بررسی وضعیت بهداشت محیط اماکن نظامی

[M@hdi42]

بررسی وضعیت بهداشت محیط اماکن نظامی

مقدمه

بهداشت محیط در واقع کنترل عواملی از محیط زندگی است به نحوی که رفاه و سلامتی جسمی، روحی و روانی و اجتماعی انسان موثر است و یا به عبارت دیگر کنترل عواملی از محیط زندگی است که در زنجیره انتقال بیماریها حلقه ای را تشکیل می دهند آن عوامل شامل آب ، فاضلاب ، زباله ، بهداشت اماکن ، هوا ، حشرات و جودنگان ، بهداشت محیط کار و آموزش بهداشت است. لذا به منظور بررسی وضعيت بهداشتی اماکن یک مرکز نظامی که شامل مراکز تهيه و توزيع و پخت مواد غذايي( آشپزخانه ، انبار، سرد خانه و سلف سرویس ) ، آبداخانه ها،آسایشگاهها ، سرویسهای بهداشتی عمومی ،نمازخانه ها چک لیستی از قبل تهيه گرديدبرای طراحی سوالات و بررسی استاندارد های بهداشت اماکن از دستور العمل استانداردها و دستور العملهاي وزارت بهداشت و با بهره گيري از تجارب برخي ارگانها ی نظامی و سعي شده بر اساس استانداردهاي موجود و با توجه به شرايط نظامی تدوین شود. در اين چک ليست موارد ذکر شده مورد استفاده براي بررسي وضعيت بهداشتي اماکن تهيه ، توزيع و پخت مواد غذايي و سایر اماکن شامل نوع سيستم تامين آب، نوع ساختمان، وضعیت کف ، سقف و دیوار ، وضعيت دفع فاضلاب، وضعيت کف، دیوار و سقف واحد، وضعيت تهويه، وضعيت روشنايي، سیستم گرمایشی و سرمایشی ، کف شویی ، سیستم آب گرم و سرد ، سیستم لوله کشی صابون مایع ، توري، کارت بهداشتي معتبر، وضعيت سطل زباله و دفع آن، وضعیت دفع فاضلاب و زباله ، وضعيت دستشويي و حمام، ، وضعيت سردخانه ، داشتن امکاناتی از قبیل جعبه کمک های اولیه ، کپسول ضد حریق امکانات نگهداری و چیدمانی، رعایت اصول نگهداری و رعایت استاندارد های لازم در ساخت اماکن تعيين گرديد. بررسی این موضوع جهت تعیین میزان وضعیت بهداشت محیط اماکن مورد بررسی می باشد تا بتوان مزایا و محاسن کارهای انجام شده را مرور کرده و جهت اصلاح و برطرف نمودن مشکلات بهداشتی اماکن برنامه ریزی لازم انجام گیرد. در این تحقیق تعداد 100 اماکن بهداشتی در 14 مقر نظامی مورد بررسی قرار گرفت . اماکنی که بالاتر از 70 درصد نمره شرایط بهداشتی را کسب کرده بودن دارای شرایط مطلوب بهداشتی و اماکنی که کمتر از 70 درصد نمره شرایط بهداشتی را کسب کرده بودن دارای شرایط نامطلوب بهداشتی تعریف گردیدند.. که در مجموع 86 مورد از اماکن دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 14 مورد دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بود و در کل 86 درصد اماکن مورد بررسی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند که میانگین درصد کسب امتیاز بهداشتی آنها 82درصد بود. بنابر این در مجموع وضعیت بهداشتی اماکن مرکز مورد نظر خوب ارزیابی می شود و لی تا رسیدن به شرایط استاندارد ایده آل فاصله داریم ، مشکلاتی که هم مشاهده گردید بیشتر مربوط به نواقص بهسازی بود که با برنامه ریزی و اولویت بندی مشکلات و همچنین نظارت ها و پیگیری های مستمر می توان معایب مورد نظر را برطرف نمود جدول (1-1) میانگین درصد کسب امتیاز بهداشتی اماکن به همراه درصد مطلوب بودن شرایط بهداشتی اماکن به تفکیک اشاره شده است. اميد است با تلاش و پيگيري مسئولين و كارشناسان محترم ، در بهينه كردن وضعيت بهداشتي منطقه مناطق نظامی خصوصاً اماكن تهيه و توزيع مواد غذاي اهتمام جدي صورت پذیرد.حال به شرح بهداشت محیط اماکن ذکر شده می پردازیم



الف-بهداشت آشپزخانه

یکی از اماکنی که از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت است و بایشتی دقیقا در تمام مراحل ساخت ، نگهداری و بهره وری ، استاندارد های بهداشتی آن رعایت شود آشپزخانه هاست . آشپزخانه محلی است که در صورت عدم رعایت استاندارد های بهداشتی در آن سلامت تمام افراد تحت پوشش را به خطر بیاندازد. در بررسی انجام گرفته در این تحقیق تعداد 10 آشپزخانه در 10 مرکز با استفاده از چک لیست مورد ارزیابی قرار گرفت که تعداد 8 مورد آن دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 2 مورد هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بود که در مجموع 75 درصد آشپزخانه های مورد بررسی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودن و میانگین درصد کسب امتیاز بهداشتی آشپزخانه های مورد بررسی 8/77 درصد بود. .در محل پخت و توزيع مواد غذایی ورستوران بايد موارد ايمني و بهداشتي به شرح ذيل رعايت گردد:
1- تامین آب مصرفی سالم و پایدارو به مقدار کافیدر آشپزخانه ها وجود داشته باشد وآب مصرفي بايد مورد تائيد مقامات بهداشتي باشد
2-محل پخت و توزيع بايد از مكانهاي آلوده دور بوده و حتي المقدور در مجاورت محل غذاخوري باشد و شرايط پخت بايد به گونه‌اي باشد كه براي قسمتهاي مجاور آن مزاحمتي ايجاد ننمايد.
3- فضاي پخت و توزيع بايد با تعداد كارگران و حجم كار تناسب داشته باشد تا كار تهيه و طبخ غذا به راحتي انجام شود..
4- سقف بايد صاف به رنگ روشن و بدون درز و ترك خوردگي باشد
5-دیوارهای آشپزخانه باید تا ارتفاع سقف با كاشي يا سراميك به رنگ روشن باشند..
7-كف محل پخت بايد صاف ، بدون ترك خوردگي ، همواره قابل شستشو و از نوع سنگ و كف‌شوي بايد مجهز به شترگلو بوده و نصب توري ريز روي آن الزامي است

8- درهاي ورود و خروج بايد از نوع خود بسته‌شو(Self Closed) بوده باشد.
9-كليه درب ها و پنجره‌هاي بازشو به توري ضدزنگ مجهز باشند 10- ساخت ديوارها ، دربها و پنجره‌ها بطوري باشد كه مانع از نفوذ حشرات و جوندگان موذي شود 11-روشنايي محل پخت با در نظر گرفتن پنجره و چراغ كافي به نحو مطلوب تأمين گردد 12 –مساحت آشپزخانه مناسببا تعدا پخت باشد. 13-داراي سيستم جمع آوري و دفع بهداشتي فاضلاب مورد تائيد مقامات بهداشتي باشد (شبكه جمع آوري فاضلاب ، چربي‌گير ، تصفيه خانه و استفاده مجدد امثالهم باشد14- اجرای بهسازي محيط و مبارزه فيزيكي يا شيميايي با حشرات و جوندگان موذي ، به نحوي كه هيچ آثاري از آنان مشاهده نشود15- محل پخت بايد داراي تهويه موثر بوده و بر روي اجاقها، هود مناسب نصب گردد و سطوح داخلي و خارجي آن تميز باشد17- آشپزخانه بايد داراي وسايل سرمايشی و گرمايشی کارآمد و متناسب با فصل باشد18- كف آشپزخانه بايد روزانه با محلولهاي ضدعفوني كننده شستشو گردد19-- محل شستشو و نگهداري ظروف بايد در مجاورت محل پخت ولی مجزا و مستقل از آن باشد
2- چيدمان و نگهداري ظروف و تجهيزات و وسايل بايد به گونه‌اي باشند كه خطر سقوط وجود نداشته باشد و مزاحمتي براي عبور و مرور ايجاد نكند.


ب)سالن غذا خوری :

از تعداد 12 مورد سالن غذا خوری که مورد بازدید قرار گرفت تعداد 10 سالن دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 2 سالن هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بودند و در مجموع 3/83 درصد سالن های غذا خوری دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودن و همچنین میانگین درصد کسب امتیاز شرایط بهداشتی برای سالن های غذاخوری 2/79 درصد تعیین گردید. نکات بهداشتی لازم که باید در سالن های غذا خوری مورد توجه و کنترل قرار گیرد به شرح ذیل است.
1-کف سالن از جنس مقاوم ، سنگ کاری و بدون درز و شکاف باشد 2-دیوار سالن تا ارتفاع 120 سانتی متر سنگ کاری شده باشد.3- از ارتفاع 120 سانتی متر به بالا دیوار داری رنگ آمیزی مناسب و قابل شستشو باشد 3-سقف سالن صاف ، بدون ترک خوردگی و به رنگ روشن می باشد 4-سالن دارای کف شویی مناسب باشد.5- دارای نور مناسب (طبیعی و مصنوعی ) باشد. 6-. دارای سیستم گرمایش و سرمایش مناسب باشد 7-داری پنجره های سالم و بدون درز و شکاف و مجهز به توری باشد. 8-در محل وردوی به سالن ،روشویی مناسب با سیستم نصب صابون مایع وجود داشته باشد.9- سالن داری میز و صندلی مناسب ، سالم و تمیز باشد 10-سطل زباله درب دار مجهز به کیسه زباله در سالن تعبیه شده باشد.11- وضعیت نظافت سالن مناسب می باشد و بطور مرتب گندزدایی شود12- پنجره های باز شونده مجهز به توری مناسب باشد13-. کارکنان دارای کارت تندرستی باشند.14- کارکنان دارای لباس کار مناسب ( روپوش ، کلاه و دم پایی ) باشند15-جعبه کمک های اولیه با مواد لازم در داخل سالن پیش بینی شده باشد. 16-برای موارد ایمنی کپسول حریق در جای مناسب در سالن تعبیه شده باشد17-. سرویس های بهداشتی مطلوب در خارخ از سالن غذا خوری در خلاف جهت وزش باد وجود داشته باشد بطوری که بوی آن وارد سالن غذا خوری نگردد.18- مجهز به فاضلاب رو مناسب باشد.

پ)انبار مواد غذایی

انبار به مکاني گفته مي‌شود که يک يا چند نوع کالا در شرايط مناسب و براي مدت زمان مشخصي درآن نگهداري مي‌شود. انبارها بايد داراي يک سري نکات عمومي و مشترک و يک سري نکات اختصاصي براي نگهداري مواد غذايي باشند و فراهم نمودن شرايط مناسب بهداشتي براي آنها با توجه به وضعيت آب و هوايي و اقليمي هر منطقه، شرايط و موقعيت مکاني انبار، نوع اقلام و نوع انبار ضروري است. عدم آشنایی و توجه به اصول بهداشتی و فنون انبار داری که اصول بهداشت محیط هم بخش از آن است باعث شده که سالانه حجم زیادی از کالاهای انبار شده فاسد و غیر قابل استفاده شوند که ارزش ریالی آنها بسیار زیاد است.هدف اصلی ساخت انبار ها ، حفظ و نگهداری کالاهای مورد نیاز در شرایط مناسب وبرای مدت زمان مشخص تا بتوان آن ها را سریع و به موقع وسالم در اختیار مصرف کننده قرار داد.
در بررسی که از وضعیت بهداشت انبار های یک مرکز نظامی در ده مقر مورد ارزیابی قرار گرفت از مجموع 10 انبار تعداد 8 انبار دارای شرایط مطلوب بهداشتی و تعداد 2 انبار دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بود . که در مجوع 75 درصد انبار های مورد بررسی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند و میانگین درصد کسب امتیاز بهداشتی انبار ها 7/83درصد بود.
شرايط بهداشتی ساختمان انبار بايد به گونه اي بنا شده باشد كه: 1-در مقابل ورود و لانه گزيني حشرات و پرندگان به طور موثري حفاظت شود. 2-در برابر برف وباران شديد استحكام كافي داشته و ناودانها و راه آبهاي كافي وجود داشته باشد.3- انبار باید خشک، خنک، منظم، عاري از حشرات و جوندگان، بدون گرد و خاک، آلودگي و مواد خارجي باشد. 4- -درب هاي انبار - كليه درها بايد قابل شستشو و تميز باشند. 5-درها بخوبي چفت شده (Sealed) و براي جلوگيري از ورود حشرات و جوندگان به خوبي بسته شوند. ( ناحيه زيرين درها هم سطح با كف باشد. ) 6-بهتر است درب هاي مجزايي جهت تردد کارکنان و ترابري کالاوجود داشته باشد. 7 -ديوارها - بايد صاف، بدون ترك، بدون خلل و فرج، قابل شستشو و تميز باشند. 8-ديوارها بگونه‌اي ساخته شده باشد كه از لانه گزيني جوندگان ممانعت نمايند و جهت جلوگيري از لانه گزيني جوندگان بايد از ساختن ديوارهاي دو جداره اجتناب كرد. 9- كف انبار بايد كاملاً مقاوم و نفوذ ناپذير، قابل شستشو، تميز و داراي شيب كافي به سمت مسير فاضلاب باشد تا از تجمع آب در كف انبار جلوگيري شود. 10- سقف بايد مقاوم، قابل تميز كردن و به گونه اي باشد که از تجمع گرد و خاك و لانه گزيني حشرات و پرندگان جلوگيري کند. 11- پوشش سقف بايد به نحوي در نظر گرفته شود كه در مقابل عوامل جوي پايدار باشد و مانع از تبادل حرارت و نفوذ رطوبت گردد. 12- فاصله و فضاي باز بين ديوارها با سقف وجود نداشته باشد. 13- پنجره ها كليه پنجره ها بايد داراي اندازه مناسب، قابل شستشو و نظافت بوده و به گونه اي طراحي شود كه از ورود گرد و غبار، آلودگي، حشرات و جانوران موذي به داخل انبار ممانعت نمايد14- شيشه پنجره ها بايد فاقد شکستگي بوده و پنجره هاي باز شو مجهز به توري مناسب باشند. 15- تهويه در كليه انبارها ي مواد اوليه و محصول نهايي وجود تهويه با توري مناسب و سيستم سرمايشي و گرمايشي متناسب با نوع اقلام و شرايط آب و هوايي منطقه ضروري است. قدرت هواکش ها بايد طوري انتخاب شود که در مدت 1 – 2 ساعت بتواند هواي داخل انبار را تخليه نمايد. با توجه به شرايط دمايي نگهداري مواد غذايي به دو دسته تقسيم مي شوند. انبار خنک که دماي آن مي بايست بين 8 – 15 درجه سانتي گراد باشد و انبار معمولي که دماي آن بسته به نوع کالا بايستي بين 15 – 30 درجه سانتي گراد باشد. 16- دماسنج و رطوبت سنج وجود دستگاه دماسنج و رطوبت سنج و ثبت تغييرات دما و رطوبت در انبار هاي مواد غذايي ضروري است.

ت)بهداشت سرد خانه و مواد ذخیره شده در آن


سردخانه مکانی است برای نگهداری مواد غذایی برای مدت زمان مشخص در دمای مشخص که با توجه به نوع مواد غذایی فرق می کند ، سردخانه ها به سردخانه های بالای صفر و زیر صفر تقسیم بندی می کنند. بهداشت سردخانه ها هم به مکان و ساختمان آن و هم اصولی که در امر نگهدای رعایت شود ، بستگی دارد. در این تحقیق تعداد 5 سرد خانه مورد بازرسی قرار گرفت که تعداد 4 مورد آن دارای شرایط مطلوب بهداشتی و تعداد 1 مورد هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بودند که در مجموع 80 درصد آنها دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند و درصد میانگین کسب امتیاز شرایط بهداشتی سرد خانه های مورد بررسی ، 7/81 درصد تعیین شد. شرایط بهداشتی سرد خانه ها به شرح ذیل است:
1-سردخانه مجهز به دماسنج سالم باشد2- دمای لازم برای نگهداری مواد غذایی منجمد شده گوشتی با توجه به مدت نگهداری رعایت گردد 3- دارای پالت و قفسه بندی مناسب برای نگهداری مواد غذایی باشد. 4- فاصله باکس پالتها از دیوار (20 سانت) و فاصله باکس پالت ها از هم دیگه 10( سانت) رعایت شود. 5- درب سرخانه از داخل و خارج باز و بسته شود. 6- مجهز به زنگ اخبار ، چراغ خطر و دستگيره ايمني باشد 7-برای نگهداری مواد غذایی از پوشش پلاستیکی مناسب و بدون پارگی استفاده شود.8- کالا در سردخانه به ترتیب وردو و خروج در سرد خانه نگهداری شود. 9- سردخانه دارای روشنایی مناسب باشد. 10- سردخانهد داری موتور برق اظطراری برای مواقع قطع برق باشد.11 - متصدی سردخانه دارای لباس و کفش مناسب جهت ورود به سردخانه باشد 12 - متصدی داری کارت تندرستی باشد13- نظافت و گند زدایی سرخانه با تخلیه بار انجام شد. 14- مساحت سردخانه با حجم موادي كه ذخيره مي شود ، متناسب باشد. 15-از قرار دادن و تلنبار كردن مواد غذائي در كف سردخانه بايد خودداري شود 16 - در سردخانه ها مواد غذائي هم گروه در يك طبقه و يا در طبقات كنار هم قرار داده شود و از مجاور هم قرار دادن مواد غذائي مختلف نظير پنير، گوشت، كره، سبزي، مرغ و ماهي جلوگيري شود. 17- مواد گوشتي در سردخانه‌هاي مجهز به دماسنج سالم و در دماي زير صفر بين 18- تا 25- درجه سانتی گراد نگهداري شوند.

ث) سرویس های بهداشتی عمومی :

در بررسی وضعیت بهداشتی اماکن تعداد 16 سرویس بهداشتی عمومی در 14 مقر نظامی مورد ارزیابی بهداشتی با استفاده از چک لیست بهداشتی قرار گرفت که تعداد 14 مورد دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 2 مورد هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بود. و در مجموع 5/87 درصد سرویس های بهداشتی دارای شرایط مطلوی بهداشتی بودند .و میانگین درصد کسب امتیاز شرایط بهداشتی سرویس های بهداشتی عمومی ، 5/77 درصد تعیین گردید. شرایط بهداشتی که سرویس های بهداشتی عمومی داشته باشند می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- کف از جنس مقاوم ، قابل شستشو و سرامیک کاری باشد. 2- دیوار تا سقف کاشی کاری مناسب باشد3- سقف دستشویی صاف و بدون ترک خوردگی باشد. 4- در و پنجره ها از جنس مناسب و بدون زنگ زدگی باشد. 5- فاصله درب توالت ها از کف به ارتفاع 20-15 سانت باشد6- دارای روشویی های مناسب و از جنس چینی مقاوم می باشد. 7- داری سیستم لوله کشی صابون مایع باشد. 8- سنگ چشمه توالت از جنس چینی مقاوم و مجهز به سیفون شتر گلو باشد. 9- دارای مکانی مجزا برای نگهداری تی و وسایل گند زدایی باشد. 10-دارای کفشویی مناسب باشد. 11- چمشه توالت ها داری فلاش تانک مناسب باشد-12 توالت ها دارای آب سردو گرم و مجهز به شلنگ برداشت آب باشد-13 عرض توالت ها حداقل 60 سانتی متر و طول آن 1 متر باشد 14 - هر چمشه توالت دارای سطل زباله باشد. 15- دارای سیستم تهویه مناسب باشد.16 - دارای سیستم روشنایی مناسب باشد.17 - دستشویی ها به سیستم فاضلاب متصل باشد. 18-سرویس های بهداشتی در فاصله مناسب از ساختمان های اداری قرار گرفته باشد19- تعداد چشمه توالت ها مناسب با تعداد افراد استفاده کننده باشد (100 نفر 5 چشمه توالت )

ج)آسایشگاه :

آسایشگاه مکانی است که تعدادی از افراد بصورت گروهی در آن سکونت دارند . بنابراین لازم است علاوه بر رعایت اصول مهندسی در ساخت آن ، ضمن تهیه تحصیلات لازم برای افراد ساکن در آن بصورت منظم مورد بازدید های بهداشت محیطی قرار گیرد تا مانع بجود آمدن اپیدمی ها و انتشار بیماریها شود. در این تحقیق تعداد 17 آسایشگاه در 14 مقر نظامی مورد بازرسی قرار گرفتند ، که از این تعداد 13 مورد دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 4 مورد هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بودند. که در مجموع 4/76 درصد آسایشگاهها دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند و میانگین درصد کسب امتیاز بهداشتی آسایشگاههای مورد بررسی 8/77 درصد تعیین گردید. شرایط بهداشتی برای آسایشگاهها به شرح ذیل است.
1- دارای کف صاف و سالم و سنگ کاری و یا از جنس مصالح مناسب باشد2- دیوار آسایشگاه داری رنگ روشن و بدون ترک خوردگی باشد 3- داری پنجره های سالم و بدون درز و زنگ زدگی باشد4-سقف آسایشگاه صاف و بدون ترک خوردگی باشد.5 - داری سیستم گرمایش و سرمایش مناسب باشد. 6-آسایشگاه داری کف شویی مناسب برای نظافت باشد 7-سربازان داری کمد اختصاصی جهت نگهداری وسایل اضافی می باشند8- آسایشگاه دارای ظرفیت لازم با توجه به تعداد افرادی که در آن هستند باشد9 - آسایشگاه دارای سطح نوردهی مناسب طبیعی باشد10-- دارای تخت های سالم و با چیدمان مناسب و رعایت فاصله ( 75 سانتی متر ) از همدیگر باشند12--تخت خواب های طبقه بالا داری محافظ مناسب جهت جلوگیری از سقوط سربازان باشد13 - سربازان داری پتوهای مناسب و ملافه های تمیز باشد 14-دارای کفش داری مناسب قبل از ورود به آسایشگاه می باشد15- آسایشگاه دارای روشنایی لازم و مناسب می باشد16- آسایشگاه دور سر و صدا و عوامل زیان بار محیطی باشد17 – دارای سطل زباله درب دار بهداشتی می باشد.

چ)حمام های عمومی :

حمام های عمومی با توجه به وجود رطوبت بالا در آنها محلی مناسب برای رشد میکروبها و انتشار بیماریهای پوستی می باشد . لذا توجه به بهداشت محیط آنها و فراهم نمودن تسهیلات لازم یک امری ضروری است . از تعداد 10 حمام عمومی که مورد بررسی قرار گرفت تعداد 9 مورد دارای شرایط مطلوب بهداشتی و 1 مورد هم دارای شرایط نامطلوب بهداشتی بود . در مجموع 8/88 درصد حمام های عمومی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند که درصد میانگین کسب امتیاز شرایط بهداشتی حمام های عمومی مورد بررسی برابر 46/83 درصد تعیین گردید.

شرایط بهداشتی حمام های عمومی به شرح ذیل است:

1- کف از جنس مقاوم ، قابل شستشو و سرامیک کاری باشد. 2- دیوار تا سقف کاشی کاری مناسب می باشد. 3-سقف صاف و بدون ترک خوردگیباشد.4 - در و پنجره ها از جنس مناسب و بدون زنگ زدگی باشد 5- دارای آب پاش مناسب با سوراخ های ریز باشد. 6- دارای کفشویی مناسب باشد .7- دارای سیستم آب سردو گرم باشد 8.- دارای سیستم روشنایی مناسب باشد9- تعداد دوش حمام مناسب با تعداد افراد استفاده کننده باشد 10- هر دوش داری سطل آشغال مناسب باشد.11 - دارای رخت کن با کمد جداگانه باشد. 12- فاضلاب حمام متصل به سیستم فاضلاب و به طریقه بهداشتی دفع شود.13 - مساحت كف محل دوش نبايد از 90 سا نتيمتر در 120 سا نتيمتر كمترباشد و ارتفاع ديوارهاي بين دوش ها نبايد از 2 متر كوتاه تر باشد 14- درصورتي كه براي گرم كردن آب از منابع حرارتي غير مركزي استفاده مي شود، اين قبيل منابع حرارتي بايد خارج از محوطه حمام و در محل مناسب قرار داشته باشند-15- حمام ها داراي تهويه مناسب و روشنايي كافي50 تا 150 لوكس باشند. 16- دوش ها و شيرهاي آب بايد سالم و بدون چكه باشند17- كليدها و پريزهاي برق خارج و) از محوطه حمام قرار داشته باشند.


خ)آبدارخانه ها :

آبدارخانه نیز مکانی بهداشتی است و باید دارای یکسری استاندارد ها و شرایط بهداشتی باشد. رعایت اصول بهداشت و نظافت در آنها مهم است زیرا مکانی مناسب برای رشد و نمو حشرات بخصوص سوسک ها ست و افرادی که به عنوان متصدی در آنجا مشغول بکار هستند باید دارای کارت معاینه بهداشتی معتبر باشند و مورد معاینات و آزمایشات بهداشتی و بهداشت فردی قرار گیرند زیرا در غیر اینصورت افراد شاغل در آنجا به راحتی می توانند در انتشار بیماریها سهیم باشند. تعداد 9 مورد آبدارخانه مورد بازدید بهداشتی مطابق چک لیست قرار گرفت و همگی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند (100 درصد) و درصد میانگین کسب امتیاز شرایط بهداشتی حمام ها 86 درصد تعیین گردید. شرایطی که برای بهداشت آبدارخانه ها اشاره شده است به شرح ذیل است:
1- کف صاف و سالم ، بدون درز و و سرامیک کاری باشد.2 - دیوار آبدارخانه تا سقف داری کاشی کاری مناسب باشد. 3- فاضلاب آشپزخانه بطریقه بهداشتی دفع گردد4- دارای سیستم آب سالم بهداشتی و مجهز به آب سردو گرم باشد5- دارای کف شوی مناسب باشد6- ظروف نگهداری قند و چای داری در پوش مناسب می باشند7- قفسه ها و کابینت ها ی سالم و تمیز می باشد8- دارای ظرف شویی مناسب و از مقاوم باشد9.- دارای آب چکان مناسب برای ظروف باشد. 10- دارای یخچال تمیز و بالای صفر باشد11- متصدی آبدارخانه داری کارت تندرستی باشند12.- ابدارخانه داری سطل زباله درب و دار و مجهز به کسیه زباله باشد. 13- پنجره دارای توری مناسب جهت جلوگیری از ورود پشه و مگس باشد. 14- داری جعبه کمک های اولیه با مواد لازم باشد.

د )نماز خانه :

برای تعیین درصد شرایط بهداشتی نمازخانه ها تعداد 11 نمازخانه مورد بازدید مطابق چک لیست قرار گرفت که همگی دارای شرایط مطلوب بهداشتی بودند (100درصد) و درصد میانگین کسب امتیاز شرایط بهداشتی برای نمازخانه ها 84 درصد تعیین شد.

1- براي اين اماكن بايد فضاي مناسب براي قسمت هاي مختلف شامل كفش كني، وضوخانه و توالت و دستشويي در نظر گرفته شود.
2- قسمت كفش كني بايستي داراي قفسه بندي براي نگهداري كفش نماز گزاران باشد.
3- فرش ها و موكت هاي نمازخانه بايستي به طور روزانه با استفاده از جاروب(دستي يا برقي) نظافت شده و حداقل سالي يكبار شستشو شوند.
4- كف، ديوار و سقف مي­بايد فاقد درز و شكاف بوده و در صورت لزوم نسبت به تعمير آن اقدام گردد.
5- كليه درب ها و پنجره ­ها سالم بوده و به توري سالم مجهز باشند.
6- آب بايد تميز و عا ري از هر گونه بو، طعم، مزه بوده و از نظر آزمايشات فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي سالم باشد.
7- براي توزيع آب آشاميدني در مساجد بايد از ليوان يكبار مصرف استفاده شود.
8- سيستم دفع فاضلاب بهداشتي باشد.
9- نصب توري ريز براي كليه كف شوي فاضلاب ها­ الزامي است.
10- سيستم تهويه مطبوع مناسب براي قسمت هاي مختلف وجود داشته باشد.11- روشنايي براي قسمت هاي مختلف مطابق استانداردها باشد.12 - وضوخانه بايستي داراي شرايط بهداشتي به شرح زير باشد
1-12 داراي لوله­كشي آب و روشويي از جنس چيني، سراميك و يا سيماني باشد.
2-12-داراي لوله­كشي آب سرد و گرم باشد.
3-12- داراي صابون مايع جهت شستشوي دست باشد.
4-12- داراي دستمال هاي يكبار مصرف يا خشك كن ­هاي الكتريكي براي خشك كردن دست و صورت باشد.
5-12- سطل زباله بايد داراي كيسه زباله بوده و هر روز تخليه و شستشو شود.
6-12- شيب كف بايستي مناسب و به طرف كفشوي باشد.
7-12- وضوخانه بايستي روزانه شستشو شده و حداقل هر ماه يكبار ضد عفوني شود.


سایر موارد ی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت به شرح ذیل است:
1-کارت تندرستی معتبر ، که 7/93 درصد افراد شاغل در اماکن مورد بررسی دارای کارت تندرستی معتبر بودند.
2- دفع بهداشتی فاضلاب : 98 درصد اماکن مورد بررسی دارای دفع بهداشتی فاضلاب بصورت چاه جاذب ، متصل به فاضلاب شهری و سپتیک می باشد.
3-: منبع تامین آب : 28/62درصد به آب لوله کشی شهری ، 57/28 درصد از طریق آب چاه و 14/7 درصد از طریق تانکر و در مجموع 85/90 درصد مقرها دسترسی به آب سالم دارند.
4- دفع بهداشتی زباله : 42/71 درصد مقرها جمع آوری زباله توسط خدمات مکانیزه شهری ، و 57/28 درصد توسط خود مقرها که بصورت دفن و سوزاندن انجام می شود.
5- سیستم دفع بهداشتی فاضلاب در مراکز تهیه و پخت غذا : فاضلاب 90 درصد مراکز تهیه و پخت غذا شان به طریقه بهداشتی دفع می شود ( 60 درصد بصورت چاه جاذب، 20 درصد بصورت سپتیک ، 10 درصد به فاضلاب شهری و 10 درصد نیز بصورت غیر بهداشتی بر روی زمین جاری است.




اهم مشکلات بهداشتی که در مقرهای مورد بازدید مشاهده گردید به شرح ذیل است:

1-عدم نظارت کافی و روزانه بر مخازن نگهداری آب قابل شرب از نظر کلر باقیمانده برای برخی از مقرها که فاقد سیستم لوله کشی آب شهری می باشند.
2- عدم کنترل کیفیت شیمیایی و باکتریولوژی آب مصرفی در مقرها
3-دفع غیر بهداشتی آشپزخانه در محیط باز
4-سردخانه ها زیر صفر و بالای صفر که مواد غذایی را بصورت متمرکز نگهداری می نمایند فاقد برق اضطراری می باشند
5-عدم وجود ماشین مخصوص حمل گوشت ( یخچال دار) در سطح منطقه و توزیع گوشت با خودروهای اداری و عمومی برای مقرهای تابعه که بعضا با فاصله بیش از 2 ساعت می باشد. و بخصوص در بعضی از فصول سال گرمای محیط به بیش از 40 درجه سانتیگراد در بعضی از نواحی تابعه می رسد. که این امر علاوه بر کاهش کیفیت گوشت (دیفراست) زمینه ای برای رشد میکرو اورگانسیم به همراه خواهد داشت.
6-بعضی مقرها فاقد آشپزخانه مناسب می باشند و پخت غذا در یک مکان کاملا غیر بهداشتی انجام میگیرد.
7-بضعی از مقر ها فاقد انبار مواد غذایی مناسب و بهداشتی می باشند.
8- تعدادی از مقر ها فاقد سالن غذا خوری میباشند و سربازان مجبور به سرو غذا در محل های نمازخانه و یا در داخل اسایشگاه می باشند.
9-تجهیزات بیشتر آشپزخانه ها بصورت سنتی است و فاقد لوازم پخت و پز صنعتی و مدرن میباشند.
10-عدم توجه به اصول مهندسی و مکانیابی در ساخت بعضی از اماکن ( ساخت در زیستگاه و مخزن جوندگان ) که در برابر ورود جوندگان مقاوم نبوده و بعضعا شاهد خساراتی به امورات اداری می باشیم
11-عدم توجه به خطرات زیست محیطی و ایمنی سایر مراکز بر اماکن اداری ( مجاورت شرکت های توزیع کپسول گاز سیلندر که بعضا با استشمام بوی گاز و احتمال سایر خطرات همراه می باشد.)12- سیم کشی بیشتر اماکن فاقد ایمنی لازم می باشد و بصئرت رشته های سیم های آویزان و محافظ نشده به چشم می خورد. 10-عدم نظارت بر بهداشت مخازن ذخیره آب موقت که بعضا به جلبک آلوده هستند.13 --نزدیکی بعضی مقرها به جایگاه زباله سوز زباله های عفونی که بعضا با مزاحمت های برای نیروی مسقر در آن مقر ها همراه می باشد14-عدم بهسازی به موقع سقف انبار های نگهداری مواد غذایی که محلی برای تجمع پرندگان و آلوده شدن محیط انبار به فضله پرندگان است. 13-عدم وجود دوش حمام مجزا برای کارکنان بیشتر آشپزخانه ها 15- -عدم وجود شیر های آب با چشم الکترونیکی در ورودی سالن های غذا خوری که خود از مصوبات طرح امام رضا(ع) می باشد. 16--عدم وجود کمد انفرادی برای نگهداری لوازم سربازان در بعضی از آسایشگاهها که این مسله از نظر بهداشت فردی اهمیت دارد. که بعضا لوازم در زیر تخت ها نگهداری میشود که خود سبب تجمع آشغال و عدم نظافت محل مورد نظر می باشد.17 - عدم وجود سطل های آشغال پایه ای در مقر های بزرگ در مسیر های تردد مراجعین 18- عدم وجود رعایت فاصله استاندارد سرویس های بهداشتی از مسیر های تردد و محل استراحت ( آسایشگاهها ) در مقرهای خارج شهر که بعضا در مسیر های شیب دار که مسیر با تعدادی زیادی پله خور(آنهم پله های غیر استاندارد ) که بعضا بخصوص در فصل سرما و شب ها همراه با مخاطراتی برای سربازان می باشد و از نظر دیگر مانع دفع اجابت مزاج به موقع که خود همراه با احتمال بیماریها و عفونت های ادراری به مرور زمان خواد بود.19 - جایگاه نگهداری موقت زباله در سطح بعضی از مراکز فرسوده و ارتفاع دیوار های سکو کم و محل ورودی زباله فاقد دریچه و یا توری مناسب می باشد که این امر علاوه بر پراکنده شدن زباله در محیط سبب تجمع حشرات و در دسترس قرار گرفتن زباله برای حیوانت ولگرد می شود. 20- بشتر مقرها فاقد نیروهای تخصصی بهداشت می باشند و واگر نیز وجود دارد در سایر بخش های اداری بکارگیری شده اند و استفاده بهینه از توان کاری آنها نشده است.

پیشنهادات :

1- بازدید و بازرسی های ماهانه از مقر ها جهت شناسایی مشکلات بهداشتی و دادن تذکرات لازم و انعکاس مشکلات به فرمانده مقر مربوطه وپیگیری لازم تا حصول نتیجه و برطرف نمودن معایب
2- دسته بندی و ثبت مشکلات بهداشتی و تهیه برنامه زمان بندی شده کوتاه مدت ، میان مدت و دراز مدت جهت برطرف نمودن مشکلات و اولویت دادن به برطرف نمودن مشکلات بهداشتی مهم3- برگذاری دوره های ضمن خدمت برای مسئولین بهداری مراکز4- برگزاری دوره های بهداشتی برای متصدیان اماکن غذایی ( انبار دار، مسئول آشپزخانه ، آبدارخانه ، آسایشگاهها و..) بصورت هر 6 ماه یکبار5- برگزاری منظم کمیسیون بهداشت بصورت ماهانه در سطح مراکز و پیگیری مصوبات آن6- نظارت بر بهداشت مخازن نگهداری آب و شستشوی فصلی آنها ، کلر سنجی روزانه و غیر نفوذ نمودن درب مخازن نگهداری آب به ورود گرد و غبار و محافظ از نور مستقیم خورشید به درون مخازن آب 7- انجام آزمایشات کنترل کیفیت شیمیایی و باکتریولوژی آب مقرها بصورت حداقل فصلی
8-مجهز نمودن آشپزخانه ها به تجهیزات پخت صنعتی که خود سبب کاهش هزینه سوخت ، کاهش روغن های مصرفی و..
9-توجه به اصول مکانیابی و مهندسی و استفاده از نظرات کارشناسان بهداشت در ساخت اماکن
10- جمع آوری مخازن نگهداری آّ ب مخازن فلزی ( ورق های آهنی ) فرسوده و نامناسب و جایگزین نمودن آنها به مخازنی که از جنس پلاستیک فشرده میباشد که ایمنی درب آنها نیز بیشتر می باشد.
11-هماهنگی با شهرداری برای جمع آوری زباله های مقرهایی که خارج از شهر هستند و زیاد با شهر فاصله ندارند ( حدود 2 کیلومتر ) جهت تسریع در جمع آوری زباله و عدم سوزاندن زباله ها در محوطه مقرها و بصورت روباز 12وری زباله های مقر های خارج از شهر که آورری 22- محل های نگهداری موقت زباله باید دارای شرایط مناسب و بهداشتی بوده و با فنس کشی اطراف سکوی های جمع آوری از پراکنده نمودن زباله در محیط پادگان ها خود داری شود. و یا اینکه از ظرف های آشغالی پلاستیکی و مکانیزه با حجم بزرگ استفاده گردد. 13- تهیه ماشین مخصوص حمل گوشت و فرآوردهای گوشتی برای توزیع آن در سطح مراکز و مقر های تابعه

نتیجه گیری :

با توجه به مشكلات موجود در خصوص وضعيت بهداشتي اماكن تهيه ، توليد ، طبخ و توزيع مواد غذايي وسایر اماکن و فراگير بودن اثرات چنين اماكني بر سلامتي افراد شاغل در منطقه، لذا لازم است که توجه جدی به بهداشت این اماکن شود. زیرا سرمایه گذاری در اجرای برنامه های بهداشتی نتایج بسیار با ارزشی را در پی خواهد داشت که علاوه بر جبران هزینه های مربوطه و پیشگیری از بیماریها کمک به سلامت جسمی و روحی و روانی کارکنان مینماید. در این تحقیق وضعیت بهداشتی اماکن رضایت بخش می باشد ولی تا رسیدن به شرایط استاندارد و ایده ال هنوز فاصله داریم . در این تحقیق عمده مشکلات بهداشتی اماکن بیشتر مربوط به عدم بهسازی اماکن بود (تهویه ، توری ، ترک خوردگی و درز ساختمان ها ، وضعیت نامطلوب پنجره ها ، عدم سنگ کاری و کاشی کاری و...)اميد است با تلاش و پيگيري مسئولين و كارشناسان محترم ، در بهينه كردن وضعيت بهداشتي منطقه مناطق نظامی خصوصاً اماكن تهيه و توزيع مواد غذایي اهتمام جدي صورت پذیرد.


منابع:
1-معصوم بیگی حسین ، نقش مهندسی بهداشت محیط در نوسازی و بهسازی اماکن ، فصل نامه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) پاییز 83
2- معصوم بیگی حسین ، بهداشت محیط در انبار ها ، فصل نامه دانشکد بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) سال سوم شماره 10
3-توکلی حمید رضا ، دستورالعمل کنترل بهداشتی اماکن تغذیه ای ، فصل نامه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، سال هشتم –شماره 30 ، زمستان 87 صفحه 31-30
http://www.hseforum.com/forum/archiv...p/t-4201.html4
-
5-http://farhangi.nigc.ir/Site.aspx?
http://environment100.blogfa.com/6-
7-www.korc.ir/_HSEWebSite/Documents/%25...‏
8-http://hse.nigc.ir/utils/getFile.aspx%3FIdn%... Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} table.MsoTableGrid {mso-style-name:"Table Grid"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-unhide:no; border:solid windowtext 1.0pt; mso-border-alt:solid windowtext .5pt; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-border-insideh:.5pt solid windowtext; mso-border-insidev:.5pt solid windowtext; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";}