توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو.

[masoume.a.92]

کولیت اولسراتیو یا التهاب منجر به زخم در ناحیه روده بزرگ، بیماری مزمنی است که با التهاب و زخم مخاط روده بزرگ همراه است. اصطلاح کولیت به معنی التهاب کولون یا روده بزرگ و اصطلاح اولسراتیو به معنی زخمی شونده می باشد. آسیب و التهاب می تواند در بخش کوچکی از روده بزرگ یا در کل دیواره آن ایجاد شود. این بیماری به طور عمده در جوانان و در خانم ها دیده می شود. بر اساس آمار مرکز تحقیقات جهانی بیماری های دیابت، گوارش و کلیه (nlddk) ، در بیشتر موارد سن شروع بیماری 40- 15 سال است؛ اما به صورت کلی کلیه گروه های سنی از کودکان تا سالمندان امکان ابتلا به این بیماری را دارند.

کولیت اولسراتیو معمولا در قسمت انتهایی روده بزرگ دیده می شود. اولین علامت این بیماری انقباضات دردناک ناحیه شکمی و اسهال خونی است که درد با اجابت مزاج بهتر می شود. اسهال خونی مزمن از علایم عمومی این بیماری است که بیشتر در شب خود را نشان می دهد؛ اما در سایر ساعات روز هم خود را اتفاق می افتد. سستی، تب، سرگیجه، تهوع، بی اشتهایی، کم خونی و کاهش وزن از علایم دیگر کولیت اولسراتیو هستند که به دلیل مدفوع آبکی و تکرار شونده ایجاد می شوند.

کولیت اولسراتیو در حالت شدید، مشکلات تغذیه ای ایجاد می کند. کمبودهای تغذیه ای که به دنبال دفع مواد مغذی از طریق مدفوع آبکی حاصل می شود، تحریک پذیری عصبی، اضطراب و افسردگی را به دنبال دارد.

بیماری کولیت اولسراتیو همچنین مشکلاتی را در سیستم ایمنی بیمار به وجود می آورد. تغییرات بافتی در کولیت به صورت حاد و در دوره زمانی کوتاه است و به بافت مخاطی و زیر مخاطی دیواره و روده بزرگ محدود می شود. تشخیص دقیق این بیماری فقط از طریق پزشک ممکن است.

پزشک از طریق آزمایش مدفوع و خون، عکسبرداری از روده بزرگ با تنقیه باریم و اشعه ایکس و مشاهده مستقیم روده بزرگ (کولونوسکوپی) این بیماری را تشخیص می دهد. تاکنون علت قطعی شناخته شده ای برای بروز این بیماری شناخته نشده است. با این وجود فرضیه های مبنی بر دلایل ابتلا به کولیت وجود دارد. محققان، یبوست مزمن و مصرف داروهای ملین را از سبب های اصلی کولیت می شناسند. یبوست، توده ای سخت از مدفوع ایجاد می کند که هیچ گاه به صورت کامل تخلیه نمی شود و مصرف داروهای ملین فقط روده بزرگ را تحریک می کند تا دفع انجام شود. عدم دفع به موقع و راحت ، به دیواره روده بزرگ آسیب می رساند.

ایجاد زخم و آسیب به روده بزرگ از طریق ویروس یا باکتری، یک فرضیه دیگری است که در این زمینه وجود دارد. گاهی اوقات عدم جذب و یا جذب ضعیف بعضی از مواد غذایی مانند حبوبات و مواد نشاسته ای که باعث تحریک روده بزرگ می شوند، می توانند باعث ایجاد کولیت شود. حساسیت به مواد غذایی مانند شیر، تخم مرغ و گندم نیز از احتمال های دیگری است که در زمینه ابتلا به کولیت وجود دارد. مصرف قرص های آنتی بیوتیک در صورتی که به فلور طبیعی روده ( باکتری هایی که به صورت طبیعی در روده زندگی می کنند و برای بدن مفید هستند) آسیب برساند، ممکن است کولیت ایجاد کند.

همچنین استرس های شدید از عوامل کولیت اولسراتیو شمرده می شوند. ترشح هورمون های غدد فوق کلیوی در هنگام استرس، موجب تخریب پروتئین های بدن از جمله پروتئین های دیواره روده بزرگ می شوند. همچنین استرس ذخیره اسید پانتوتنیک (از گروه ویتامین های b) بدن را تخلیه می کند. تحقیقاتی که بر روی حیوانات انجام شده است، نشان می دهند که کمبود اسید پانتوتنیک در رژیم دریافتی حیوانات عامل ابتلای آن ها به کولیت بوده است.

مصرف دارو و تغییر برنامه غذایی، از اصول درمان کولیت است. درمان تغذیه ای بر پایه ترمیم و پیشگیری از کمبودهای تغذیه ای برنامه ریزی می شود. به طور کلی رژیم پرفیبر و کم چرب در این بیماری توصیه می شود. البته نیازمندی ها و وضعیت فردی هر بیمار نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در شرایط حاد، تغذیه از طریق رگ با استفاده از محلول ایزوتونیک تشکیل شده از اسیدهای آمینه، گلوکز، چربی، املاح معدنی و ویتامین ها باید انجام شود.

تجویز مکمل های تغذیه ای (مانند روی، مس، کروم، سلنیوم) به طور معمول برای اجتناب از کمبودهای تغذیه ای ضروری است. افزایش دریافت فیبر در رژیم غذایی مانع از یبوست و باعث حرکت راحت توده باقیمانده غذا در روده بزرگ می شود و فشار تخلیه این مواد باقیمانده را زیاد می کند. کاهش دریافت چربی، تخلیه مواد غذایی را از معده سرعت می بخشد، مشکلات سوء جذب را در روده کاهش می دهد و از بروز اسهال جلوگیری می کند. تحقیقات اخیر نشان می دهند مصرف مکمل های روغن ماهی برای کاهش التهاب مفید است. بیماران مبتلا به کولیت باید از مصرف وعده های غذایی مفصل و زیاد خودداری کنند. کاهش حجم غذا و افزایش تعداد وعده های غذایی با حجم کم، جهت کاهش مشکل این بیماران سودمند است.

افرادی که کولیت دارند، عادت قورت دادن (بلعیدن) هوا را باید کم کنند. بعضی از عادات مشخص خوردن، باعث بلعیدن هوا یا تولید گاز در معده می شوند. این عادات شامل سریع خوردن، صرف لقمه های بزرگ و دریافت مایعات زیاد به خصوص نوشیدنی های گازدار هستند. همچنین عادت به جویدن آدامس و کشیدن سیگار باعث تشکیل گاز و آزار بیماران می شود.

بیمارانی که پس از مصرف حبوبات و سبزی هایی مانند تربچه، خانواده کلم، نخودفرنگی، کلم براکلی و... احساس نفخ می کنند، برای جلوگیری از تولید گاز 24 ساعت قبل از مصرف حبوبات، حتما آن ها را خیس کنند و یا پوست آن ها را جدا کنند. در مورد سبزی های نفاخ بهتر است مواد دیگری را جایگزین کنند. اگر دل‌پيچه‌ داريد، سبزيجات‌ و ميوه‌ها را به‌ صورت‌ كنسرو يا كمپوت‌ مصرف‌ كنيد. از خوردن‌ سبزيجات‌ و ميوه‌هاي‌ خام‌ خودداري‌ كنيد. مصرف آب هویج برای این بیماران مفید است. مصرف آب نارگیل نیز برای بهبود مخاط روده بزرگ بسیار مفید است. سیب پخته یا به صورت برگه که به طور کامل جویده و خورده شود، در درمان کولیت مفید است. کلیه مواد غذایی مصرفی توسط بیمار باید به آهستگی خورده و به طور کامل جویده شوند. شکر سفید، نان سفید، محصولات تهیه شده از آرد سفید گندم، غذاهای پرادویه و پرنمک، چای پررنگ، قهوه یا نسکافه و غذاهایی که در ظرف های آلومینیومی پخته می شوند، از مواردی هستند که بیماران مبتلا به کولیت باید از مصرف آن ها پرهیز کنند.
_{منبع:پزشکی بالینی}