سبك خراساني (قرن يكم تا قرن چهارم هـ .ق.)

 در قرن اول تا چهارم هجري ، كه با حكومت سامانيان در خراسان مقارن بود نهضتهاي مختلف علمي، ادبي، آموزشي ، مذهبي ، تصوف و غيره به دلايلي چون از ميان رفتن نظام كاستي، آميخته شدن تمدنهاي مختلف ، اجازه برخورد آزاد آراء و انديشه‌ها از سوي حكومت و توليد قابل توجه كاغذ در چين ، رشد مي يافت و سبك خراساني در زمينه‌هاي مختلف از جمله شهرسازي ظهور پيدا كرد.
سازمان شهر، در دولت ساماني به كلي با آنچه كه از قبل وجود داشت تفاوت يافت. شهر به دليل وجود امنيت نسبي به مراتب وسيعتر از نمونه كهن خويش شد و ديوارهاي شارستان (ناشي از نظام كاستي) فرو ريخت و الگويي جديد در شهرسازي پديد آمد.
دو راسته اصلي در جهات اربعه و در ميداني مركزي با يكديگر تلاقي مي‌كردند كه در اطراف آن علاوه بر ديوانها ، جامع شهر نيز قرار مي‌گرفت و دهانه راسته اصلي بازار به آن باز ميشد. بازار در حركت خويش به سوي دروازه‌هاي شهر، محلات متفاوت را به وجود آورد كه اين مورد تا قرن چهاردهم هـ .ق. نيز محفوظ ماند.
كشاورزي ، تجارت و صنعت و سه جامعه ايلي ، روستايي و شهري در هم آميخته مي‌شد و شهر هم شهر اصلي را در بر مي‌گرفت و هم روستاهاي نزديك را شامل مي‌شد. يكي از نكات قابل توجه در شهرسازي سبك خراساني ، انسجام اندامواره‌اي فضاهاي كالبدي است كه به تبع نظم آبرساني، نظام دسترسيها ، مراكز محلات ، ميادين و ميدانچه‌ها.


منبع