ازگیاهان پوششی چه میدانید؟

[ص-جلالی]

لطفا در باره گیاهان پوششی وفایده های آنها بحث کنیم

[ص-جلالی]

سلام
انتخاب گیاهان پوششی مناسب به عنوان کود سبز درفضاهای خالی آیش تابستانی مناطق سرد،علاوه برکنترل منابع آلاینده(آب،خاک وهوا)،افزایش تنوع زیستی وپایداری اکوسیستم،نقش مهمی رادرحفاظت خاک،کنترل علف های هرز،تثبیت بیولوژیکی نیتروژن ایفا می نمایند.
خلر -ماشک
خلریاسنگنک وماشک گیاهانی یکساله وعلفی ازخانواده لگومینوز می باشندکه به روش های مختلف ازجمله چرای مستقیم،علوفه خشک وهمچنین کودسبز قابلیت استفاده دارند.این دوگیاه رامی توان به صورت خالص یامخلوط باغلات دانه ریز(جو،چاودار ویولاف)کشت نمود و علوفه آن ها رادر بهار به صورت چرا مورداستفاده قرارداد.این دو گیاه درمقایسه با شبدر،یونجه،اسپرس وسایر گیاهان خانواده لگومینوز ارزش غذایی یکسانی دارندولی پروتیین آنها باتوجه به مرحله ای ازرشد که برداشت می شوند بین 12-20درصدمتغیراست.به جهت اهمیت این گیاهان درمیان گیاهان علوفه ای ازنظرتغذیه دام،قابلیت کشت در اراضی کم بازده،تثبیت بیولوژیکی ازت،مقاومت درمقابل سرماوخشکی وهمچنین نقشی که درحاصلخیزی خاک دارند،به صورت چند منظوره مورد استفاده قرار می گیرند.
مدیریت صحیح به همراه برنامه ریزی هدفمند کشت این گیاهان در جهت کشاورزی پایدار، می تواند در بهبود و رفع بسیاری از مشکلات زیست محیطی راهگشا باشد. گیاهان علوفه ای در تناوب زراعی دیم زارها وارد نشده و در این سیستم سهم بسیار کوچکی در تولید دارند. با توجه به نتایج حاصل از اجرای طرح های تحقیقاتی در استان زنجان و شرایط مشابه دیم زارهای کشور، گسترش کشت گیاهان علوفه ای در دیم زارهای کشور به منظور تامین علوفه مورد نیاز و نیز بهبود حاصلخیزی خاک امکان پذیر است.
متداول نمودن کشت دوم این گیاهان به منظور استفاده حداکثر از زمین و زمان، بدون محروم ماندن از زراعت اصلی و اقتصادی تر نمودن امر زراعت اصلی و اقتصادی تر نمودن امر زراعت و دامداری صورت می گیرد.
به طور کلی گسترش کشت گیاهان علوفه ای یک ساله می تواند:

1. برای دام ها علوفه خشک و تازه فراهم نماید.
2. مواد آلی خاک را افزایش و به پایداری تولید سایر محصولات زراعی کمک نماید.
3. نیتروژن را در دسترس گیاه زراعی بعد قرار دهد.
4. ساختمان خاک را بهبود بخشد.
5. سیکل زندگی آفات و بیماری ها را بشکند.
6. علف های هرز را کنترل نماید.
7. محیط مناسبی برای موجودات سودمند خاک فراهم کند.
8. موجب بهبود نفوذ آب در خاک شود.
9. از خاک در برابر فرسایش حفاظت کند.
10. فعالیت بیولوژیکی خاک را تحریک نماید.

توزیع جغرافیایی واقلیم مناسب کشت
خلروماشک رامی توان در اکثر شرایت آب وهوایی به صورت دیم وآبی کشت نمود ولی بهترین شرایط آب وهوایی برای رشد این دوگیاه،مناطق معتدل و معتدل سرد می باشد.در دودهه ی اخیر کشت خلر وماشک به عنوان گیاهان سازگار باشرایط ناملایم ومناطق خشک ونیمه خشک،به دلیل میزان پروتیین بالا مورد توجه قرار گرفته است. تاکنون به ترتیب حدود 187 و 150 گونه وزیر گونه از خلر و ماشک شناسایی شده است ولی تعداد محدودی از این گونه ها به عنوان یک محصول زراعی مورد کشت قرار می گیرند.علیرغم تحمل به خشکی،این گیاهان می توانند دراراضی پخش سیلاب و با میزان بارندگی زیاد نیز به رشد خود ادامه دهند.این گیاهان به دلیل دارا بودن سیستم ریشه ای سخت ونافذ به راحتی می توانند در دامنه وسیعی ازتیپ های خاک،شامل خاک های خیلی ضعیف تا رسی سنگین رشد نمایند.
پراکندگی جغرافیایی کشت این گیاهان در جهان قابل توجه است به نحوی که کشورهای چین،هند،پاکستان،بنگلادش،ا تیوپی،بخش های وسیعی از قاره امریکا،کانادا،حوزه مدیترانه و خاورمیانه ازجمله مناطق کشت این محصولات به شمار می روند.اگرچه ازسطح زیرکشت این گیاهان دربیشترکشورهاآمارهای رسمی دردست نمی باشد،ولی سطح زیرکشت خلر در کشورهای هندوستان(1/5میلیون هکتار)،بنگلادش(239هزارهکتار) ،پاکستان(130هزارهکتار)وچین(20 هزارهکتار)گزارش شده است. بنابه اظهار زارعین باسابقه قدمت وسابقه کشت خلر در ایران 60 الا 70 سال بآورد می شود.
خلردراستان زنجان با نام های محلی"پولک و سنگنک"،در استان آذربایجان شرقی "گینه"،دراستان آذربایجان غربی "قنه" و ماشک بانام محلی "قره ماش" شناخته می شود.کشت وزرع بهاره خلر در شرایط آبی مناطق شمال غرب کشور به منظور استقرار بهتر گیاه خلر و نیز تامین علوفه به صورت مخلوط با جو انجام می گیرد.کشت خالص خلر با هدف تولید بذر به صورت بهاره در شهرستان های اشنویه ونقده متداول است،به طوری که قسمت اعظم بذورمورد نیاز استان های زنجان،آذربایجان شرقی،آذربایجان غربی وکردستان از بذور تولیدی این دو شهرستان تامین می شود.در روستاهای استان زنجان کشت مخلوط خلر با یونجه با هدف تسهیل در جوانه زنی یونجه،کم وبیش متداول است. زراعت دو گونه ماشک گل خوشه ای وماشک معمولی در استان قزوین وشهرستان های سردسیر غرب استان اصفهان به صورت بهاره و تابستانه با هدف تولید بذر،علوفه و کود سبز انجام می گیرد. بر اساس مطالعات انجام شده در استان زنجان و ایستگاه های تحقیقات دیم کشور گونه های مناسب جهت کشت پاییزه و بهاره به شرح جدول شماره 1 شناسایی گردیده است.
جدول1-گونه های مناسب خلر وماشک جهت کشت بهاره و پاییزه در اقلیم های مختلف کشور

دیم زارهای سرد سیر		دیم زارهای گرمسیر		دیم زارهای معتدل
پاییزه	بهاره	پاییزه	بهاره	پاییزه	بهاره
v.panonica v.ervillia v.villosa	v.dassycarpa l.sativus	v.sativa v.dassycarpa	- -	v.panonica v.villosa l.sativus	v.narbonensis

مقایسه کشت پاییزه ماشک از گونه" پانونیکا " با گونه های " ارویلیا "،" ساتیوا "و"ویلوزا " در شرایط دیم استان زنجان وایستگاه های سردسیرکشور (جدول شماره2) نشان داد که به ترتیب تحمل گونه " پانونیکا" و "ویلوزا " نسبت به سرما بهتر از بقیه گونه ها بوده وعملکرد علوفه تر آن ها با توجه به میزان بارندگی بین 2/3-1/6تن در هکتار متغیر است.
جدول2-مقایسه ویژگی های زراعی گونه های مختلف ماشک و خلر در کشت پاییزه دیم

v.ervillia	lathyrus sativus	v.sativa	v.villosa	v.panonica	صفات
-	1550-1300	1300-800	2300-1600	1600-900	عملکرد علوفه تر در مرحله50%گلدهی(کیلوگرم درهکتار
900-600	285-250	200-120	150-110	200-115	عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار)
2300-1200	1210-800	800-450	1600-1100	1300-800	عملکرد بیولوژیکی(کیلوگرم در هکتار)
3/2-3/9	9/2-11/6	4/2-4/6	3/2-3/6	3/2-3/6	وزن صد دانه(گرم)
210-200	220-210	220-215	225-220	210-200	تعداد روز تا 50% گلدهی
240-230	250-240	240-230	255-245	250-240	تعداد روز تا زمان رسیدگی
35-30	55-35	40-28	70-60	47-42	ارتفاع بوته (سانتی متر)

جدول شماره3 منشا،توزیع جغرافیایی واقلیم مناسب کشت تعدادی از گونه های مهم زراعی ماشک و خلر را نشان می دهد.
جدول3-منشا،توزیع جغرافیایی و اقلیم مناسب کشت تعدادی از گونه های مهم زراعی ماشک و خلر

گونه	منشا	توزیع جغرافیایی	آب وهوا	بارندگی مورد نیاز	خصوصیا ت بالقوه	موارد استفاده
خلر یا سنگنک lathyrus sativus	مد یترانه ، آسیای مرکزی	مرکز،جنوب وشرق اروپا،هندوستان،ایران وجنوب امریکا	مناسب آب وهوای خشک،متحمل به کم آبی	320تا360میلیمتر	مناسب برای خاکهای فقیر،متحمل به خاکهای سنگین رسی،حساس به خاکهای اسیدی،متحمل به سرما،مناسب کشت بهاره،فیمابین وپاییزه	چرای آزاد،دانه،علوفه خشک وکودسبز
ماشک معمولی vicia sativa (common vetch)	اروپا ،مدیترانه	مرکز،جنوب وشرق اروپا،هندوستان وایران	مناسب ،آب وهوای خشک ومناطق گرم و معتدل	320تا360میلیمتر	حساس به سر ما ،مناسب برای مناطق معتدل ومعتدل سرد باخاک سبک،در مناطقی که زمستان معتدل دارند در پاییز قابل کشت است،مناسب کشت بهاره وکشت فیمابین	دانه،علوفه خشک و کود سبز
vicia panonica	اروپا ، مد یترانه	مرکز،جنوب وشرق اروپا،هندوستان وایران	مناسب آب وهوای خشک	حدود350میلیمتر	متحمل به سرما،یخبندان درطول دوره رویشی ونیز ونیز متحمل به خشکی آخر فصل،مناسب کشت پاییزه در مناطق سرد ومعتدل ومرتفع	چرای آزاد،دانه وعلوفه خشک
vicia dasycarpa (wolly podded vetch)	ترکیه	مرکز،جنوب وشرق اروپا،هندوستان وایران	مناسب آب وهوای خشک،متحمل به کم آبی	حدود350میلیمتر	حساس به سرما،مناسب کشت بهاره در مناطق معتدل وسرد	چرای آزاد و علوفه خشک
ماشک گل خوشه ای vicia vllosa (hairy vetch)	اروپا ، مدیترانه	مرکز،جنوب وشرق اروپا،هندوستان وایران	مناسب آب وهوای خشک،متحمل به کم آبی	حدود350میلیمتر	متحمل به سرما،مناسب کشت پاییزه وبهاره در مناطق معتدل وسرد	چرای آزاد و علوفه خشک
گاودانه vicia ervilia (bitter vetch)	مد یترانه ،شرق نزدیک، جنوب اروپا وترکیه	مدیترانه،ترکیه وایالات متحده	بسیار متحمل به سرما در طول دوره رویشی،متحمل به خشکی	حدود350میلیمتر	مناسب خاکهای خنثی ونزدیک به اسیدی ،متحمل به خاکهای بامحدودیت،مناسب کشت بهاره	دانه و علوفه خشک

ارقام مناسب و زمان کشت