وزنم که یا زیاد !!!

[ساناز فرهیدوش]

بهترین وزن برای هر شخص با شخص دیگر فرق می‌کند و به شکل و استخوان‌بندی بدن و چند عامل دیگر بستگی دارد. اگر کمتر از مقدار مورد نیاز بدنت غذا بخوری، لاغر بودن برایت خطرناک خواهد بود. خوردن غذای کافی درست مثل بنزین زدن به ماشین است، اگر سوار ماشین بدون بنزین بشوی حرکت نخواهد کرد!
اضافه وزن داشتن هم خوب نیست. بچه‌هایی که دچار اضافه وزن هستند، ممکن است مواد مغذی کافی به بدنشان نرسد. دلیلش این است که آن‌ها یک‌عالمه غذاهای پرچربی و پرکالری می‌خورند، اما بقیه‌ی مواد غذایی مورد نیاز برای سالم و قوی بودن به مقدار کافی به بدنشان نمی‌رسد. همه نیاز دارند که غذاهای سالم بخورند، یک رژیم غذایی متعادل برای رشد، مبارزه با میکروب‌ها و حفظ سلامتی بدن هر شخص لازم است. بهترین راه مصرف انواع مختلف میوه‌ها و سبزیجات است. با این کار یک‌عالمه سوخت دریافت کرده و ماشین بدنت آماده‌ی حرکت می‌شود.
وزن من را چه‌چیز تشکیل می‌دهد؟
جواب دادن به این سوال کار آسانی نیست. ساختار ژنتیکی (ویژگی‌های فیزیکی که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود) نقش خیلی مهمی در وزن و شکل ظاهری تو ایفا می‌کند. مثلاً شکل اسکلت بدن یکی از آن ویژگی‌هایی است که توسط ژن‌ها تعیین می‌شود. تا حالا شنیده‌ای که یک نفر "استخوان‌بندی درشتی" دارد؟ معنی این حرف آن است که اسکلت بدن شخص مورد نظر بزرگ است. کسی که استخوان‌بندی درشتی دارد، معمولاً وزنش از شخصی با استخوان‌بندی ریز بیشتر است. برای همین است که گاهی دو تا بچه هم‌قد هستند، اما وزنشان متفاوت است و هر دو هم وزن صحیحی دارند.
ژن واقعاً چیست؟
درست مثل قد و شکل استخوان‌بندی بدن و خیلی از ویژگی‌های ظاهری دیگر، وزن هم از خصوصیاتی است که توسط ژن‌ها تعیین می‌شود. اما این فقط بخشی از داستان است، اضافه‌ وزن داشتن چیزی است که می‌تواند در خانواده منتقل شود، اما حتماً به خاطر دخالت ژن‌ها نیست. بعضی از خانواده‌ها عادت‌های غذایی ناسالمی دارند و هیچ‌یک از اعضای خانواده هم ورزش نمی‌کنند. در چنین خانواده‌ای احتمال این‌که تمام یا بیشتر افراد دچار اضافه وزن شوند زیاد است.
با وجود این که بعضی از بچه‌ها سریع‌تر و راحت‌تر از دیگران وزن اضافه می‌کنند، اما همین بچه‌ها اگر غذاهای سالم بخورند و به اندازه‌ی کافی ورزش کنند می‌توانند وزن طبیعی داشته و شاد و سالم زندگی کنند. این جمله را همیشه به یاد داشته باش: "شیوه‌ی زندگی تو می‌تواند تعیین‌کننده‌ی شکل ظاهریت باشد."
مقدار وزن تو تعادلی است بین مقدار کالری که از طریق غذاها وارد بدنت می‌شود و کالری که در فعالیت‌های مختلف مصرف می‌کنی. اگر تو غذاهای پرکالری زیاد بخوری اما مقدار کمتری برای مصرف نیاز داشته باشی، کالری اضافی به صورت چربی در بدنت ذخیره شده و باعث افزایش وزنت می‌شود. اگر تمام وقت آزادت را به تماشای تلویزیون یا بازی‌های کامپیوتری بگذرانی، بدنت نمی‌تواند مقدار کافی کالری مصرف کند (بسوزاند). اما بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی مثل دویدن، دوچرخه‌سواری یا حتی پیاده‌روی باعث سوزاندن و مصرف کالری انباشته در بدن می‌شود. اگر این تعادل در بدنت برقرار باشد، هم‌زمان با رشدی که داری وزن تو هم در مقدار درست و طبیعی خودش می‌ماند. اما اگر پرخور و کم‌تحرک باشی ممکن است اضافه وزن پیدا کنی. از طرف دیگر اگر کمتر از آن‌چه بدنت واقعاً نیاز دارد بخوری و فعالیت بدنی بیشتری داشته باشی، وزنت را از دست خواهی داد و ممکن است لاغر شوی.
اگر فکر می‌کنم که وزنم آن مقداری که باید باشد، نیست چه کنم؟
اولین کاری که باید بکنی این است که با مادر یا پدرت در این مورد حرف بزنی. شاید آن‌ها بتوانند در مورد تغییر عادت‌های ناسالم غذایی و انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی کمکت کنند. مرحله‌ی بعدی این است که به دنبال بهترین راه برای برگرداندن وزنت به حالت طبیعی باشی. حتی ایجاد یک تغییر کوچک هم می‌تواند تو را در مسیر برگشتن به وزن سالم قرار دهد. مثلاً اگر اضافه وزن داشته باشی، تنها 3 مرتبه ورزش کردن در روز – هربار به مدت 10 دقیقه- می‌تواند تغییر زیادی ایجاد کند. راه‌های زیادی برای فعال ماندن وجود دارد: ورزش‌های گروهی (مثل بسکتبال و والیبال)، کلاس‌های دفاع شخصی، دویدن، شنا و حتی پیاده‌روی. هر کدام را که انتخاب کنی برایت مفید خواهد بود. همچنین تو می‌توانی در مورد چیزی به اسم شاخص توده‌ی بدنی با دکترت مشورت کنی. در این شاخص با به حساب آوردن قد و وزن، مقدار چربی جمع شده در بدن محاسبه‌ می‌شود. اما یادت باشد که شاخص توده‌ی بدنی فقط یک عدد است و نمی‌تواند تصویر دقیقی از چاقی یا لاغری فرد به او بدهد. باید قبل از این که نتیجه بگیری اضافه وزن یا کمبود وزن داری، با دکترت مشورت کنی.
لاغر بودن بهتر از چاق بودن است
بیشتر بچه‌هایی که وزنشان کمی از کودکان هم‌سن‌وسالشان کمتر است، مشکل خاصی ندارند و لازم نیست خودشان را مجبور کنند که وقتی گرسنه نیستند غذا بخورند. یادت باشد وزن کمتر برای کودکی که قدش کوتاه‌تر از دیگری است، طبیعی به حساب می‌آید. بدن بیشتر بچه‌هایی که کمبود وزن دارند، به تدریج رشد کرده و در طول زمان تغییر می‌کند و موقعی که آن‌ها به نوجوانی می‌رسند، وزن طبیعی خود را پیدا می‌کنند. اما تعداد خیلی کمی از بچه‌ها ممکن است به خاطر مشکلات سلامتی دچار کمبود وزن باشند. در این‌جور موارد مشورت با پزشک کاملاً ضروری است. اگر تو یک کودک دچار کمبود وزن هستی، نباید فکر کنی که با خوردن هرچیزی که به دستت رسید، می‌توانی به وزن عادی برسی! خوردن غذاهای سالم و انجام ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی برای همه‌ی بچه‌ها خیلی مهم است، فرقی هم نمی‌کند که اضافه وزن دارند یا کمبود وزن یا حتی وزن طبیعی. مخصوصاً تمرینات بدنی می‌توانند ماهیچه‌ها و عضلات تو را قوی کنند.
چه زمانی باید به دکتر یا متخصص تغذیه مراجعه کنم؟
با مشورت پدر و مادرت می‌توانی از راه‌های زیادی برای ایجاد تغییرات در بدنت استفاده کنی. اما اگر احساس کردی که به کمک بیشتری احتیاج داری، از مادر یا پدرت خواهش کن که تو را پیش دکتر یا متخصص تغذیه ببرند. آن‌ها نمودارهایی دارند که نشان می‌دهد محدوده‌ی وزن سالم برای بچه‌ها با سن و قد متفاوت چه‌قدر است، به کمک این نمودار دکتر می‌تواند به تو بگوید که آیا وزنت طبیعی است یا نه. همچنین می‌توانی چیزهایی در مورد غذاهای سالم یاد بگیری. برای این که سلول‌های ماهیچه، استخوان و مغز بتوانند رشد کرده و کار خود را درست انجام دهند، می‌توانی از غذاهای سالم موجود در گروه‌های اصلی غذاها استفاده کنی. این گروه‌ها عبارتند از:
• میوه‌ها
• سبزیجات
• غلات
• پروتئین (موجود در گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، آجیل و خشکبار)
• لبنیات (مثل شیر، پنیر، ماست)
وقتی که تو به همراه پدر یا مادرت پیش متخصص تغذیه می‌روی، او می‌تواند به تو آموزش دهد که چگونه غذاهای سالم را در رژیم روزانه‌ات قرار دهی و عادت‌های غذایی و ورزشی‌ خوب را در خودت پرورش دهی. تمام خانواده می‌توانند با هم همکاری کنند تا شیوه‌ی زندگی سالم‌تری داشته باشند.
توصیه‌هایی در مورد وزن برای بچه‌ها
ماندن در وزن سالم یعنی:
• اطلاع داشته باشی که وزن سالم برای وزن، قد و توده‌ی بدنی تو چقدر است.
• با مقدار صحیح از غذاهای مفید به بدنت سوخت برسانی. با مواد مغذی درست تو می‌توانی رشد کنی، بازی کنی، کارهای مدرسه‌ات را به راحتی انجام دهی و احساس خوبی در مورد خودت داشته باشی.
• ورزش روزانه را فراموش نکن. ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند ماهیچه‌ها و استخوان‌هایی قوی به تو هدیه کند، و همچنین یک قلب سالم!
هیچ وقت وزنت را با دوستانت مقایسه نکن. به جای آن سعی کن بهترین وزن را برای خودت داشته باشی. اگر در وزن سالم و طبیعی نیستی، شروع کن به ایجاد تغییرات کوچک تا به هدفت – که رسیدن به وزن اید‌ه‌آل است- نزدیک شوی.