توالت‌های عمومی؛ مشکل نادیده انگاشته شهرهای ایران

توالت هرچند نام چندان خوشایندی ندارد، اما یک معضل جهانی است. مطابق گزارش یونیسف حدود 5،2 میلیارد نفر در جهان فاقد سرویس بهداشتی هستتند و سالانه 5/1 میلیون کودک در جهان به علت دسترسی نداشتن به سرویس‌های بهداشتی مناسب به اسهال مبتلا می‌شوند. مطالعات مختلف دیگر بیانگر آن است که روزانه 4000 کودک در دنیا به دلیل مصرف آبهای آلوده به فاضلاب می میرند.


به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، شهرها به ویژه پس از انقلاب صنعتی و تمرکز بیش از اندازه جمعیت در آنها، آنچنان درگیر معضلات گوناگونی بوده اند که اصولا ایجاد و بهینه سازی توالت های عمومی به عنوان یک مساله تا حدود دو دهه پیش مورد توجه جدی مسوولان امور شهری قرار نگرفته بود. این در حالی است که افزایش فاصله میان محل کار و سکونت و زمان بیشتری که افراد (هم زنان و هم مردان) با صنعتی شدن بیشتر جوامع در خارج از منزل می گذرانند در مقایسه با گذشته بسیار افزونتر شده است. امری که در نتیجه تقاضای استفاده از توالت های عمومی را بسیار بیشتر کرده است.
براساس همین نیاز و مشکلات گوناگون کمی و کیفی مربوط به توالت های عمومی، از اواخر قرن بیستم تغییر نگرشی نسبت به این موضوع در سراسر جهان ایجاد شده و شهرهای مختلف پژوهش های علمی و برنامه های عملی گسترده‌ای را جهت ساماندهی توالت های عمومی آغاز کرده یا در دست اجرا دارند. در این رابطه می توان به نشست های جهانی گوناگون همچون اجلاس جهانی توالت که تاکنون 11 اجلاس آن برگزار شده، گردهمایی های توالت آسیا پاسفیک، تأسیس سازمان جهانی توالت که مرکز آن در سنگاپور است، ایجاد موزه‌ای با عنوان توالت در هند، تدوین دستورالعمل‌های متعدد در زمینه اصلاح وضعیت توالت‌ها توسط سازمان اسکان بشر اشاره کرد.
علاوه بر این، بیش از یک دهه می شود که روز 19 نوامبر به نام روز توالت شناخته می شود و همایش های بین المللی بسیاری برای آن برگزار می شود. در همین راستا، همایش سرویس های بهداشتی، در آذرماه سال 1390 در ایران در شهر قزوین برگزار گردید. مجموع عوامل فوق سبب شده که در حال حاضر، یکی از ملاک های ارزیابی میزان توسعه یافتگی شهرها و کفایت مسوولان امور، برخورداری شهرها از سرویس های بهداشتی کافی، در دسترس، تمیز و با کیفیت باشد.
توالت فرهنگ است؛ هر انسانی چندین بار در روز با توالت سر و کار دارد. این فرهنگ از بسیاری از موضوعات گوناگون و درون ارتباطی مانند تدارک، برنامه ریزی و طراحی، رویکرد فرهنگی، رفتار، سلامت عمومی، شفقت اجتماعی، ایمنی، مهارتها و روشهای پاکیزگی، نگهداری ساختمانی، دسترسی ناتوانان جسمی- حرکتی، تدوین استانداردها و هنجارها، سیاست گذاری و قانونگذاری، مدیریت، پژوهش و توسعه، فناوری ها، آموزش عمومی و موضوعات زیست محیطی همچون آب و فاضلاب و عملیات بازیافت تشکیل شده است.
همچنین، موضوعات مورد اشاره در هر نوعی از ساختمان متفاوت هستند. یک توالت کارخانه به استفاده کنندگان مختلفی به نسبت یک مرکز خرید یا یک مدرسه، یک بیمارستان، یک اداره، یک کافی شاپ، یک باشگاه ورزشی یا یک هتل خدمات رسانی می کند. این موضوعات به همین ترتیب در مکانهای مختلف شهری، حومه شهری و روستایی با یکدیگر متفاوت هستند.
نیازهای استفاده کنندگان از توالت نیز همچنین متغیر است. تقاضاها و تدارکات باید برای یک مرد یا یک زن، یک بچه، یک فرد مسن، یک نوزاد و انواع مختلف افرادی که از نظر فیزیکی ناتوان هستند؛ همچون آنهایی که دارای ضعف‌های بینایی، ناراحتی های بی اختیاری و آنانی که مجبور به استفاده از ویلچر هستند، متفاوت باشد. علاوه بر این، نیاز است که تفاوت های فرهنگی به ویژه از منظر جهانی شدن سریع مد نظر قرار گیرد.


سودآوری توالت‌های عمومی
توالت های عمومی برای ایجاد شهرهای دسترس پذیر، پایدار و با مساوات ضروری بوده و اینکه آنها عاملی حیاتی در بیرون کشیدن مردم از اتومبیل هایشان و بازگرداندن آنها به پیاده روی، دوچرخه سواری و استفاده از حمل و نقل عمومی هستند. همچنین، ساماندهی وضع توالت های عمومی، عاملی کلیدی در دخیل نمودن تمامی شهروندان از هر جنسیتی (و به ویژه زنان) در سیاست های برنامه ریزی می باشد.
براساس پژوهشی که در بریتانیا انجام شده است، مراکز خرید و هتل ها مشابه یکدیگر به این نتیجه رسیده اند که تدارک توالت های خوب برای آنها سود خوبی را در قالب افزایش ترافیک خریداران و قیمت های املاک حاصل می کند. همچنین، تحقیق دیگری که توسط یونیسف انجام شده نشان داده است که با یک دلار سرمایه‌گذاری در بخش دستشویی‌های بهداشتی، 9 دلار به شکل مستقیم یا غیرمستقیم به اقتصاد جوامع کمک می شود.
توالت های عمومی برای ایجاد شهرهای دسترس پذیر، پایدار و با مساوات ضروری بوده و عاملی حیاتی در بیرون کشیدن مردم از اتومبیل هایشان و بازگرداندن آنها به پیاده روی، دوچرخه سواری و استفاده از حمل و نقل عمومی هستند. همچنین، ساماندهی وضع توالت های عمومی، عاملی کلیدی در دخیل نمودن تمامی شهروندان از هر جنسیتی (و به ویژه زنان) در سیاست های برنامه ریزی می باشد. به سامان نمودن توالت ها در فضاهای شهری نمی‌تواند به سادگی انجام پذیرد. این امر، تغییر فرهنگی بنیادی، سرمایه گذاری مالی قابل توجه، تغییر قانونی و یک مجموعه کامل از اولویت های مختلف را که زندگی های بهتری را برای هر کس نتیجه خواهد داد، شامل می شود.
بررسی های مختلف بیانگر آن است که متاسفانه تاکنون در ایران به موضوع توالت های عمومی توجه چندانی نشده و وضعیت کمی و کیفی توالت ها در شهرهای کشورمان اصلا مناسب نیست. این موضوع نه تنها به کابوس بازدیدکنندگان و گردشگران خارجی بدل شده بلکه مشکلات و ناراحتی های فراوانی را برای شهروندان و ساکنان ایجاد کرده است. امری که علی رغم پیشینه فرهنگ ایرانی و تأکیدات دین اسلام در زمینه نظافت به هیچ وجه در شأن مردم ایران نبوده و به دلیل برخی ملاحظات و کج سلیقگی های خاص، برنامه های علمی و عملی و سرمایه‌گذاری های متناسبی در این رابطه صورت نپذیرفته است. از این رو، در حال حاضر، انجام پژوهش هایی راهبردی و در عین حال کاربردی درجهت بهینه سازی کمی و کیفی وضعیت توالت های عمومی در شهرهای کشورمان ضروری می‌کند.