کتاب «آداب المریدین» یک دوره ی فشرده از اعمال عبادی شبانه روز از لحظه ی بیداری برای نافله ی شب تا هنگام استراحت شبانه است، به گونه ای که با مراجعه به آن بتوان امور عبادی خود را تحت برنامه ی منظمی متناسب با توان و استعداد خود انتخاب کرد و انجام داد.
این کتاب که با محوریت کتاب «مفتاح الفلاح» شیخ بهایی رحمه الله و توصیه های علمای ربّانی متأخّر تدوین شده و اعمال عبادی مربوط به شبانه روز را به محضر عزیزان عرضه میدارد. از خداوند نشاط در عبادت و حلاوت انس با او را مسألت داریم.
....
آداب بندگی
برگرفته از مقدمه کتاب «آداب المریدین»
بندگی حق، هدف از آفرینش و جوهره ی هستی انسان و معنا دهنده ی انسانیت او است:
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»[1]
و جنّ و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند.
و مفهوم «عبودیت» یعنی آراسته شدن به کمالات، اسما و صفات الهی و در یک کلمه تولّی به ولایت کلّی الهی؛ که توحید و ولایت دو روی یک سکّه اند و بنده ای که با تمام وجود به کمالات توحیدی آراسته گردد و هیچ فعل، صفت، اسم و ذاتی جز برای حق نبیند، تحت ولایت الهی وارد شده و خداوند سرپرستی او را در تمامی زمینه ها عهده دار خواهد شد و خداوند «ولیّ» او، و او «ولیّ الله» خواهد گردید.
امام صادق علیه السلام در پاسخ به سؤال عنوان بصری پیرامون این معنا چنین فرمود:
«قُلتُ: یا أَبا عَبْدِاللهِ؛ ما حَقِیقَةُ الْعُبُودِیَّةِ؟ قالَ: ثَلاَثَةُ أَشْیاءٍ: أَنْ لا یَرَی الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیما خَوَّلَهُ اللهُ مِلْکاً، لأنَّ الْعَبِیدَ لا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ، یَرَوْنَ الْمالَ مالَ اللهِ، یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللهُ بِهِ؛ وَ لاَ یُدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً؛ وَ جُمْلَةُ اشْتِغالِهِ فِیما أَمَرَهُ تَعالی بِهِ وَ نَهاهُ عَنْهُ...»[2]
گفتم: ای اباعبدالله، حقیقت عبودیت و بندگی چیست؟ فرمود: سه چیز است: اوّل آنکه بنده خویش را مالک آنچه خدا به وی عطا کرده نداند؛ زیرا بندگان مال و مِلکی برای خود قائل نیستند و همه را از آنِ حق میدانند و در راهی که دستورشان داده مصرف میکنند. دوم: آنکه بنده برای خود تدبیر نکند. و سوم آنکه تمام اشتغالش به کاری باشد که خداوند او را به آن امر و یا از آن نهی نموده است...
و «عبادت»، بهترین نمودِ بندگی و معنادهنده به سایر تعامل های انسان میباشد، به گونه ای که اگر عبادت در زندگی بشر نباشد، انسان به مخلوقی خاکی در ردیف سایر ناسوتیان بدل می شود که مدتی در زمین خاکی می چرد تا ظرف عمرش به سرآید و جرثومه ی گندیده اش برای نجات دیگران از تعفّن و آلودگی، به زیر خاک کشیده شود.
بنابراین، اگرچه واژه ی «عبادت» در فرهنگ قرآن و حدیث از دامنه ی وسیعی برخوردار است و گستره ی آن تمامی تعامل های انسان را دربرمی گیرد، لیکن در مفهوم خاصّ خود که نمودهای ارتباط انسان با خدا در قالب دعا، ذکر، قرآن و نماز است، بسیار مورد تأکید قرار گرفته، به حدّی که در حدیث منقول از امام صادق علیه السلام به نقل از رسول اکرم ـ صلّى الله علیه وآله وسلّم ـ آمده است:
«أَفْضَلُ النّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ، فَعانَقَها بِنَفْسِهِ، وَ باشَرَها بِجَسَدِهِ، وَ تَفَرَّغَ لَها، فَهُوَ لایُبالِی عَلی ما أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْیا، عَلی عُسْرٍ أَمْ عَلی یُسْرٍ.»[3]
بهترین مردم کسی است که به عبادت عشق ورزد و با تمام وجود با آن مأنوس شود و اوقات خود را به عبادت بگذراند و برای او فرقی نکند که دنیا بر او سخت یا آسان گذرد.
از این رو، عبادت و مناجات اولیای الهی نه تنها در حاشیه ی زندگی و اوقات فراغت آنها نیست، که در متن زندگی و جزیی از برنامه ی کار شبانه روزی آنان محسوب می شود؛ و اصولاً تا روح مؤمن از دوام انس با حق بهره ی کامل نبرد، نمیتواند در فعالیت روزانه به درستی عمل به بندگی نماید.
خداوند در اولین روزهای بعثت رسول اکرم ـ صلّى الله علیه وآله وسلّم ـ در سال های پرمشغله و سراسر درگیری آن حضرت، فرمانِ «قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلیلاً»[4]؛ (شب مگر اندکی از آنرا به پا خیز) را صادر می نماید و محتوای مناجات شبانه را نیز، در آیات بعد، تلاوت کلام الهی، نماز، دعا و ذکر پروردگار معین میکند:
«وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً»[5]
و قرآن را شمرده، شمرده بخوان.+↓
علاقه مندی ها (Bookmarks)