رونمایی از دانشنامه فرهنگ مردم؛ دانشنامه فرهنگ مردم ایران در دنیا بی‌سابقه است

[م.محسن]

مدیر مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: کاری که برای چاپ دانشنامه فرهنگ مردم ایران انجام شده در دنیا بی‌سابقه است و چنین دانشنامه‌ای با موضوع فرهنگ مردم در جهان نمونه مشابه ندارد.

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی از دانشنامه فرهنگ مردم ایران پیش از ظهر امروز سه شنبه 18 تیر با حضور کاظم موسوی بجنوردی مدیر مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، سیدصادق سجادی معاون پژوهشی این مرکز، محمد جعفری قنواتی و اصغر کریمی به عنوان سرویراستااران این دانشنامه در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
موسوی بجنوردی در ابتدای این نشست گفت: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بعد از انقلاب در سال 62 برای تدوین دایرةالمعارف‌های عمومی، تخصصی و اسلامی به وجود آمد. این مرکز همچنین برای تهیه و تولید کتاب‌های مرجع کار خود را آغاز کرد. سپس دایره کار توسعه پیدا کرد و کتاب‌های مرجع مهمی در زمینه تاریخ و فرهنگ و تمدن منتشر کرد. مبنای کار این مرکز از ابتدا روی اصول آکادمیک و علمی گذاشته شد.
وی افزود: به این ترتیب کار روی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و و انگلیسی آغاز شد که تا به حال 20 جلد آن منتشر شده، بعد از آن کارهای یک دانشنامه عمومی درباره ایران آغاز شد که تاکنون سه جلد آن منتشر شده است سپس کارهای دیگر از جمله همین دانشنامه فرهنگ مردم ایران که بازگو کننده فولکلور ایران است و ناظر به روح و جوهر فرهنگ ملی است، انجام شد. این دانشنامه نشان دهنده رفتار ما ایرانیها در طول تاریخ است.
مدیر مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: نوشتن دانشنامه در این زمینه آن هم در 10 جلد در دنیا بی‌سابقه است تا به حال دانشنامه ای به این وسعت و مشخصا محدود به فولکلور پدید نیامده است. کشورهای دیگر دانشنامه‌هایی دارند ولی آن خلوصی را که از آنها انتظار می‌رود، ندارند. چون تلقی درستی از فرهنگ مردم ندارند و به موضوعاتی پرداخته اند که به نوعی به فرهنگ مردم ربط دارد در حالیکه دانشنامه فرهنگ مردم ایران مشخصا دارای مدخل‌هایی است که فقط به فرهنگ مردم و آنچه آیینی است، محدود می‌شود؛ یعنی از مراسم عروسی و فوت گرفته تا عزاداری و رقص‌های محلی یا سفره‌های نذری.
موسوی بجنوردی گفت: این دانشنامه به قدری جذابیت دارد که با اینکه مقالات آن علمی است هر کسی مایل است آن را بخواند. تمام بانوان کم و بیش با سفره‌های نذری آشنایی دارند و مردم ما نیز رقص‌های محلی را می‌شناسند. مخاطب عمومی وقتی می‌بیند راجع به این گونه مسائل در این دانشنامه بحث علمی شده تمایل دارد آن را بخواند.
وی گفت: علاوه بر این دانشنامه کارهای دیگری هم از جمله 10 دایرةالمعارف مختلف در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی در حال انجام است به عنوان نمونه دانشنامه تاریخ جامع ایران و دانشنامه جامع جغرافیای ایران را داریم که امیدواریم امسال به چاپ برسد. به علاوه کارهای دیگری هم در زمینه فهرست نویسی در حال انجام است چون بیش از 12 هزار کتاب تصویری از سراسر جهان اسلام داریم و بیش از 200 نفر در داخل کشور و دو برابر این رقم در خارج از کشور با ما همکاری می‌کنند. در آماده سازی دانشنامه جامع ایران بیش از 200 نفر استاد مشارکت دارند.
در ادامه این برنامه سجادی گفت: دانشنامه فرهنگ مردم ایران یکی از طرح‌های بسیار مهم مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی است و با اینکه مدت زیادی از انتشارش نمی گذرد با استقبال زیادی روبرو شده است. اظهارنظرهای شفاهی و کتبی در این مورد بهترین مشوق برای ادامه این کار است.
وی افزود: مردم شناسی از دیدگاه اهل تاریخ از یک سو می‌تواند در زمره موضوعات میان رشته ای تلقی شود و از یک سو با مردم شناسی و تاریخ در تماس باشد. ما معتقدیم تاریخ وصف کنش‌ها و واکنش‌های انسان در عرصه حیات مادی است. همین تعریف نشان می‌دهد که مردم شناسی هم نمی تواند منفک از این علوم روی کاغذ ثبت شود. در حقیقت آنچه مردم شناسان تحقیق می‌کنند لایه‌های زیرین تاریخ است و محقق تاریخ لایه‌های بالایی آن را می‌بیند.
معاون پژوهشی مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: تحقیق تاریخی، امروز بدون توجه به مسائل مردم شناسی ناقص خواهد بود چون تاریخ بدون تحلیل اتفاقات امروز دیگر مورد تایید نیست.علاوه بر نگاه تاریخی باید نگاه مردم شناسانه هم وجود داشته باشد. آنچه زیر عنوان دانشنامه مردم شناسی در این مرکز در حال تدوین است خالی از این نگاه نیست، این نکته را در پاسخ به سئوالی که ممکن است درباره مدخل‌های این دانشنامه پیش بیاید گفتم. ممکن است برخی از مداخل سبقه تاریخی خاص داشته باشند. این دانشنامه با ملاحظه تمام نوشته شده است. یعنی مطلب تاریخی است اما قشرهای مردم شناسانه نیرومندی هم در آن وجود دارند. بخشی از مقالات مندرج در این دانشنامه با نگاه تاریخ نگارانه صرف نوشته شده است، دلیلش هم این است که این اثر غیر آنکه فواید مردم شناسانه دارد باید فواید تاریخی زیادی هم داشته باشد.
سجادی گفت: مورخ امروزی برای تحلیل تاریخ ایران ابدا بی‌نیاز از چنین اثری نخواهد بود. مطلب دیگری که درباره این دانشنامه وجود دارد این است که نمونه آن تا به حال منتشر نشده است. آداب و رسوم پدیده ای زنده است اما در طول تاریخ تحولاتی بر آن عارض شده که هم کیفی و هم کمی هستند. این تحولات مثل جوی روانی اثر می‌گذارند و می‌روند و اگر ثبت نشوند نسل‌های آینده از اتفاقات گذشته شان بی‌خبر خواهند بود. یکی از فوایدش سیر تاریخی آداب و رسوم مردم طی قرن‌ها را نشان می‌دهد و نتایج چنین اثری برای تحقیقات مردم شناسانه بر کسی پوشیده نیست.

منبع