قبله کجاست و تاریخچه آن چیست؟

[Sa.n]

قبله کجاست و تاریخچه آن چیست؟

معنای لغوی قبله:
“قبله” به معنی “جهت” است وبه این نام نامیده می شود ، زیرا نمازگزار در مقابل آن می ایستد.

معنای اصطلاحی قبله:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مدت ۱۳ سال پس از بعثت در مکه و چند ماه بعد از هجرت در مدینه به امر خداوند متعال به سوی بیت المقدس عبادت می کردند؛ ولی بعد از آن قبله تغییر یافت ومسلمانان مامور شدند که به سوی کعبه نماز بگزارند
مواردی که رعایت قبله واجب است
اول: نمازهای واجب یومیه وقضای آنها ونماز احتیاط وسجده وتشهد فراموش شده وهمچنین تمام نمازهای واجب واما نمازهای مستحبی در غیر حال راه رفتن وسواری رعایت قبله شرط صحت آنها است واما درحال راه رفتن وسواری لازم نیست رو به قبله باشدواما نسبت به سجده سهو مورد اختلاف است بعضی از فقها احتیاط لازم دارند وبعضی مانند حضرت امام قدس سره احتیاط مستحب دارند.


کیفیت رو به قبله بودن در نماز
مساله : کسی که نماز واجب را ایستاده می خواند ، باید طوری بایستد که بگویند روبه قبله ایستاده وبیشتر فقها وحضرت امام فرموده اند : لازم نیست زانوهای او ونوک پای او هم رو به قبله باشد وبعضی فرموده اند : بنابر احتیاط واجب باید زانوها وانگشتان پای او هم رو به قبله باشد .
مساله : کسی که باید نشسته نماز بخواند ، اگر نمی تواند به طور معمول بنشیند ودرموقع نشستن ،کف پاها را به زمین می گذارد،باید در موقع نماز صورت وسینه وشکم او رو به قبله باشد واما نسبت به ساق پا اختلاف است بعضی از فقها وحضرت امام فرموده اند:لازم نیست ساق پای او رو به قبله باشد وبعضی فرموده اند : باید ساق پای او رو به قبله باشد .

مساله :کسی که نمی تواند نشسته نماز بخواند ، باید در حال نماز به پهلوی راست طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد ، واگر ممکن نیست باید به پهلوی چپ طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد، واگر این را هم نتواند باید به پشت بخوابد به طوری که کف پای او رو به قبله باشد.


در حال احتضار (جان دادن)
مسلمانی را که محتضر است مرد باشد یازن ، بزرگ باشد یا کوچک، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف به قبله باشد ، واگر خواباندن او کاملا به این طور ممکن نیست بنابراحتیاط واجب تا اندازه ای که ممکن است باید به این دستور عمل کنند ، وچنانچه خواباندن او به هیچ قسم ممکن نباشد به قصد احتیاط او را رو به قبله بنشانند و اگر آن هم نشود باز به قصد احتیاط او را به پهلوی راست یا به پهلوی چپ ، رو به قبله بخوابانند.


درحال نماز برمیت
کسی که به میت نماز می خواند ،باید رو به قبله باشد ونیز واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طوری که سر او به طرف راست نمازگزار وپای او به طرف چپ نماز گزار باشد.


در حال دفن میت
میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.


در حال ذبح ونحر حیوانات
در موقع سر بریدن ، باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد.


مواردی که رعایت قبله مستحب است:
۱- در حال دعا ۲- در حال قرائت قرآن ۳- در حال ذکر ۴- در حال تعقیب نماز ۵- در حال سجده ی شکر ۶- در حال سجده واجب قرآن ۷- مطلقا در حال نشستن


مواردی که رو به قبله بودن حرام است
مساله : موقع تخلی باید طرف جلو بدن ؛ یعنی شکم وسینه رو به قبله وپشت به قبله نباشد{بنابراین در هواپیما وقطار باید همین معنا را رعایت کند} واحتیاط واجب آن است که بچه را در وقت تخلی رو به قبله یا پشت به قبله ننشانند؛ ولی اگر خود بچه بنشیند ، جلو گیری از او واجب نیست.


مواردی که رو به قبله بودن مکروه است
۱-در حال پوشیدن شلوار ۲- در حال جماع (همبستری) ۳-در هر حالی که منافات با قبله داشته باشد.


نماز در هواپیما در حال پرواز
نماز در حال پرواز با رعایت رو به قبله بودن جایز است واگر در حال رو به قبله بودن داخل نماز شود وهواپیما به راست یابه چپ انحراف پیداکند، اگر بعد از سکوت از قرائت وذکر ، به طرف قبله برگردد نمازش صحیح است اگر چه گردیدن او به طور تدریجی منتهی به این شود که مقابل طرف اول قرار بگیرد واما اگر به طور کامل پشت به قبله نماید سپس برگردد نمازش باطل است ؛ بنابر این اگر در هواپیمایی که از مکه یا کعبه مکرمه می گذرد نماز بخواند نماز باطل است ، زیرا حفظ رو به قبله بودن ممکن نیست واما اگر در اطراف مکه پرواز می کند ونمازگزار به طور تدریجی صورتتش را به طرف قبله قرار می دهد نماز صحیح است.



تاریخچه قبله
سال‏ها قبله مسلمانان، بیت‏المقدس بود. کعبه در آن زمان به صورت بتخانه در آمده بود و مصلحت نبود که اسلام آن را قبله عبادت قرار دهد؛ ولى پس از هجرت، شرایطى پیش آمد که قبله مسلمانان از بیت‏المقدس، به مسجدالحرام تغییر یافت. یکى از علل آن زخم‏زبان‏هایى بود که یهودیان به مسلمین مى‏زدند و مى‏گفتند: شما خودتان قبله ندارید و به سوى قبله ما نماز مى‏خوانید! رسول خدا(ص) از این موضوع ناراحت بود و انتظار گشایشى را از سوى خدا مى‏کشید، تا آن گاه که آیات قرآن نازل شد و دستور آمد که هر کجا هستید، رو به مسجدالحرام بایستید و نماز بخوانید. آیات تغییر قبله، در طول تاریخ به مسلمانان این درس را مى‏دهد که مستقل و آزاد باشند و زیر بار منت دیگران – حتى در مسائل عبادى – نروند و شرافتمندانه زندگى کنند.

این فرمان تغییر قبله، به علاوه امتحانى براى مسلمانان بود تا معلوم شود، چه کسانى مطیع و پیرو کامل دستورهاى خدا و پیامبراند و چه کسانى بهانه جویى و اعتراض مى‏کنند.

بنابراین مسلمانان باید در عبادت، رو به کعبه کنند؛ حتى در کارهایى همچون خواب و خوراک خوب است به سمت قبله باشند. ذبح حیوانات نیز باید رو به قبله باشد و گرنه گوشت آنها حرام مى‏شود. این جهت‏گیرى در همه امور به سوى کعبه، درس یکتاپرستى، ایمان و به یاد خدا بودن را به مسلمانان مى‏دهد، تا همواره توجه به خانه محبوب و معبود داشته باشند واز غفلت به در آیند. به علاوه این سمت‏گیرى به سوى قبله واحد، نظم و وحدتى شگفت‏انگیز و زیبا مى‏آفریند و همه مسلمانان در هر جاى دنیا، وقت نماز به سوى آن کانون خدایى رو مى‏کنند. اگر کسى از فراز آسمان‏ها به صفوف نماز گزاران کره زمین بنگرد، دایره‏هاى متعددى را مى‏بیند که مرکزیت همه آنها، «کعبه» است.

«توحید» نقطه تمرکز فکر، دل، جان و صفوف مسلمین است. از رهگذر توجه به قبله، علم هیئت، جغرافیا و جهت‏شناسى نیز در میان مسلمانان رشد کرد. آرى کعبه، یادگار مبارزات توحیدى حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع) و حضرت محمد(ص) است. حضرت مهدى(عج) نیز در قیام جهانى خویش، به کعبه تکیه مى‏کند و به اصلاح جهان مى‏پردازد. این کعبه است که براى نماز و نیایش، قبله یک مسلمان قرار مى‏گیرد.