چند نکته از حدیث شریف کساء

[آسد مرتضي]

رویداد كسا، یكی از مهمترین حوادث روشنگر تاریخ زندگی پیامبر اسلام(ص) در راستای معرفی پیشوایان و راهنمایان امّت اسلام و یكی از نقاط روشن و برجستۀ ‌خصایص و فضایل اهل بیت گرامی است. در این حدیث که بزرگان و علما از فضایل آن بسیار گفته اند، نکات پر اهمیتی وجود دارد که در این مقاله اختصارا به آنها اشاره می کنیم:۱- یکى از رمزهاى بزرگ حدیث کساء، معرفى جایگاه والاى حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است. در بخشى از حـدیـث، زمـانى که جبرئیل امین از خداوند متعال مى‌پرسد این پنج نفرى که این همه فضائل دارند و آسمان‌ها و زمین و همه‌ى موجودات به برکت وجود آن بزرگواران خلق شده، چه کسانى هستند؟ خداوند پاسخ مى‌دهد: «هُمْ فاطِمَةُ وَاَبُوها وَبَعلُها وَبَنُوها»: «آنان: فاطمه، پدر، شوهر و فرزندانش هستند». این عبارت نشان دهنده‌ى جایگاه والا و شناخته شده‌ى حضرت زهرا (سلام الله علیها) در آسمان‌ها و در میان فرشتگان الهى است.

توضیح آن‌که در کتاب‌هاى علمى آمده است که براى مـعـرفـى یک چیز یا یک شخص، باید از چیزها یا اشخاصى استفاده کرد که براى مخاطب آشناتر باشند. در این بخش از حدیث، با وجود چهار شخصیت بزرگ، یعنى وجود مبارک پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله )، حضرت علــى(علیه السلام)، امـام حـسـن(علیه السلام) و امـام حــســیــن(علیه السلام)، وجـود مبـارک حضـرت زهـرا (سلام الله علیها) محور اصحاب کساء معرفى شده‌اند که آسمان‌ها و زمین و آن‌چه در آن‌هاست به طفیل وجود مبارک آن‌ها خلق شده است. این معنا در دیگر احادیث معصومان(علیهم السلام) نیز وجود دارد. در حدیثى قدسى، خداوند تبارک و تعالى، خطاب به پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله ) مى‌فرماید: «لولاک لما خلقت الاْءفلاک و لولا على لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما»۲ «اگر براى تو نبود، افلاک را خلق نمى‌کردم و اگر براى على(علیه السلام) نبود، تو را خلق نمى‌کردم و اگر براى فاطمه (سلام الله علیها) نبود، شـما را خلق نمى‌کردم». این حدیث، نشان از نقش مـحورى حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در عالم هستى دارد
۲- نکته بعدی به کار بردن عبارت های مشترک " قُرَّةَ عَيْنى وَثَمَرَةَ فُؤادى" از جانب حضرت زهرا (س) برای فرزندانش امام حسن (ع) و امام حسین (ع) می باشد، که با نگاه تربیتی می توان دو مطلب را از آن دریافت ؛ صمیمت و احترامی که در این خطاب نسبت به فرزندان وجود دارد و نیز نبود هیچگونه تبعیض و تفاوتی در بیان این خطاب ها نسبت به فرزندان می باشد.
۳- نکته دیگری که بسیار حائز اهمیت است اینکه در اینجا برای اولین بار صفت "صاحِبَ حَوْضى" از جانب پیامبر (ص) برای امام حسن(ع) و نیز صفت " شافِعَ اُمَّتى برای امام حسین(ع) استفاده شده و این دو بزرگوار را با این صفات معرفی کرده اند.
۴- از آنجایی که این حدیث جایگاه والایی در معرفی راهنمایان و برترین برگزیدگان عالم دارد، می بینیم که در قسمتی از این حدیث خطابی که پیامبر (ص) به حضرت علی (ع) دارد نمایانگر ولایت داشستن آن حضرت بعد از پیامبر (ص) می باشدف چرا که آن حضرت می فرمایند: "السَّلامُ يا اَخى يا وَصِيّى وَخَليفَتى وَصاحِبَ لِواَّئى " یعنی سلام اى برادر من و اى وصى و خليفه و پرچمدار من
۶- نکته مهم دیگر که در این حدیث وجود دارد عظمت دوستی با ۵ تن آل عبا می باشد، این محبت و دوستی از جانب خدا چنان عظمتی برایش در نظر گرفته شده است که به این صورت وصف شده است:
" اى فرشتگان من و اى ساكنان آسمانهايم براستى كه من نيافريدم
آسمان بنا شده و نه زمين گسترده و نه ماه تابان و نه مهر درخشان و نه
فلك چرخان و نه درياى روان و نه كشتى در جريان را مگر بخاطر دوستى اين
پنج تن اينان كه در زير كسايند."

۷- نزول آیه تطهیر از نکات مهم این حدیث گرامی می باشد :
" اِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً۳
حقيقت اين است كه خدا مى خواهد پليدى (و ناپاكى ) را از شما خاندان ببرد و پاكيزه كند شما را پاكيزگى كامل "
۸- کمتر حدیثی وجود دارد که در خود آن حدیث فضیلت برگزاری مجلس آن حدی آورده شده باشد، اما ما در انتهای حدیث کساء می خوانیم که پیامبر اکرم (ص) در پاسخ این سوال حضرت علی (ع) که " اى رسول خدا به من بگو اين جلوس (و نشستن ) ما در زير كساء چه فضيلتى (و چه شرافتى ) نزد خدا دارد؟" می فرماید:
" سوگند بدان خدائى كه مرا به حق به پيامبرى برانگيخت و به رسالت و نجات دادن (خلق) برگزيد كه ذكر نشود اين خبر (و سرگذشت ) ما در انجمن و محفلى از محافل مردم زمين كه در آن گروهى از شيعيان و دوستان ما باشند جز آنكه نازل شود بر ايشان رحمت (حق ) و فرا گيرند ايشان را فرشتگان و براى آنها آمرزش خواهند تا آنگاه كه از دور هم پراكنده شوند."
۹- تاکید دوباره بر فضیلت خواندن این حدیث در محافل و جمع ها از جانب پیامبر (ص) :
" اى على سوگند بدانكه مرا بحق به نبوت برانگيخت و به رسالت و نجات دادن (خلق ) برگزيد ذكر نشود اين خبر (و سرگذشت ) ما درانجمن ومحفلى از محافل مردم زمين كه در آن گروهى از شيعيان و دوستان ما باشند و در ميان آنها اندوهناكى باشد جز آنكه خدا اندوهش را برطرف كند و نه غمناكى جز آنكه خدا غمش را بگشايد و نه حاجتخواهى باشد جز آنکه خدا حاجتش را برآورد."
۱۰- نکته دیگری که البته در بعضی روایات آمده است و نشانه ای بر تخصیص اهل بیت بر این ۵ نفر می باشد، این است که از آن جایی که این قضیه در خانه ام سلمه همسر پیامبر اتفاق افتاده است، او خواهان این می شود که به آنها پیوسته و زیر کساء برود که پیامبر از این امر جلوگیری می کند.

پی نوشت ها:
۱. با استفاده از بیانات آیت الله بهجت(ره)
۲. طهرانى، میرزا ابوالفضل، شفاء الصدور فى شرح زیارة العاشورا، ج۱، ص۲۲۵.
۳. احزاب، آیه ۳۳