رباتیک واتوماسیون صنعتی در ایران وجهان


هنگامی که سال 2007 میلادی به پایان رسید حدود 1 میلیون ربات صنعتی و 5.5 میلیون ربات خدماتی در سرتا سر جهان ( البته تا آنجا که انسانها توانسته اند دست پیدا کنند ) مشغول به فعالیت های مختلف بودند. آنها در کارخانه ها ، در مکان های خطرناك ، در بیمارستان ها ، در املاك شخصی ، در مکان های عمومی ، زیر آب ، زیر زمین ، در مزارع ، در آسمان وحتی در فضا بودند . می بینید ربات ها همه جا هستند ، آنها دیگر تبدیل به یک اقلیت قومی شده اند . جمعیتی که پیش بینی شده تا پایان سال 2011 به حدود 18.2 میلیون در کل جهان برسند . دنیا دارد تغییر می کند با سرعت بیشتر از آنچه ما فکر می کنیم.

بر طبق آخرین آمار فدراسیون بین المللی رباتیک IFR ، International Federation of Robotic که هر ساله در حوالی ماه اکتبر اعلام می شود و اطلاعاتی مربوط به جنبه های متفاوت جمعیت ربات در جهان را تا پایان سال قبل ار آن و البته پیش بینی هایی نسبت به آینده را اعلام می کند ، در سال 2011 ، 17 میلیون ربات خدماتی و 2/1 میلیون ربات صنعتی در جهان مشغول خواهند بود . ربات خدماتی از نظر این فدراسیون علاوه بر آنکه به هر ربات غیر صنعتی اطلاق می شود به دو دسته ی ربات های خدمات تخصصی ( مانند ربات جراح ، ربات مین یاب ، ربات نظامی ، ربات فضانورد و …) و ربات های خدمات شخصی ( مانند ربات نظافت کننده ، ربات چمن زنی ، ربات های سرگرم کننده و…) تقسیم می شوند.

واضح است که میزان استفاده از ربات ، چه صنعتی و چه خدماتی ، در یک کشور نسبت مستقیم با میزان توسعه و پیشرفت آن کشور در زمینه های مختلف دارد و نیک می دانیم که توسعه برای یک کشور باید همه جانبه باشد نه تک بعدی ! سازمان هایی در جهان وجود دارند که به ارائه آمار هایی کم و بیش مشابه در مورد وضعیت رباتیک و اتوماسیون در جهان می پردازند که مطالعه ی آنها ادعای فوق را اثبات می کند . این مقاله سعی می کند تا رویکردی صنعتی در قبال رباتیک و وضعیت آن در جهان و ایران ارائه دهد.
بر طبق اعلام دپارتمان آمار فدراسیون بین المللی رباتیک که ( اکتبر 2008 ) منتشر شد ، در سال 2007 نسبت به سال قبل از آن 114365 ربات جدید صنعتی در کارخانه های دنیا نصب شد . از نظر کمیت حدود 3% و از نظر ارزش حدود 11 % که معادل 6 میلیارد دلار آمریکا می باشد ، در بازار تجارت رباتهای صنعتی رشد به وجود آمده است. اما مطالعات نشان می دهد اگر به بازار فروش ، سیستم های مهندسی ، نرم افزار ، قطعات جانبی و … نیز توجه شود در سال 2007 ، 18 میلیارد دلار ( حدود 3 برابر) این بازار ، « افزایش سود » داشته است . با این همه ، اما با مقایسه ی آمارهای این سازمان در این سال ، نسبت به سال های قبل نشان داده شده است که بازار اتوماسیون و رباتیک صنعتی در بعضی از کشورها ی توسعه یافته مانند آمریکا و ژاپن تا حدی ایستا بوده. یعنی به گونه ای این بازار در این جوامع اشباع شده است.
اما فروش تعداد زیاد ربات در سایر کشورها نشان از تمایل فوق العاده ی آنها به پیوستن به دنیای این تجارت می باشد.
بررسی ها نشان می دهد صعود درمیزان خرید و استفاده از ربات صنعتی به دو گونه است ؛ اول در کشورهای صنعتی ، که تمایل به استفاده از ربات در صنایعی به جز صنایع موتوری ، خودرو سازی و الکترونیک را دارند و دوم در کشورهای توسعه یافته ای چون چین ،هند ،برزیل ،آرژانتین و روسیه که آن چنان در مقایسه با رقبای صنعتی خود در استفاده از ربات در صنایعی چون اتومبیل سازی و الکترونیک پیشرو نبوده اند و حال به این روش تمایل پیدا کرده اند. مثلا در برزیل استفاده از رباتهای صنعتی تقریبا 2 برابر شده و هند با وارد کردن 5000 ربات جدید ، 11 % افزایش داشته است.
متقاضیان اصلی آسیایی یعنی ژاپن و کره ی جنوبی ، که در سال های منتهی به سال 2005 با بیش از 70 هزار نصب جدید ربات در صنایع خود ، بالاخص خودرو سازی ، به نوعی بی نیازی در این قسمت رسیده اند ، حال نسبت به آن زمان کاهشی را در این معیار داشته اند. در اروپا ، آلمان قلب تپنده ی این بازاراست . آلمان توانست با نصب بیش از 14 هزار ربات جدید علاوه بر آنکه رکورد نصب ربات در یک سال را ،که قبلا در اختیار ژاپن بود ، بشکند ، فاصله ی خود را نیز با آمریکا به عنوان دومین کشور از نظر دارا بودن ربات صنعتی از بین ببرد. آلمان 40 % بازار اروپا را در اختیار دارد. پس از آن ایتالیا با 16 % و فرانسه با 7% قرار دارند .ایالات متحده آمریکا نیز به علت قرار گرفتن در یک رقابت شدید صنعتی با کانادا ، در این بازار 9% افزایش کمی داشته است . اما با توجه به سقوط این بازار در سال 2006 نسبت به 2005 میانگین ثابتی را در 3 سال اخیر دارا بوده است.
صنایع اتومبیل سازی و موتوری بیشترین پتانسیل را برای استفاده از ربات دارند همان گونه که خواهیم دید چگالی ربات در این صنایع بسیار بیشتر ا ز سایر صنایع است.