده بوده. واقعيت مطلب اين است که سپاه پارسيان دشت ماراتن را انتخاب کردنند تا سپاه یونان را از آتن خارج کنند و بدین وسيله آتن را از سربازان یونانی خالی کنند. پارسيان روی قولهايي که هيپ پیاس داده بود تکيه مي کردند که مردم آتن وقتی شهر را خالی از سربازان يافتند قيام کرده و کنترل شهر را به دست گرفته و راه را برای پارسیان باز خواهند کرد..... ولی این اتقاق نيفتاد. سربازی که در بلندی آت تيک با سپر خود علامت خالی بودن آتن را مي دهد خود نشان دهنده اين واقعيت است که پارسيان در صدد بيرون کشيدن سربازان يونانی از آتن بودند تا بدون جنگ آتن را تسخير کنند. يک سرباز هيچوقت برای رساندن خبر خوب پيروزی جان خود را در اثر دويدن زياد از دست نمی دهد بلکه وحشت از حمله کشتی های پارسی به آتن است که او را وادار به رساندن هر چه سريعتر این خبر مي کند که در نهایت منجر به مرگ او مي شود. چرا داتيس بعد از سوار شدن به کشتيها خود به شهر آتن حمله نکرد؟ شهر آتن خالی از سرباز بود. داتيس به روشنی این موقعيت را داشت که با ناوگان جنگی خود به آتن حمله کند ولی به نظر مي رسد که او نمي خواسته تمام ناوگان جنگی پارسيان را به مخاطره بياندازد و با فقط ۲۰۰۰۰ سرباز و بدون پشتيبانی هواداران هيپ پياس به آتن حمله کند. اين نقشه ای نبود که پارسيان از ابتدا پي ريزی کرده بودند و با در نظر گرفتن ريسک موجود از ادامه حمله خودداری کردند.
این داستان شکست بزرگ ایران از یونان بود. اما درحقیقت فقط یه عقب نشینی ساده بود. نه اینکه این فقط نظر ما ایرانی ها باشد، نى بور هم مي نویسد: «نوشته هاى یونانیها درباره نبرد ماراتن و جنگهاى دیگر ایران با یونان به شعر و افسانه گویى و داستان سرایى از تاریخ نویسى شبیه تر است. آنچه به نظر مى رسد این است که سپاه ایران در دشت ماراتن دچار شکست نشده است، بدین معنى چون «داتیس » فرمانده سپاه ایران متوجه شد که میدان عمل و باریک بودن عرض میدان نبرد مانع از کاربرد سواره نظام است ، ناچار شد که فرمان عقب نشینى صادر نماید. «هرودوت » صدور فرمان عقب نشینى را به منزله شکست سپاهیان ایران قلمداد کرده است».
حالا هم می بینیم که مسابقات ماراتن به یاد فتح بزرگ یونان برگذار میشه. خدا به ورزشکارها رحم کرده چون اگر بنا بود برای هر پیروزی ایران یك مسابقه برگذار بشه اونوقت هیچی از ورزشکارها باقی نمی موند.