پیامبر (ص) همان گونه که از رسانههای بیانی به گونهای بسیار مؤثر بهره میبرد، به رسانههای نوشتاری نیز توجه داشت. این نوع رسانه را در عصر پیامبر (ص) میتوان به دو دسته نامهها و پیمانها تقسیم کرد.
اشاره
امروزه امپراتوریهای رسانهای حرف اول را در جهان میزنند. خبرگزاریهای بزرگ، شبکههای مختلف رادیویی و تلویزیونی و رسانههای چاپی به طور عمده در مالکیت و یا کنترل افراد یهودی و یا حافظان منافع یهود قرار دارد و این واقعیتی انکارناپذیر است. بر کسی پوشیده نیست که رسانهها یکی از ارکان اصلی قدرت در جهان هستند و همة کشورها و دولتها رسانه را مورد توجه جدی قرار میدهند.
رسانههای پیامبر (ص)، شیوهها و ویژگیها
پیامبر اسلام (ص)، همزمان با برانگیخته شدن به نبوّت، دعوت خود را در راستای رسالت الهی خویش آغاز کرد و در این راه، رسانهها و شیوههای گوناگون تبلیغ را به خدمت گرفت. گرچه بررسی مفصل شیوههای تبلیغی پیامبر (ص) در این مختصر امکانپذیر نیست، اما به طور اجمال به مهمترین رسانهها و شیوهها میپردازیم.
الف) رسانههای گفتاری
1.تبلیغ چهره به چهره
هنوز هم بهترین روش تبلیغ و تأثیرگذاری بر مخاطب، ارتباط مستقیم (Face to Face) است. شیوه غالب پیامبر (ص) در دوران دعوت مخفیانه، استفاده از این روش بود. ایشان در ارتباطهای مستقیم با کسانی که مستعد هدایت و پذیرش دعوت بودند، آنها را به اسلام دعوت میکردند.
2. سخنرانی و استفاده از رسانة منبر
یکی دیگر از مهمترین و کاربردیترین روشهای تبلیغاتی پیامبر (ص) سخنرانی در اجتماعات بود. آن حضرت در ایام مراسم حج در مسجد الحرام و منی، در ماههای حرام در اجتماع زائران و نیز در بازارها و مکانهای گرد آمدن مردم بر فراز بلندی میرفت و محتوای دعوت خویش را بیان میفرمود.
این شیوه گرچه کم و بیش در دورة دعوت سری کاربرد داشت، اما بیشترین استفاده از این روش در دوره تبلیغ علنی و عمومی بود. بعدها که برای پیامبر (ص) سکو و منبری در مسجد النبی ساخته شد، رسانة منبر رسمیت بیشتری یافت. پیشوایان معصوم (ع) پس از پیامبر (ص) و امروزه علما، مراجع و حوزههای علمیه میراثدار رسانة منبر هستند.
این رسانة بیانی، یکی از مؤثرترین رسانههای مذهبی است که هنوز هم کارآیی بسیار بالایی دارد. و میتوان آن را رسانة انقلاب اسلامی در ایران دانست؛ یعنی تنها رسانهای که بدون انحراف در خدمت اسلام و انقلاب قرار گرفت و مؤثرتر از همه رسانههای گفتاری، نوشتاری، دیداری و شنیداری حکومت، اطلاعات درست و محتوای پیام انقلاب را مستقیم به مردم رساند.
3. سفرهای تبلیغی و اعزام مبلّغ
پیامبر بزرگوار اسلام (ص) در سراسر دوران رسالت خود، به خوبی از این رسانه کارآمد استفاده کرد و انتقال مستقیم و صحیح دعوت الهی را از راه بیان و تفسیر کلام وحی بر عهده گرفت. گاه نیز به یاران و صحابة ممتاز خود به صورت فردی و گروهی مأموریت تبلیغی میداد تا با سفر به شهرها و مناطق دیگر با استفاده از بیان و رسانة منبر، مردم را به حقیقت رهنمون شوند. نمونههایی از اعزام مبلّغ و معلّم قرآن به صورت فردی و گروهی و نتایج موفقیتآمیز آن، به وفور در کتابهای سیره و تاریخ صدر اسلام آمده است.
ب) رسانههای نوشتاری
پیامبر (ص) همان گونه که از رسانههای بیانی به گونهای بسیار مؤثر بهره میبرد، به رسانههای نوشتاری نیز توجه داشت. این نوع رسانه را در عصر پیامبر (ص) میتوان به دو دسته نامهها و پیمانها تقسیم کرد.
1.نامهها
یکی از ابزارهای تبلیغ، ارسال نامه و پیام است که همواره در طول تاریخ بشر مورد استفاده بوده است. مجموعه نامههای پیامبر (ص) به افراد مختلف، در کتابی با عنوان «مکاتیب الرسول» تألیف احمدی میانجی گرد آمده است که عدد آنها به دهها نامه میرسد.
با توجه به محتوای نامههای پیامبر (ص) درمییابیم که در کنار استفاده از این شیوه آنچه اهمیت ویژهای دارد، محتوا، آداب و شیوة نگارش نامههای حاوی پیام است، به گونهای که ضمن تصدیق بخشی از باورهای اعتقادی و ذهنی مخاطب در آن، پیام مورد نظر به نحو مؤثری درج شده باشد تا نتیجه لازم گرفته شود.نکته دیگر این است که پیامبر (ص) در انتخاب سفیران و مبلّغان خویش بسیار دقت میکرد و افرادی شایسته و ورزیده را به مناطق گوناگون میفرستاد.
2. پیمانها
سیاست هدفمند پیامبر (ص) بر این اصل استوار بود که بتواند به خوبی فرصت و بستر مناسب را برای ارائة عقاید و احکام شرعی فراهم آورد؛ از این رو عقد پیمانهای صلح با مشرکان، یهودیان و مسیحیان را میتوان تاکتیکی بسیار موفق ارزیابی کرد.
1-2. پیمانهای عقبه اول و دوم: این دو پیمان که در سالهای دوازدهم و سیزدهم بعثت با ساکنان «یثرب» منعقد شد، به هجرت مسلمانان و پیامبر (ص) به مدینة النبی و آغاز تحول و تشکیل حکومت اسلامی انجامید.
2-2. پیمان عمومی با اهالی مدینه النبی: پیامبر (ص) در این پیمان که نخستین قانون اسامی مدینه نام گرفته است، از همه برای تثبیت امنیت، حفظ نظم و قانون و ... تعهّد گرفت.
3 - 2. پیمان عدم تجاوز با سه قبیله یهودی ساکن مدینه: پیامبر (ص) با انعقاد پیمان عدم تجاوز با سه قبیله یهودی «بنی قنیقاع»، «بنیقریظه» و «بنینضیر» از آنها تعهد گرفت که بر ضد اسلام و مسلمانان اقدامی نکنند.
4 - 2. پیمان صلح حدیبیه: این پیمان در سال ششم هجرت به دنبال قصد پیامبر (ص) برای زیارت عمره و جلوگیری قریش از ورود ایشان به مکه منعقد شد، و مواردی در آن مورد توافق قرار گرفت که به پیشرفت دعوت جهانی فتح مکه و ... انجامید.با بررسی مواد، شرایط و پیامدهای صلحها و پیماننامههای پیامبر (ص) میتوان درسهای بزرگی را برای سیاست خارجی و شیوة تعامل با قدرتها و دشمنان اسلام فرا گرفت.
علاقه مندی ها (Bookmarks)