Class:Amphibia
Superorder: Salienta
Order: Anura
Family: Ranidae
G: Rana
R. esculenta ( قورباغه سبز (چمنی
R.temporaria قورباغه معمولی،قهوه ای، آوازه خوان
1-شکل خارجی : بدن قورباغه شامل سر، تنه و دو زوج پا است. گردن ودم درآن مشخص نمی باشد.سطح خارجی بدن از پوست نرم ولزجی پوشیده شده است که دارای رنگدانه های مختلفی در انواع مختلف است.
2- طرز تشخیص جنس های Rana و Bufo:برای تشخیص این دو جنس از یکدیگر از مشخصات زیر می توان استفاده کرد:
جنسRana دارای دندان، نوک زبان دو شاخه، پوزه حیوان مثلثی، فاقد غدد پاراتوئید (Paratoid glands) نمو پرده بین انگشتان زیاد، بدن نسبتاً دراز و کشیده، پوست آن لزج و مرطوب ومحل زیست آن در آب است.
جنسBufo بدون دندان، پوزه گرد، نوک زبان گرد، دارای غدد پاراتوئید، نمو پرده بین انگشتان کم، پوست بدن نا صاف و زگیل دار، سبز رنگ و لکه دار است. و محل زیست جانور در خشکی است.
3-تشخیص جنس نر و ماده: جنس نر دارای بدنی کوچک تر و کشیده تر است در صورتی که جنس ماده دارای شکم پهن و نسبتاً گردی است وجود برجستگی پینه ای بزرگ و تیره روی اولین انگشت پای جلویی در جنس نر که در فصل تولید مثل کاملاً مشخص است.
4- در سر حیوان بخش های زیر قابل تشخیص است: یک شکاف عرضی وسیع در جلو به نام دهان، یک زوج سوراخ بینی (Nostril) در جلو و بالای پوزه، یک زوج چشم در طرفین سر واجد پلک بالایی نسبتاً ثابت، پلک پایینی متحرک و پلک سوم یا غشاء چشمک زن (Nictitating membrane) که به لبه بالایی پلک پایینی متصل است و از پایین به بالا حرکت می کند. در پایین و عقب چشم ها پرده گوش (Tympanic membrane) قرار گرفته است. از بخش داخلی دهان شکاف های مربوط به منافذ بینی و گوش را مشخص نمایید. در عقب حفره دهانی حلق واقع است که به بینی متصل است. در سطح شکمی حلق و در عقب زبان چاکنای (Glottis) دیده می شود. زبان پهن و گوشتی در کف دهان قرار دارد.
5- طرز تشخیص و مطالعه اندام های داخلی: قورباغه را در تشتک تشریح بر روی چوب پنبه به طریقی بخوابانید که سطح شکمی آن به طرف بالا باشد. دست ها و پاها را به چوب پنبه طوری سنجاق کنید که سنجاق ها به طور مورب به طرف خارج قرار گیرند. سپس به وسیله پنس پوست ناحیه بین دو ران جانور را بلند کرده و به وسیله قیچی یک شکاف عرضی به آن بدهید بعد از آن یک شکاف طولی در طول بدن در خط میانی تا ابتدای آرواره پایینی ایجاد کرده، سپس دو برش دیگر عمود بر برش اول یکی در مقابل دستها و دیگری در مقابل پاها به وجود آورده وپوست را از عضلات را نیز بوسیله قیچی در امتداد همان برش های اولیه بریده وسنجاق نمائید. در این موقع حفره عمومی(Coelom) کاملاٌ باز شده است. حال دستگاهها و اندامهای داخلی را به ترتیب زیر مطالعه نمائید:
دستگاه گردش خون(Circulatory System): قلب در بخش جلوئی حفره عمومی درون پرده پریکارد قرار دارد. پرده پریکارد را بوسیله ی قیچی پاره کرده و قلب از آن خارج سازید. فلب قورباغه شامل سه بخش: یک بطن و دو دهلیز است. بطن در پایین به شکل مخروط و در بالای آن دهلیز چپ و راست قرار گرفته است. خون از قلب به وسیله پیاز آئورت که به طور مایل از بطن خارج می شود و به تمام اندام ها و شش ها می رود و پس از آن به وسیله سیاهرگ های ششی به دهلیز چپ و توسط سیاهرگ های بزرگ زیرین وزبرین که خون تیره دارند، به سینوس سیاهرگی و دهلیز راست می ریزد. برای مطالعه بیشتر از مولاژ موجود در آزمایشگاه استفاده نمایید.
دستگاه تنفسی (Respiratory System) : این دستگاه شامل شش ها می باشد که به صورت دو کیسه اسفنجی شکل می باشند و بدون لوله نای به ابتدای آن یعنی حنجره متصل اند. پس از رسم شکل از دستگاه گردش خون و شش ها آن ها را خارج سازید.
دستگاه گوارش (Digestive System) : این دستگاه شامل بخش های زیر است:
حفره دهانی که قبلاً شرح داده شد. مری و بعد از آن معده، روده باریک، راست روده و کلواک.
بین بخش های مختلف دستگاه گوارش، پرده نازکی به نام پرده صفاق (Mesantry) یا روده بند قرار دارد. از غدد ضمیمه کبد و پانکراس را می توان نام برد. کبد دارای سه لب است و کیسه صفراء در میان آن قرار دارد. پانکراس غده ای است کمرنگ و به شکل نا منظم که در روده بند
بین روده و معده قرار گرفته است. برای دیدن راست روده کیسه ادراری را کنار بزنید تا راست روده نمایان شود. برای دیدن کلواک سوندی را وارد مخرج کرده و سپس مفصل بین دو ران را قطع نمایید. پس از رسم شکل، دستگاه گوارش آن را از ابتدا و انتها قطع نموده، خارج سازید.
دستگاه ادراری و تناسلی ماده: این دستگاه شامل یک جفت تخمدان (Ovary) است. دو لوله تناسلی تخم بر (Oviduct) وجود دارد که طویل و پیچیده است و به تخمدان ها متصل نمی باشد. در انتهای جلویی این لوله ها فضای قیف مانندی به نام قیف فالوپ دیده می شود که در حفره عمومی قرار دارند. پس از آن که تخمک ها رسیدند از سطح خارجی تخمدان ها کنده شده و به وسیله شیپور یا قیف فالوپ وارد اویداکت می شوند.
در بخش انتهایی هر اویداکت کیسه نازکی به نام کیسه تخم بر (Ovisac) وجود دارد. هر اویداکت به طور مجزاء در دیواره پشتی کلواک و روبروی سوراخ کیسه مثانه به کلواک می ریزد. دستگاه ادراری شامل دو کلیه است که در پشت روده بند حفره عمومی قرار گرفته اند. از کناره خارجی و نزدیک به انتهای هر کلیه لوله باریک و روشنی به نام میزنای جدا می شود که از سطح پشتی به کلواک متصل می شود.
دستگاه ادراری تناسلی نر: دستگاه ادراری در جنس نر همانند جنس ماده می باشد. اندام های تولید مثل در جنس نر شامل دو بیضه (Testis) کوچک و دراز، به رنگ روشن است که در فصل تولید مثل زرد رنگ و در موقع استراحت خاکستری رنگ است. بیضه ها در سطح شکمی و در قسمت جلویی نزدیک به انتهای کلیه ها واقع شده اند. مواد ترشع شده توسط بیضه ها که حاوی سلول های جنسی نر است از طریق لوله های آوران (Vesdefferentia) از بیضه ها خارج شده، به بخش جلویی کلیه ها می ریزد و سپس از طریق مجرای ادراری تناسلی به کلواک میرسند.
علاوه بر آنچه که گفته شد بر روی بیضه ها وتخمدن ها غدد رشته ای شکل زرد رنگی دیده می شود که غدد زرد یا اجسام چربی (Fat body) نامیده می شود کار این غدد ذخیره سازی چربی است. علاوه بر این در سطح شکمی هر یک از کلیه ها یک نوار زرد رنگ به نام غده فوق کلیوی (Adrenal gland) نیز وجود دارد .
دستگاه عصبی : برای مطالعه دستگاه عصبی ابتدا حیوان را از روی تشتک تشریح جدا کرده وسپس در صورتیکه جانور مورد تشریح Bufo باشدغدد پاراتوئید را به وسیله پنس و پنبه جدا کرده و می شوئیم. به دو طریق می توان تشریح مغز را آغاز کرد: یا اینکه حیوان را بر روی شکم در روی چوب پنبه ثابت می کنیم و یا آن را در دست چپ گرفته و تشریح می نماییم. ابتدا نوک قیچی را در فرورفتگی محل اتصال جمجمه به اولین مهره قرار داده به آهستگی و به طور افقی فرو
می کنیم و پوست را جدا می سازیم سپس از همین ناحیه قسمتی از استخوان جمجمه را برداشته و بوسیله ی پنس بقیه استخوان های این ناحیه را جدا می کنیم تا دستگاه عصبی ظاهر شود و قسمت های مختلف آن را به شرح زیر مطالعه می نمائیم:
لب های بویایی که بوسیله ی اعصاب بویایی به پیاز بویایی که در حفرات بینی قرار دارد متصل می شوند. نیمکره های مغز، جسم صنوبری، لب های بینائی یا برجستگی های دو گانه، مخچه، درزیرلوب های بینایی، بصل النخاع و نخاع شوکی قرار دارد. با استفاده از مولاژ مغز شکلی از سطح پشتی مغز تهیه نمائید.
مطالعه اسکلت وعضلات قورباغه
دستگاه اسکلتی قورباغه: دستگاه اسکلتی شامل سر (جمجمه، صورت)، ستون مهره ها، اندام های حرکتی و کمربند های سینه ای ولگنی می باشد.
- اسکلت سر : جمجمه جعبه ای است استخوانی که مغز واندام های حس را نگه داری می کند. از سطح پشتی جمجمه استخوان های زیر قابل مشاهده است:
1-1- پیش آرواره ای بالا (Premaxilla)
1-2- آرواره بالا (Maxilla)
1-3- تیغه ای (Vomer)
1-4- بینی (Nasal)
1-5- غربالی یا گوه ای شب پره ای (Sphenathmaid)
1-6 پیشانی آهیانه ای(Frontoparietal)
1-7- بالی کوتاه (Pteryqloid)
1-8- فلسی(Squmosal)
1-9- پیش گوشی (Prootic)
1-10- مربعی گونه ای (Quadrato- juyal)
1-11- کامی (Palatin)
1-12- پس سری خارجی (Exoccipital)
در آرواره پاینی استخوان دندانی (Demtery)، استخوان اصلی است.
2- ستون مهره ها: دوزیستان اولین گروهی از مهره داران هستند که نواحی مختلفی در ستون مهره آن ها متمایز گردیده است. بخش های مختلف ستون مهره عبارتند از:
2-1- مهره های گردنی (Cervical vertevra) که شامل یک مهره گردنی به نام اطلس (Atlas) می باشد که به دو کوندیل استخوان پس سری متصل شده است.
2-2- مهره های تنه (Trunk vertebra) که در گروه دوزیستان بدون دم به تعداد هفت عدد است و دارای زواید عرضی هستند.
2-3- ناحیه خاجی (Sacral) که شامل یک مهره می باشد .
دوزیستان بدون دم فاقد مهره های دمی هستند، اما در بخش پشت میانی ناحیه لگنی آنها یک استخوان دراز دمی به نام یورستیل (Ueostyle) وجود دارد.
علاوه بر این در بخش شکمی ناحیه جلویی ستون مهره ها استخوان سینه ای ( Sternum) قرار دارد که از قطعات استخوانی و غضروفی متعددی تشکیل شده است. استخوان سینه از طرفین به کمربند سینه ای متصل است.
3- کمربند سینه (Pectoral girdle) و استخوان های دست: کمربند سینه ای یا شانه شامل سه استخوان اصلی است که عبارتند از :
3-1- استخوان کتف یا شانه (Scapula) که در پشت و طرفین قرار دارد
3-2- استخوان ترقوه یا چنبری (Clavicle)
3-3- استخوان غرابی (Coracoid)
علاوه بر این ها در سطح پشتی کمربند شانه، استخوان پهن به نام استخوان روکتفی (Suprascapuln) قرار دارد.
استخوانهای دست عبارتند از: استخوان بازو (Humerus)، استخوان ساعد شامل زند زبرین (Radius) و زند زیرین(Ulna) که این دو استخوان به هم چسبیده و یک قطعه واحد (Radio-Ulna) را تشکیل می دهند. استخوانهای مچ دست (Carpals)، استخوان های کف دست (Metacarpals) ، انگشتان (Phalanges) به تعداد چهار عدد و یک انگشت غیر فعال، تعداد بند انگشتان از داخل به خارج 2،2،3،3 می باشد.
4- کمربند لگنی (Pelvic girdle) و استخوانهای پا : کمربند لگنی شامل استخوانهای تهیگاهی (Ilium)، شرمگاهی (Pubis) و نشیمنگاهی (Ischium) می باشد. علاوه بر این استخوان دمی (Urostyle) نیز در بخش پشتی لگن قرار دارد.
استخوان های پا عبارتند از: استخوان ران (Femur) ، دو استخوان ساق پا شامل درشت نی (Tibio) و نازک نی (Fibula) است که به هم چسبیده و قطعه واحدی (Fibula –Tibio) را تشکیل می دهند. دو استخوان بزرگ مجزای مچی (Tarsals) به نام درشت نی (Tibial) و نازک نی (Fibular)، بقیه استخوان های مچ که کوچک هستند، استخوان های کف پا (Metatarsals) به تعداد پنج عدد و پنج انگشت که به تعداد بند های آن ها به ترتیب از داخل به خارج 3،2،2،4 و3 می باشد.