ستاره ی قطبی

[ahmad2015]

پرنور ترین ستاره صورت فلکی خرس کوچک با قدر ۲ وازرده طیفیF8 باقطری در حدود ۳۰ برابر قطر خورشید و با جرمی درحدود ۵/۴ برابر جرم خورشید.بسیاری از مردم به اشتباه فکر می کنند که این ستاره پرنورترین ستاره آسمان است درحالیکه ستاره شعرای یمانیدر صورت فلکی کلب اکبربعنوان پرنورترین ستاره آسمان شناخته می شود.از آنجاییکه ستاره قطبی در حال حاضر در امتداد محور چرخشی زمین قرار دارد دارای سه ویژگی منحصر به فرد است:1- از آنجاییکه در ناحیه سر سوی قطب شمال قرار گرفته سمت شمال جغرافیایی زمین را نشان می دهد یعنی هرگاه در هرجای کره زمین روبه آن قرار بگیرید مانند این است که رو به سمت شمال زمین قرار گرفته اید. 2- ارتفاع این ستاره در هر ناحیه نشان دهنده عرض جغرافیایی همان منطقه هم به حساب می آید.یعنی اگر در ناحیه ای زندگی می کنید که عرض جغرافیایی آن ۴۰ درجه شمالی است ستاره قطبی در ارتفاع ۴۰ درجه از افق مشاهده خواهد شد.براحتی می توان نتیجه گیری نمود اگر به قطب سفر کنید آنرا در ارتفاع ۹۰ درجه ودرست در سرسو مشاهده خواهید نمود واگر به استوا هم مسافرت کنید آنرا در افق مشاهده خواهید نمود.3- با چرخش زمین بدور خود به نظر می رسد که جای آن در آسمان با دقت خوبی ثابت است.برای درک این موضوع بایستید وبدور خود بچرخید مشاهده خواهید نمود که محیط اطرافتان دور شما می چرخد.اینک به نقطه ای درست در بالای سرتان(نقطه ای مشخص زیر سقف)نگاه کنید وبچرخید.متوجه خواهید شد که با چرخش شما جای آن نقطه فرضی تغییر نمی کند.ستاره قطبی در پهنه آسمان حکم چنین نقطه ای دارد.برای اثبات این نکته یک دوربین عکاسی را روی سه پایه به مدت چند دقیقه رو به آن با دریچه نوردهی باز قرار دهید .در عکس بدست آمده خواهید دید که همه ستارگان از خود ردی بجای گذاشته اند بجز این ستاره که دارای رد بسیار کوچکی است.دلیل این رد کوچک هم این است که این ستاره دقیقا" در امتداد محور چرخشی زمین رقص محوری قرار ندارد.از آنجاییکه بدلیل حرکات محوری زمین طی یک دوره 25800 ساله سوی این محوردارای تغییراتی است چند هزار سال دیگر این خاصیت ثابت بودن در آسمان وعنوان قطبی بودن را از دست خواهد داد. فاصله آن با خورشید ۴۲۵سال نوری است .متغییری ازنوع قیفاووسیبوده(در حقیقت نزدیکترین ستاره متغییر قیفاووسی) ودارای همدمی از ستارگان رشته اصلیبا نام Polaris Bاز قدر 8 ودر فاصله واقعی حدود ۲۴۰۰ واحد نجومی وفاصله ظاهری ۱۸ ثانیه قوسی است که البته به دلیل تفاوت روشنایی به سختی مشاهده می شود.ستاره همدم از رده طیفیF3 ودارای جرمی در حدود ۵/۱جرم خورشیدمی باشد.این ستاره همدم در سال ۱۷۸۰ میلادی توسط ویلیام هرشلکشف گردید.بر اساس بعضی مدارک (تغییرات نوری ناچیز)به نظر میرسد ستاره قطبی بهمراه چند ستاره کم نور دیگر یک خوشه کوچک ستاره ای تشکیل داده باشند.اولین همدم کوچک از نوع کوتوله که با نام Ab شناخته می شوددر فاصله حدود ۱۵واحد نجومی(به اندازه فاصله اورانوس با خورشید)قرار دارد. ستاره های همدم دیگر با نامهای C و D شناخته می شوند.نحوه تحول ستاره قطبی بدلیل وجود همین ستاره های نزدیک اندکی با آنچیزی که دانشمندان دارند متفاوت است. منبع:http://www.haftaseman.ir

[Almas Parsi]

افسانه صورتهای فلکی خرس بزرگ و خرس کوچک



بی شک معروفترین و بارزترین صورت قلکی آسمان و بخصوص آسمان شمالی و بهاری صورت فلکی خرس بزرگ یا دب اکبر است که توسط 7 ستاره معروف خود که شکل یک ملاقه را ذهن آکثر مردم تداعی میکند شناخته شده است و حتی گاهی با همین نام یعنی ملاقه معرفی می گردد.
البته قابل ذکر است صورت فلکی دب اکبر که در تصور عموم مردم همان هفت ستاره تلقی می شود اشتباه است و این هفت ستاره تنها قسمتی از بدن خرس (کعب ران و دم خرس) را نشان می دهد و صورت فلکی کامل خرس بزرگ دارای ستارگان بیشتری است که در نقشه زیر می بینید .

نقشه خرس بزرگ و کوچک و ستارگان معروف و چگونگی یافتن ستاره قطبی

این صورت فلکی در ملل کهنی چون : ایران (پارس), مصر, روم و یونان شناخته شده بوده است و هر ملت بنابر اسطوره ها و عقایدش شکل خاصی را در آن می دیده است . ولی افسانه های اکثر صور فلکی مربوط به یونان باستان است و نباید اینگونه تصور شود که صور فلکی در دنیای قدیم فقط در یونان قدیم شناخته شده بوده است .
صورت فلکی خرس بزرگ به دلیل رابطه ای خاص که در یافتن ستاره قطبی دارد معروفیتی افزونتر کسب کرده چرا که اگر فاصله بین دو ستاره لبه آبگردان یعنی دوبه (آلفا) و مراق (بتا) را پنج برابر کنید به ستاره قطبی می رسید . باید توجه شود که خرس بزرگ یک صورت فلکی پیرا قطبی است و در نیم کره شمالی غروب نمی کند البته شاید در بعضی مواقع و در نواحی نزدیک استوا ارتفاع آن در افق شمالی کم شود و بعضی قسمت های آن به زیر افق برود ولی باز هم می توان در یک افق مناسب آن را دید .
در افسانه های یونانی نقل شده است زئوس خدای خدایان شیفته گالیستو شاهزاده آرکادی می شود و جونو که ملکه زئوس بود به این عشق ورزی حسادت کرده و کالیستو را به شکل خرس تبدیل می کند و بعدها به آسمان صعود می دهد. زئوس از گالیستو پسری به نام آرکاز داشت که روزی برای شکار به جنگل می رود و با مادر خود که به شکل خرس در آمده بود مواجه می شود و قصد شکار آن را می کند . زئوس برای جلوگیری از رخدادی تلخ آرکاز را نیز به شکلی خرسی کوچک در آورد و به آسمان صعود داد تا در کنار مادر خود قرار گیرد و مبنای افسانه خرس کوچک یا دب اصغر باشد .
خرس کوچک نیز در ملل عصر باستان که نام آنها در بالا آورده شد شناخته شده بوده و هفت ستاره آن که کل صورت فلکی را شامل می شود در این ملل کهن دارای اهمیتی خاص بودند . در ضمن شکل خرس کوچ بسیار شبیه ملاقه دب اکبر است که ستاره قطبی در انتهای صورت فلکی خرس کوچک قرار گرفته است .

تصویر افسانه ای خرس بزرگ

منبع : نجوم ایران