همه چیز درباره روغنهای موتور

وظايف اصلي روغن موتور ؛ روان سازي قسمتهاي متحرک موتور ، به حداقل رساندن اصطحکاک و فرسايش ، کمک به کاهش حرارت و به خود گرفتن کثافات ، ذرات معلق و رسوبات لجني حاصل از احتراق مي باشد.
بدليل اينکه روغن موتور بايد اين چند کار پيچيده را به طور همزمان انجام دهد ، يک فرمولاسيون شيميايي پيچيده را مي طلبد ، اما شما براي آنکه بدانيد روغن موتور چگونه عمل مي کند ، چگونه رده بندي مي شود و چگونه بايد نوع صحيح آنرا براي خودرويتان برگزينيد ، نياز به شيميدان و يا مهندس شيمي بودن ، نداريد. کافي است با انواع مختلف روغن موتور ، رده بنديهاي آن و علائم و اختصاراتي که براي آن استفاده مي شود ، آشنا باشيد.

◄ انواع روغنها:

در حال حاضر روغنهاي موتور خودروها به ۳ نوع کلي تقسيم مي شوند :
الف : مينرال ( ارگانيک ) ب : سنتتيک ج : نيمه سنتتيک Premium ))

الف - مينرال :

روغني است که بر پايه نفت خام ساخته مي شود و همان روغني است که سالهاست در خودروها بکار برده مي شود و همه ما با آن آشنايي داريم.

ب - سنتتيک :

روغني است که از ترکيبات شيميايي يا پوليمراسيون هيدروکربنها (Olefins ) توليد مي شود و نه با تصفيه نفت خام ، اين نوع روغن ، اولين بار براي موتورهاي جت بکار گرفته شد که بدليل مزايايي که اين نوع روغن نسبت به نوع مينرال داراست در ساليان اخير مصرف آن در خودروها نيز فزوني يافته است. روغنهاي سنتتيک انواع مختلف با مواد تشکيل دهنده متفاوتي دارند که اين امر آنها را از لحاظ کيفيت و نوع مصرف نيز با يکديگر متمايز مي سازد ، از بين صدها نوع روغن سنتتيک با فرمولاسيون هاي مختلف که هر يک محاسن و معايبي را نيز دارا هستند ، نوعي که بر پايه Polyalphaolefins يا به اختصار ( PAO ) ساخته مي شود و مقادير کمي هم Ester در خود دارد ، داراي کارآيي و مقبوليت بيشتري است.




از مزيت هاي اکثر روغن هاي سنتتيک مي توان موارد زير را ذکر کرد :
۱- کاهش مصرف روغن بدليل عمر بيشتر روغن
۲- غير خورنده و غير سمي بودن
۳- تبخير شوندگي پايين
۴- دماي سوختن بالا
۵- مقاومت در برابر اکسيداسيون بالا
۶- دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعي ( عکس العمل سريع در مقابل تغييرات دما )
۷- کاهش مصرف سوخت تا ۲/۴ درصد
۸- نقطه روان شدن پايين
۹- قابليت استفاده از روغنهاي با گستره ويسکوزيته زياد بدون نگراني از شکست پليمرها ( در ادامه توضيح داده خواهد شد )
عيب اين نوع روغنها نيز ، قيمت بالاي آنها و عدم تطابق کامل با موتورهاي با تکنولوژي قديمي است.

ج - نيمه سنتتيک :

مخلوطي است از روغن سنتتيک و مينرال ( ارگانيک ) ، اين نوع روغن کيفيت روغنهاي سنتتيک را ندارد اما در شرايط سخت ؛ نظير دماهاي بالا و يا بار زياد عملکرد بهتري نسبت به نوع مينرال داراست و بيشتر براي وانتها و SUV ها مصرف مي شود و قيمت آن نيز کمي بيشتر از مينرالهاست.
براي آگاهي از اينکه کداميک از روغنهاي فوق براي خودروي شما مناسب است ، بهترين منبع و مأخذ دفترچه راهنماي خودرو يا برچسبهاي داخل محفظه موتور مي باشد ( در صورتيکه نوع روغن مشخص نشده ، معناي آن استفاده از همان نوع قديمي مينرال است ). استفاده از روغن مينرال يا نيمه سنتتيک براي موتوري که تنها استفاده از روغن سنتتيک در آن توصيه شده ، مي تواند براي موتور خطر آفرين باشد ، اما در مقابل استفاده از روغنهاي سنتتيک يا نيمه سنتتيک براي موتورهايي که براي استفاده از نوع مينرال طراحي شده اند ( موتورهاي قديمي ) با تمهيدات خاصي ، از نظر توليد کنندگان روغنهاي سنتتيک بلا مانع است. اما بسياري از متخصصين بدلايل زير اين کار را نيز اشتباه و مضر مي دانند :
۱- هر يک از انواع مختلف روغنهاي سنتتيک با توجه به فرمول شيميايي ، قابليت تطابق با برخي انواع لاستيکها و الاستومرها را نداشته و در نتيجه اگر از روغن سنتتيکي با فرمول خاصي براي موتوري با واشرها و درزبندهايي که با آن فرمول روغن سازگار نباشد ، استفاده شود باعث نشتي روغن و مسائلي از اين قبيل خواهد شد ( روغنهاي مينرال باعث تورم واشرها و جلوگيري از نشتي آنها مي شوند ، اما روغنهاي سنتتيک در مورد برخي انواع واشرها داراي اين خاصيت نيستند و حتي برخي از آنها ، باعث خورده شدن برخي انواع واشرها ، مي شوند ) در اين راستا حتي استفاده از روغن سنتتيک با مواد تشکيل دهنده اي متفاوت از آنچه در دفترچه راهنماي خودرو درج شده ، براي خودروهايي که با اين نوع روغن کار مي کنند نيز مي تواند خطر ساز باشد ، چه رسد به استفاده از اين نوع روغنها در موتورهايي که بر پايه استفاده از روغن مينرال طراحي شده اند ، بعنوان مثال روغن سنتتيک بر پايه Polyglycol با پلي استرها ، پلي کربنيکها ، ABS ، پلي ونيل کلرينها ،Polyphenylene Oxide ( همگي پلاستيک هستند ) و Buna S ، بوتيل ، Neoprene و لاستيک طبيعي ( همگي الاستومر هستند ) سازگاري خوبي ندارد و يا روغن سنتتيک بر پايه PAO نيز که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار بر اين پايه هستند ( بدليل شباهت زياد به خواص روغنهاي مينرال ) با لاستيک طبيعي ، EPDM ، بوتيل و Buna S که همگي الاستومر هستند ، سازگاري ضعيفي دارد ، ليست برخي از انواع روغنهاي سنتتيک و قابليت تطابقشان با انواع الاستومرها و لاستيکها ، همچنين حلاليت هر کدام در افزودنيها و لجن موتور به همراه خواص و عدد VI ( در ادامه بررسي خواهد شد )
۲- روغنهاي سنتتيک در مقايسه با روغنهاي مينرال با لايه نازک تري بر روي قطعات موتور مي نشيند ( به همين خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتور هايي که با روغن سنتتيک کار مي کنند کمتر مي باشد ) از اينرو استفاده از اين نوع روغن براي موتورهايي که با تکنولوژي قديمي مينرال طراحي شده اند ، باعث نشتي پيستون خواهد شد. البته اين مورد از طرف سازندگان روغنهاي سنتتيک با دلايل قابل قبولي رد مي شود ، اما در عمل اين مشکل ، درباره خودروهاي قديمي ديده شده.
به هر روي در صورتي که سالهاست از روغن مينرال استفاده مي کنيد و خودرويتان داراي تکنولوژي قديمي است ، از استفاده از اين نوع روغنها بپرهيزيد ، اما درصورتيکه داراي خودرويي با تکنولوژي نسبتا جديد هستيد و از بي خطر بودن تعويض روغن از مينرال به سنتتيک يا نيمه سنتتيک اطمينان داريد ، از نوعي که برپايه PAO ساخته شده استفاده نموده و اين موضوع را نيز از ياد نبريد که با تعويض روغن از مينرال به سنتتيک باعث مي شويد رسوبات پخته شده روغنهاي مينرال از روي قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتي موتور را از کار بيندازد ، به همين خاطر قبل از اين تعويض بايد موتور را يا به طور کامل رسوب زدايي نموده و يا اينکه از روغنهاي فلاشينگ ( Flush Oil ) استفاده نماييد ( اين نوع روغن فقط مخصوص تميز کردن موتور مي باشد ) به اين ترتيب که روغن مينرال را بدون تعويض ***** تخليه کرده و روغن فلاشينگ را جايگزين نموده و اجازه دهيد موتور به مدت ۲۰ دقيقه درجا کار کند ، پس از آن ميتوانيد روغن فلاشينگ را تخليه کرده ، ***** را تعويض نموده و روغن سنتتيک يا نيمه سنتتيک را جايگزين نماييد.

◄ چند نکته :

· روغنهاي نيمه سنتتيک ، همانگونه که ذکر شد مخلوطي هستند از روغن مينرال و سنتتيک و مي توانند همان مشکلات روغن سنتتيک را براي موتورهاي ساخته شده براي روغنهاي مينرال پديد آورند.
· در خودروهايي که استفاده از روغن سنتتيک در آنها توصيه شده ، حتما از نوع مشخص شده استفاده نماييد و درصورتيکه به جهت قرارداد شرکت توليد کننده با شرکت نفتي خاصي ، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضيح بيشتر در مورد آن خودداري شده ، و بر روي ظرف آن روغن هم توضيحي درباره نوع مواد تشکيل دهنده ، داده نشده ، تنها از همان نوع روغن استفاده نماييد.
· در صورتي که به تعويض نوع روغن از مينرال به سنتتيک در خودروي خود اصرار داريد ، نوعي که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار را شامل مي شود ، يعني PAO را ، انتخاب نماييد ، چرا که بيش از ديگر انواع روغنهاي سنتتيک به نوع مينرال شبيه است.