چرا اشتباه را تکرار می‌کنیم؟

[محمد نظری گندشمین]

چرا اشتباه را تکرار می‌کنیم؟


ظاهرا مطمئن هستیم که از اشتباهات‌مان درس می‌گیریم، اما آنچه یاد می‌‌گیریم این است که اشتباهات بیشتری انجام دهیم.

ظاهرا مطمئن هستیم که از اشتباهات‌مان درس می‌گیریم، اما آنچه یاد می‌‌گیریم این است که اشتباهات بیشتری انجام دهیم.
این ایده به ظاهر خلاف عقل از بررسی پدیده "سرزبان بودن" The tip of the tongue(TOT) ناشی می‌شود که مشروح آن در شماره اخیر فصلنامه روان‌شناسی تجربی آمده است.
حالت سرزبان بودن هنگامی رخ می‌دهد که مغز شما به کلمه صحیح دست یافته است، اما به دلایلی نمی‌تواند اطلاعات صوتی مربوط به آن را بازیابی کند.
با اینکه چنین لغزش‌های زبانی ممکن است بدون توجه به میزان استعداد درک کلمه شما رخ دهد، پژوهشگران دریافته‌اند که سر زبان بودن در افراد دوزبانی، افراد مسن‌تر و افراد دچار ضایعه مغزی بیشتر رخ می‌دهد.
کاترین همفریز پژوهشگر در دانشگاه مک‌مستر در اونتاریو در این باره می‌گوید: "این حالت ممکن است بسیار ناراحت‌کننده باشد - شما می‌دانید که آن کلمه را می‌دانید، اما نمی‌توانید آن را ادا کنید. و هنگامی که موفق به انجام این کار می‌شوید، احساسی از راحتی به شما دست می‌دهد که برای‌تان غیرقابل‌تصور است، حتی اگر دوباره این کلمه را فراموش کنید. اما مشکل این است که این حالت باز هم تکرار می‌شود."
به گفته او دلیل این وضعیت این است که زمان صرف شده هنگام به خاطر نیاوردن کلمه، باعث می‌شود مغز ما "مسیر اشتباه"‌را تقویت کند.
همفریز می‌گوید: "ما می‌ دانیم که مغز ما این گونه کار می‌کند- هر کاری را که انجام می‌دهد، آن را تقویت می‌کند. بنابراین نتایج این بررسی کاملا معنادار می‌شود."
همفریز و همکارانش در دانشگاه مک‌مستر در 30 دانشجوی دوره لیسانس بازیابی کلمات را مورد آزمایش قرار دادند.
به این دانشجویان رشته‌ای از تعریف‌ها ارائه شد و آنها باید می‌گفتند که پاسخ را می‌دانند، نمی‌دانند، یا اینکه پاسخ سر زبان‌شان است.
اگر دانشجو می‌گفت پاسخ سر زبانش است، 10 یا 30 ثانیه وقت داشت که کلمه را بگوید، پیش از آنکه پاسخ را به او بگویند.
دو روز بعد این دانشجویان همین آزمون بازیابی کلمات را با همین تعریف‌ها انجام دادند.
گرایش دانشجویان در این آزمایش دوم این بود که در همان کلماتی که در آزمایش اول در بازیابی آنها دچار اشکال بودند، باز هم گیر کنند. افرادی در آزمایش اول به آنها 30 ثانیه وقت داده شده بود تا کلماتی را که سر زبان‌شان بود، بازیابی کنند، با احتمال بیشتری در آزمایش دوم هم در آن کلمات گیر می‌کردند.
همفری می‌گوید دوره زمانی را که افراد صرف می‌کنند تا مغزشان را برای یافتن پاسخ در این موارد به کار بیندازند می‌توان دوره "یادگیری اشتباه" نامید. او می‌‌گوید: "هنگامی دارید در مغزتان برای یافتن کلمه کند و کاو می‌کنید، در واقع به حرکت در مسیری اشتباه ادامه می‌دهید، چه 10 ثانیه را صرف این کار کنید، چه 30 ثانیه."
در یک بررسی مکمل، پژوهشگران دریافتند بهترین راه برای فائق‌ آمدن بر این "یادگیری اشتباه" این است که هنگامی که پاسخ صحیح را یافتید، آن کلمه را با صدای بلند یا در ذهن‌تان تکرار کنید.و به جای اینکه برای یادآوری کلمه‌ای که از ذهن‌تان می‌گریزد، وقت صرف کنید، از همکارتان پاسخ را بپرسید یا روی اینترنت آن را جستجو کنید.
این یافته‌ها ممکن است در موقعیت‌های دیگر مانند موسیقی و ورزش هم کاربرد داشته باشد. همفریز می‌گوید: "معلمان موسیقی از این اصل آگاهی دارند که به شما می‌گویند به آهستگی تمرین کنید. اگر به سرعت تمرین کنید، تنها اشتباهات‌تان را تقویت می‌کنید."