شریعتی و خاتمیت

[Majid_GC]

در تاپیکی در همین موضوع آراء خاتمیت از دیدگاه شریعتی و اقبال مطرح شد که به دلیل بسته شدن موضوع نقد این موضوع در این تاپیک صورت می گیرد

یکی از افرادی که همیشه در پی برداشت صحیح و تاملانه از سخنرانی ها و آثار شریعتی داشت مرحوم بهشتی بود و معتقد بود که باید از سخنان درست او بهره برد و انحراف هایش را با منصفانه نقد کرد

تا جایی که در جمع شاگردان می گوید :

"مکرر گفته بودم آن چیز که قطعا از اسلام منحرف است روشی است که این آقایان در برخورد با دکتر در پیش گرفته اند . این قطعا ضد اسلام است . این قطعا با آن چیزی که قرآن به ما یاد می دهد که بشارت بده به مومنای که که همه ی سخن ها را می شنوند و بهترین آن را انتخاب می کنند انان را خدا هدایت کرده است و از دانیان اند ناسازگار است.
ما به خاطر این جریان حتی با یکی از دوستان واقعا اهل مطالعه ی من که او نیز کمالاتی دارد و من به خاطر کمالات و مططالعه ی فراوانش همواره او را دوست می داشته ام ، بر سر این موضع گیری که نسب به دکتر داشتم اوقاتش با بنده تلخ شد و حتی درس خود را در موسسه ای که تدریس می کرد ترک کرد و دیگر نیامد و قهر کرد. گفت من دیگر به اینجا نمی آیم و آرام آرام رابطه اش را نیز با من کم کرد "¹



در ایراد سخن فلسفه خاتمیت توسط شریعتی پس از مدتی آقای مصباح یزدی در آخرین جلسه ی درس "نهایه" که در مدرسه حقانی فرموده اند با دوستان گروه 2 گفتگویی داشته اند. این گفتگو پیرامون نقدی بود که ایشان بر نوشته های مرحوم دکتر شریعتی داشته اند . ایشان سه نقد اساسی را که مربوط به سه بحث بنیادی و از بحث های اسلام و شیعی است مطرح کرده اند.
قسمت هایی از کتاب ایشان را نقل کرده اند که به نظر ایشان در این قسمت ها دکتر شریعتی در این سه زمینه مطلبی را گفته که در دو بخش وحی و خاتمیت و معاد برخلاف اصول مسلم اسلام است و در بخش امامت بر خلاف اصول تشیع.
ایشان سپس از دوستان خواسته اند که در این زمینه مطالعه و تحقیق و بررسی کنند و اگر مطلب را چنان یافتند ، در روشن کردن بطلان افکار شریعتی با ایشان هم آواز باشند و اگر او را در خطا یافتند ایشان را نسبت به این مسائل آشنا کنند تا از دنبال کردن بحث ها خودداری کنند.²

تا اینکه شاگردان سوالات مطرح توسط آقای مصباح را نزد مرحوم بهشتی می برند و جویای موضوع می شوند که ایشان می فرماید

بنده شخصا از این عبارت این معنی ارتدادی انحرافی نه قبلا فهمیده بودم و نه الان می فهمم . و هم چنین مطلب صفحه ی 70 ( عقل جای وحی را می گیرد ) یعنی در همه ی شئون ؟ یانه ، عقل در شئونی که جای وحی را می گیرد که پیش از آن وحی در آن کار می کرد و الان دیگر اصلا نیست که وحی بخواهد در آن کاری کند ؟ کدام یکی ؟ عرض کردم اگر بخواهد بگوید عقل مطلقان جای وحی را می گیرد مسخره است که چنین گوینده و نویسنده ای این همه بخواهد در نوشته هایش سراغ وحی و آورده های وحی برود و اگر بخواهد خاتمیت را بیان و توجیه کند و بگوید معنی خاتمیت را چطور بفهمید ، بدون شک فهم معنی خاتمیت هیچگاه نمی تواند بی ارتباط با تکامل عقلی بشر باشد .³

و پس از ذکر سخن شریعتی درباره ی تعدد زوجات می گوید :

بی شک وجدان عصر ما از چنین اهانت زشتی نسبت به زن جریحه دار می گردد ، اما در گذشته و به خصوص در جامعه های ابتدایی ، این اصل بسیاری از زنان محروم و بی سرپرست امکان آن را می داده است که آینده ی خویش را در پناه مردی نجات دهد⁴

نشانه ای که بر این مسئله در مورد تعدد زوجات آورده شده اگر خود گوینده و نویسنده این بحث را به مطئله خاتمیت عطف کرده بود آن هم با این پیوندی که آورده اند(در سخنان مصباح) ولی او عطف نکرده است و مسئله ای دیگر این است که آیا همه ی قوانین و مقررات اسلامی جاوید اند یا نه ؟این یک بحث است . بحث نسخ است.⁵

من مکرر گفته ام دکتر بیش از آنکه اندیشمند باشد شاعر است ، روی قریحه حرف می زند ، روی سلیقه حرف می زند ، و این بزرگ ترین انحراف و خطای اوست


و در انتها می گوید:

من مکرر به جناب آقای مصباح گفته ام . گفته ام برادر عزیز ، چرا این بحث هایی که احتیاج به رسیدگی بیشتر دارد این طور باید مطرح شود ؟ ما اگر محبت و عنایت کنید بگویید مبادا کسی از این نوشته این معنی غلط را بفهمد ، خیلی راحت از شما قبول می کنند ، جنجالی هم به وجود نمی آید هدایت هم کرده اید ، کارتان را هم انجام داده اید .

بحث من در اینجا بحث آقای مصباح نیست و بحث من در اینجا شما طلاب مدرسه است . می گویم شما طلاب مدرسه نمی توانید با این اسلوب بار بیایید ، و گرنه لااقل بنده نمی توانم در چنین مدرسه ای ذره ای در کار ها سهیم باشم . مدرسه ای که بخواهد یک مشت انسان لجوج ، پرخاشگر ، متعب تربیت کند که نتوانند با همه دو کلمه حرف بزنند چه ارزشی دارد ؟ در اینصورت چه خدمتی به اسلام و به حق کرده اند ؟ به چه انگیزه ای ؟⁶

پس از چندی آقای مصباح به دلیل اختلافات شدیدش با علی شریعتی از این سمت کناره گرفته و به مؤسسه «در راه حق» می پیوندد⁷

_________________________________________________

1-کتاب دکتر شریعتی جستجوگری در مسیر شدن صفحه 23
2-همان کتاب صفحه ی 36
3-همان کتاب صفحه ی 50
4-اسلام شناسی شریعتی صفحه 508
5-دکتر شریعتی جستجوگری در مسیر شدن صفحه ی 51
6-همان کتاب صفحه ی 58
7-رضا خجسته رحیمی. «از مدرسه حقانی تا حلقه حقانی، شاگردانی که نام آیت‌الله قدوسی را به‌دنبال خود می‌کشند». هفته‌نامه شهروند امروز