نقش روانشناسي در پیشبرد تبليغ/ نمونه قرآنی توجه به روانشناسی تبلیغ

[نارون1]

اصول روانشناسي در تبليغات به صورت كلاسيك و مدون، از ابتكار علم و دانش روزگار معاصر است، اما اصول فطري آن هيچگاه جداي از انسان ها نبوده به ويژه در تبليغات مذهبي اصيل آسماني اصول فطري روان شناسي دقيقا مدنظر قرار گرفته است.






به گزارش خبرگزاری مهر، يكي از موثرترين عوامل موفقيت تبلیغ در جذب مخاطب، روان شناسي تبليغ است. پيام رسان بايد مخاطب خود را بشناسد، روحيات او را بداند، گرايش و حساسيت هاي گروهي، سني و اجتماعي را با دقت مورد نظر داشته باشد.


روان شناسي فردي و روان شناسي اجتماعي كه دو رشته وسيع علمي در عصر كنوني هستند امروزه در تبليغ نقش تعيين كننده ای دارند و افراد يا سازمانهاي تبليغي در كشورهاي پيشرفته قبل از اينكه به كار تبليغ دست بزنند مباحث اين دو علم را مد نظر دارند و با توجه به آن مباحث به صحنه تبليغات مي آيند و متخصصان و كارشناسان ورزيده اين دو علم را به كمك مي طلبند و تبليغات را بر اساس اصول آن دو طراحي مي كنند.


انتخاب عنوان، سوژه، ابزار، شيوه، شعر، قصه، فيلم، آهنگ و موسيقي و... و حتي نوع رنگهاي تابلوهاي تبليغاتي بر اساس روانشناسي انجام مي گيرد. خلاصه آنكه اصل روان شناسي تبليغ در كليه ابزارهاي ديگر تبليغي جاري است.


آنچه لازم به يادآوري است اينكه گرچه اصول روانشناسي در تبليغات به صورت كلاسيك و مدون، از ابتكار علم و دانش روزگار معاصر است، اما اصول فطري آن هيچگاه جداي از انسان ها نبوده به ويژه در تبليغات مذهبي اصيل آسماني اصول فطري روان شناسي دقيقا مدنظر قرار گرفته است.

اگر به آيات كريمه قرآن بنگريم صدها مورد را مي توان يافت كه بر اساس روان شناسي ايراد شده و نيز روايات ما به نكات رواني و دقايق اين علم توجه مخصوص داشته است و سيره رهبران دين نيز نشان مي دهد كه آنان در امر تبليغ به اصول روان شناسي فردي و اجتماعي عنايت كامل داشته اند.


در سوره انعام آيات 125،110،108، سوره انفال آيه 22، سوره توبه آيه 125، سوره يونس آيه 12، سوره حشر آيه 19 و دهها آيه ديگر شامل نكته هاي رواني وروان شناسي مي باشند و در تبليغ به این امر توجه کرده اند.


همچنين در زمينه روان شناسي اجتماعي تبليغ نمونه هاي فراواني است، از جمله آيه 46 كريمه سوره سبا که می فرماید: "اي پيامبر بگو من تنها يك موعظه با شما دارم و آن اينكه دو نفر يا يك يك براي خدا بپاخيزيد و به تفكر بپردازيد".

اين آيه مخاطبين پيامبر را دعوت مي كند كه از جامعه كناره گيرند و به تنهايي يا دو نفره به تفكر بپردازند. زيرا كه فضاي فكري آلوده آن عصر كه آكنده از جهل، شرك، تكذيب، تهمت، تمسخر، شايعه و فريب افكار عمومي بود به افراد اجازه نمي داد به طور مستقل فكر كنند و تصميم بگيرند و هر آنچه مي انديشيدند و يا باور مي كردند متاثر از افكار و محيط پيرامونشان بود و طبيعي است كه افكار حاكم بر محيط استقلال فكري فرد را مخدوش مي كند و گاه به كلي از كار مي اندازد و به عبارت ديگر،عقل جمعي برعقل فردي غلبه دارد.


دانشمندان رفتارهاي انساني را به دو دسته غريزي و اكتسابي تقسیم می کنند. از رفتارهاي غريزي در روان شناسي عمومي بحث مي شود و از رفتارهاي اكتسابي در روان شناسي اجتماعي. تعريفي كه از روان شناسي اجتماعي كرده اند عبارت است از مطالعه فعاليت هاي فردي كه از افراد ديگر متاثر شده است. تاثير ديگران مي تواند به صورت مثبت و يا به صورت منفي باشد. در هر حال در چنين صورتي رفتار فرد علت اجتماعي دارد.


حال اگر اجتماع سالم باشد و فضاي انديشه ها از منطق و عقل و اخلاق متاثر گردد فرد در چنين جامعه اي به صورت مثبت از محيط پيرامون خود تاثير مي پذيرد و همچنين از مصاحبان و همنشينان شايسته كه آيات و روايات ابواب مصاحبت بر آن تاكيد فراوان دارد و نيز نسبت به سالم سازي محيط و بوجود آمدن فضاي مناسب براي رشد فكري و تعالي اخلاقي. واگر فضاي اجتماعي آلوده به جهل، فساد، تعصب، تقليدهاي زيان بار و ساير انحرافات و آفت هاي فكري باشد، طبيعي است كه فرد نيز از چنين فضايي متاثر خواهد بود.


محيط مكه در صدر اسلام محيط كفر، جهل، بت و خرافه پرستي تعصب و فساد و غوغاسالاري بود و تبليغات در سطح جامعه در اين راستا جريان داشت. در چنين اوضاعي اگر فرد مي خواست به عقل جمعي توجه كند مي بايست هميشه در جها و فساد و خرافه و شرك بماند و از اسارت تقليد جمع و فشار افكار عمومي آزاد نمی شد.

لذا پيامبر به لسان قرآن مردم را مخاطب ساخته و گفت من تنها يك موعظه با شما دارم و آن اينكه اين انديشه جمعي را رها سازيد و براي خدا بپاخيزيد و تك تك يا دو به دو به تفكر بپردازيد و ببينيد كه دعوت پيامبرتان از روي جنون نيست وهمان گونه كه حضرت علي(ع) مي فرمايد: در طريق هدايت از كمي عده رهپويان حق وحشت نكنند.


به همين دليل قرآن اكثريت را محكوم مي كند و آنان را بي خرد و منحرف مي خواند براي اينكه طلسم اكثريت شكسته شود و تاثير پذيري از جمع بي اعتبار گردد. اينها همه بر اساس اصول روان شناسي اجتماعي است كه جداگانه از ديدگاه آيات و روايات به تفصيل آن در جاي ديگر خواهيم پرداخت. در نتيجه مقصود اين است كه در تبليغات و دعوت رسول اكرم(ص) از اصول روان شناسي فردي و روان شناسي اجتماعي استفاده سرشار شده است.