نسخه‌ انسان سالم در دست روانشناسی مبتنی بر قرآن و سيره معصومان(ع) است

[نارون1]

رئيس سازمان نظام روانشناسی گفت: نسخه انسان سالم در دست روانشناسی مبتنی بر قرآن، سنت و سيره معصومان(ع) است و بر اساس نتايج تحقيقات و مطالعات علمی و ازمايشگاهی روانشناسی غربی نمی‌توان به انسان كامل سالم رسيد.

عباسعلی اللهياری، رئيس سازمان روانشناسی در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) با اشاره به اينكه بحث ضرورت كاربردی كردن روانشناسی اسلامی از زوايای مختلفی قابل طرح است، اظهار كرد: منبع علوم اسلامی، وحی و موضوع مطالعه در روانشناسی انسان است و با توجه به اينكه از منظر خالق انسان، بهتر می‌توان انسان را شناخت و ابعاد وجودی او از جمله روان او را درك و مطالعه كرد بهترين منبع برای مطالعه موشكافانه انسان وحی است.

اللهياری با اشاره به ابعاد مختلف انسان كه در روانشناسی مورد مطالعه قرار می‌گيرد، افزود: در كنش وری انسان تقريبا سه بعد مختلف او شامل: بعد فكری و اعتقادی، بعد عاطفی و هيجانات و بعد رفتار انسان يعنی عملكرد بيرونی كه قابل مشاهده است مطرح می‌شود كه موضوع مطالعه روانشناسی امروز همين ابعاد است.

وی با اشاره به اينكه اين سه بعد وجودی انسان كه در روانشناسی امروز از منظر علمی بررسی می‌شود از زاويه قرآن، حديث و وحی نيز مورد توجه قرار گرفته است، بيان كرد: اسلام و وحی در اين زمينه مبانی دقيق و قابل قبولی دارا است كه بايد نه به صورت قضاوتی سطحی بلكه بايد توسط كسانی كه ساليان سال غور، بررسی و تعمق در مبانی دينی و قرآنی كرده‌اند، استنباط و استخراج و به صورت دقيق مطرح شود.

اللهياری با اشاره به آسيب‌ها و محدوديت‌هايی كه روانشناسی امروز با آن مواجه است، افزود: روانشناسی امروز تلاش می‌كند به صورت علمی و قابل مشاهده كه قابل رد و يا اثبات باشد در آيد و البته از اين زاويه كه انسان در روانشناسی غربی بررسی می‌شود نظرات دقيقی مطرح می‌شود ولی به دليل برخی محدوديت‌هايی كه به طور طبيعی در مسايل تجربی وجود دارد امكان رد شدن اين نظريات موجود است.

وی با اشاره به اينكه روانشناسی غربی كنش وری انسان را در ابعاد مختلف شناختی، عاطفی، روانی و رفتاری مطالعه می‌كند، اظهار كرد: ممكن است در روانشناسی غربی هر يك از موضوعات مورد مطالعه از دقت بيشتری به دليل انجام تحقيقات و مطالعات علمی و آزمايشگاهی برخوردار باشند ولی اگر بخواهيم بر مبنای همان استنباطات راجع به انسان مخصوصا انسان كامل و سالم كه می‌تواند همه ظرفيت‌های خود را شكوفا كند قضاوت كنيم و آن را تعميم دهيم روانشناسی غربی با محدوديت‌های جدی مواجه است.

اللهياری افزود: وقتی از منظر اسلامی و دينی به انسان نگاه می‌كنيد انسان بسيار فراتر از آن حد و مقداری كه از منظر روانشناسی غربی كه تنها شامل ابعاد مادی بوده است و به همين دليل نتايج تحقيقات و مطالعات علمی و ازمايشگاهی روانشناسی غربی در مورد انسان كامل و سالم قابل تعميم نيست و بر اساس آنها نمی‌توان برای رسيدن به انسان كامل نسخه‌ای تجويز كرد.

وی با ابراز تاسف نسبت به اينكه روانشناسی امروز خود را به تحقيق و مطالعه علمی و آزمايشگاهی محدود كرده است و از همان منظر هم اختلالات را بررسی، تحليل، تبيين و راهكار ارائه می‌كند، عنوان كرد: اگر بخواهيم با تعبير روانشناسی غربی، انسان دارای اختلال فكری، روانی و رفتاری را به سلامت روان بازگردانيم با همان مبانی نظری محدود و بر اساس تعريف محدود انها از سلامت روان امكان پذير خواهد بود و نتيجه نيز ممكن است به مطلوب نهايی نرسيم.

اللهياری ادامه داد: فرد سالم بر اساس روانشناسی غربی، فردی است كه مشكل در فكر، عواطف و رفتار او وجود نداشته باشد ولی انسان كامل و سالم از منظر اسلامی بسيار با چنين تعريفی متفاوت است به طوری كه ويژگی‌هايی چون بخل، حسد، كينه ورزی و .. سلامت انسان را به مخاطره می‌اندازد و از نگاه اسلامی فرد دارای اين ويژگی‌ها از سلامت برخوردار نيست.

وی با اشاره به اينكه بخل، كينه و حسد و مواردی از اين قبيل از منظر روانشناسی غربی جزء اختلالات روانشناختی امروز در طبقه بندی‌های روانشناختی، مطرح نشده است، افزود: انسان و شخصيت سالم با ديدگاه روانشناسی اسلامی، بسيار فراتر از چارچوب‌های روانشناسی غربی گسترش می‌يابد زيرا انسان از منظر اسلامی ظرفيت‌ها و استعدادهايی به صورت بالقوه دارد كه وقتی محقق شود گستره سلامت انسان بسيار فراتر از چارچوب انسان سالم روانشناسی غربی خواهد رفت.

الهياری با اشاره به مصداقی در اين زمينه، گفت: هيچ‌گاه روانشناسی غربی شخصيت‌های بزرگواری كه در اديان مطرح است من جمله پيامبر بزرگوار اسلام، ائمه اطهار و بزرگوارانی كه با اين شخصيت‌ها همانند سازی كردند را به دليل محدوديت‌های موجود مورد توجه قرار نداده‌اند و اين ظرفيت‌ها را مورد بررسی قرار نداده‌اند.

وی با اشاره به اينكه روانشناسی اسلامی و غربی قابل مقايسه با يكديگر نيستند، گفت: روانشناسی اسلامی به دليل آنكه چارچوب تحقيق و تحليل خود را بر مبنای انسان و شناخت كامل انسان می‌گذارد و شناخت انسان كامل هم مقدور نيست مگر اينكه از ديد خداوند، قرآن و كسانی‌كه قران را مبنای تكامل شخصيت خود قرار داده‌اند و به همين دليل روانشناسی غربی امروز با روانشناسی دينی قابل مقايسه نيست.

اللهياری افزود: دامنه روانشناسی اسلامی بسيار وسيع و دارای مبانی نظری قوی است كه هم در تحليل مشكلات روانشناسی و درمانگری، روش‌های متفاوتی در درمان دارد و هم ظرفيت‌های وجودی انسان را كه می‌خواهيم سلامت روان و ‌شخصيت و استعلای شخصيت را بر اساس آن رقم زنيم گسترده تر و بر اساس چارچوب‌های خود تعريف كرده است.

وی گفت: روانشناسی غربی انسان را از بعد روان بر اساس مولفه شناخت، عواطف و رفتار بررسی می‌كند و خارج از اين چارچوبف، هيچ‌گونه روشی برای بررسی در اختيار ندارد ولی از منظر روانشناسی اسلامی كه مبنای آن قرآن، سنت و سيره پيامبر و امامان است موضوع چيز ديگری می‌شود.