دستورالعمل و ضوابط کلی تاسیسات عایق بندی ساختمان در ایران

[وحید 0319]

دستورالعمل و ضوابط کلی تاسیسات عایق بندی ساختمان در ایران


مقدمه :

تلاش برای بهینه سازی و مصرف سوخت در ساختمانها از اهداف عمده بخش ساختمان و مسکن می‌باشد تمامی فعالیتهائیکه می توانند به نوعی در بهینه سازی مصرف سوخت موثر باشند از قبیل : عایقکاری حرارتی ساختمان ، عایقکاری تاسیسات مکانیکی، استفاده از تجهیزات با راندمان بالا، مصالح مرغوب (مانند پنجره‌های دوجداره) و طراحی مناسب در راستای جلوگیری از اتلاف انرژی‌ از اهم فعالیتهای مدیریت ساختمان می باشد .

ضوابط و دستورالعمل ها :
تعریف ـ به منظور عملکرد و بهره‌برداری مطلوب از یک ساختمان رعایت اصول و بکارگیری سیستم‌های موثر در یک ساختمان یکی از شاخص های اصلی محسوب می شود

الف ـ ضوابط و دستوالعمل خاص منطقه
در این رابطه کلیه دستور العمل های اجرائی و ضوابط و مقررات در صدور پروانه های ساختمانی با در نظر گرفتن موارد مشروحه ذیل به عنوان پیوست نیز بایستی مدنظر و رعایت قرار گیرند .

۱-۱- رعایت نماهای متناسب و همگون و هماهنگ با شرایط اقلیمی منطقه و زیباسازی هر محله در ناحیه شهری .
۱-۲- رعایت الگوهای معماری تعیین شده درخصوص سقفهای شیبدار در شهرکهای تعریف شده .
۱-۳- پوشش مشبک (دیوار حائل و مقاوم) و زیبا در مقابل کولرهائی که در تراس نصب می شوند .
۱-۴- پوشش اطراف کانالهای کولر در بام ساختمانها با عایق حرارتی و مصالح ساختمانی ضرورت دارد .
۱-۵- اجراء‌سیستم ‌لوله ‌کشی دوگانه (جدا‌سازی آب ‌شرب ‌از آب غیرشرب) در سرویسهای بهداشتی و آشپزخانه ها واحدهای ساختمانی به منظور صرفه جویی لازمه .
۱-۶- رعایت ضوابط و اجراء تونل های تاسیسات شهری براساس ضوابط تعریف شده به منظور استفاده بهینه و ایمنی از سیستم های : برق رسانی ، تلفن و ارتباطات ، آب خام (آتش‌نشانی و مصرف غیرشرب) و آب شرب به منظور ایمن سازی معبرهای ترددی شهرکها و محله ها و جلوگیری از تخریب خیابان می باشد .
۱-۷- اجراء لوله‌های فاضلاب (عدم استفاده از چاه‌های جذبی)و هدایت خطوط لوله‌های فاضلاب فرعی به خطوط اصلی دفع فاضلاب به تصفیه خانه مرکزی منطقه ضروری می باشد .
۱-۸- رعایت مقررات و ضوابط اصول ایمنی و حریم های تعریف شده شرکتهای : گاز ، آب و فاضلاب، برق و .. بایستی مدنظر قرار گیرند .
۱-۹- استفاده از آب غیرشرب جهت مصارف فضای سبز و سرویس های بهداشتی و تاسیساتی واحدهای ساختمانی و همچنین استفاده از مخازن آب خام ذخیره شده جهت آتش نشانی در موارد فوق الذکر به منظور جلوگیری از رکورد و غیرفعال شده سیستمهای آتش نشانی در هر محله از شهرکها مورد نظر است .
۱-۱۰- اجراء موتورخانه مرکزی جهت یک یا چند بلوک به منظور صرفه جوئی اقتصادی و فنی در مجموعه های ساختمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .
ب ـ ضوابط و دستوالعمل عمومی و کلی
در این رابطه رعایت کلیه دستورالعملها و ضوابط کلی مندرج در کلیه مباحث مقررات ملی ساختمان نشریه ۱۲۸ و آئین نامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور که در زمینه های تاسیساتی و ساختمانی و بالاخص مطالب مهم مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان که توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان اعلام گردیده است بایستی به طور خاص و عام در کلیه طرحها و محاسبات تاسیساتی و ساختمان به عنوان پایه و اساس در نظر گرفته شوند.
• با توجه به اهمیت موضوع فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان و همچنین دستورالعمل‌های طراحی و محاسباتی تاسیساتی ساختمان را همراه با شرح مختصری از نکات مبحث نوزدهم که صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمانی می باشد (مطروحه ذیل) بیان می گردد .

۱- دستورالعمل های طراحی و محاسباتی تاسیساتی ساختمان
۲- فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان
۳- رئوس‌مطالب‌مهم مبحث نوزدهم و شرح مختصری صرفه جویی مصرف انرژی در ساختمان
۴- نقطه نظرات فنی و اقتصادی و نتایج حاصل از اقدامات بهینه سازی .
۵- پایه و اساس کنترل و بررسی طرحها و نظارت بر اجراء طرحهای تاسیساتی

• فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان

رعایت مقررات و مطالب مندرج در راهنمای مباحث تاسیساتی (مکانیکی و الکتریکی) در طرح و اجراء و نظارت ضروری و براساس مصوبات لازم الاجراء می باشد .
- مبحث ۱۲ : ایمنی و حفاظت کار در حین اجراء
- مبحث ۱۴ : تاسیسات گرمایی تعویض هوا و تهویه مطبوع
- مبحث ۱۶ : تاسیسات بهداشتی
- مبحث ۱۸ : عایق بندی و تنظیم صدا
- مبحث ۱۹ : صرفه جویی و مصرف انرژی در ساختمان
راهنمای مباحث تاسیسات الکتریکی مقررات ملی ساختمان ایران عبارتند از :
- مبحث ۱۳ : طرح و اجراء تاسیسات برقی ساختمانها
- مبحث ۱۵ : آسانسورها و پله های برقی
- نشریه های سازکان مدیریت و برنامه ریزی کشور (برنامه ریزی و بودجه سابق نشریه ۱۱۰)

• رئوس مطالب مبحث نوزدهم و شرح مختصری در صرفه جویی انرژی ساختمان

مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجراء و نظارت به دلایل فنی زیادی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد در این راستا رئوس مطالب و شرح مختصری از آن را در مصرف انرژی و صرفه‌جویی در ساختمان را به شرح ذیل ارائه می نمائیم و رعایت آن در طراحی ها، اجراء و نظارت و کنترل الزامی می باشد :
۱- مقررات کلی طرح و اجراء
۲- پوسته خارجی ساختمان
۳- تاسیسات مکانیکی
۴- روشنایی
۵- پیوست های مربوطه

پیوست ها مشتمل است بر :
الف ـ روش تعیین گره اینرسی حرارتی ساختمان
ب ـ روش محاسبه شاخص خورشیدی و تعیین گروه بندی
ج ـ گروه بندی جغرافیایی نیاز انرژی گرمایی و سرمایی سالانه
د ـ گروه بندی کاربری ساختمان
هـ ـ تعیین گروه ساختمان از نظر میزان صرفه جویی در انرژی
و ـ مقادیر فیزیکی اصل ، تعاریف و علائم
ز ـ مقادیر ضرائب حرارتی مصالح متداول
ح ‍ـ مقادیر مقاومت های حرارتی سطوح داخلی و خارجی ، پوست خارجی و لایه هوا
ط ـ اطلاعیه اولیه در مورد بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان

[وحید 0319]

رادياتور

رادياتور وسيله گرمايشي است كه حرارت را به دو طريق جابجايي و تابشي از خود بيرون مي‌دهد. رادياتورها را مي‌توان از مواد مختلف نظير آلومينيوم، فولاد و يا چدن و با طراحيهاي متفاوت (پره‌اي، تخت و لوله‌اي) ساخت. مي‌توان گفت از نظر كارايي انرژي براي گرم كردن يك فضاي مشخص رادياتوري كه داراي ظرفيت حرارتي بيشتر، وزن و حجم آبگيري بهينه و در نتيجه سرعت پاسخ بالاتر باشد، مناسب است. همچنين جهت افزايش كارايي رادياتور استفاده از شيرهاي ترموستاتيك رادياتور بمنظور كنترل دماي اتاق ضروري است و در نتيجه ماند حرارتي كمتر (وزن كم و حجم آبگيري پايين) در رادياتورها سبب مي‌شود تا دفعات باز و بسته شدن شير ترموستاتيك افزايش يابد كه اين امر سبب مي‌شود تا عمر مفيد آن كاهش يابد. البته مهمترين پارامتر كه بيشترين تاثير را در بهينه‌سازي مصرف انرژي دارد، انتخاب رادياتور مطابق گرماي مورد نياز فضاي طراحي شده مي‌باشد و توجه به اين نكته حائز اهميت است كه انرژي در رادياتورها يك پارامتر مي‌باشد و پارامترهاي ديگري نظير شكل ظاهري و زيبايي رادياتور، كيفيت رنگ، مقاومت مكانيكي آن، طول عمر و مقاومت در برابر خوردگي و همچنين داشتن سطح صاف و بدون لبه تيز، پرداخت سطح نهايي و ... موثر است و در طراحي، ساخت و انتخاب رادياتور بايد تمامي موارد فوق لحاظ گردد.

مشخصات رادياتورهاي كشور

مشخصات لازم مطابق استاندارد en-442

* مشخصات سازنده
* نوع رادياتور
* ظرفيت حرارتي در dt=50k
* منحني نمايي تغييرات ظرفيت حرارتي با تغيير درجه حرارت
* ابعاد و اندازه‌ها شامل

* ضخامت
* ارتفاع
* طول

* اندازه، نوع و موقعيت اتصالات
* وزن
* حجم آبگيري
* ماكزيمم فشار عملكرد
* ماكزيمم دماي عملكرد

مهم نيست كه رادياتور فولادي باشد و يا آلومينيومي، مهم چگونگي توليد و كيفيت رادياتور مي‌باشد. يك رادياتور ايده‌آل وي‍ژگيهاي زير را دارد.

الف- انرژي

* بيشترين ظرفيت حرارتي در كمترين فضاي ممكن (يا همساز با معماري ساختمان)
* ماند حرارتي بهينه
* سازگاري رادياتور با فضاي مورد نياز گرمايش و مهمتر از آن همخواني رادياتور و سيستم توليد گرما

ب- ساير پارامترها

* شكل ظاهري و زيبايي رادياتور
* كيفيت رنگ
* مقاومت مكانيكي
* مقاومت در برابر خوردگي
* طول عمر

* داشتن سطح صاف و بدون لبه تيز
* كيفيت پرداخت سطح نهايي
* نوع اتصالات و سهولت در نصب
* قيمت مناسب

[وحید 0319]

لوله های چند لایه

لوله هاي فلزي و پليمري هر كدام داراي نقاط قوت و ضعف مخصوص خود ميباشند.در طراحي و توليد لوله هاي 5لايه سعي گرديده با تلفيق پليمر و فلز، از مزاياي هر دو استفاده و نقاط ضعف آنها پوشش داده شود. لوله هاي تلفيقي خصوصياتي چون عمر زياد ،عدم پوسيدگي و خوردگي ، مقاومت شيميايي ، سرعت و سهولت در نصب را از لوله هاي پليمري ، عدم نفوذ اكسيزن و انبساط طولي نا چيز را از لوله هاي فلزي به ارث برده اند.
ساختار تركيبي لوله هاي چند لايه سان پکس چگونه است؟
لوله هاي سان پکس از نوع لوله هاي فلزي يا مركب هستند كه از تركيب چند لايه و يك لايه فلزي تشكيل شده اند. در اين نوع لوله ها لايه داخلي و خارجي پليمري بوده و لايه فلزي در ميان پليمرها واقع شده است . اين ساختار در شكل زير در برش مقطعي لوله نشان داده شده است .

مواد اوليه پليمري مورد استفاده در لوله هاي چند لايه در دو نوع , و با استفاده از پليمرهاي PEX يا PERT توليد ميشود. نماد AL درنام عمومي لوله هاي نشان دهنده ي لايه ي آلومينيوم است.
پلي

مشبك يا PEX نخستين پليمر مورد استفاده در توليد لوله هاي تلفيقي است. و در واقع همان مواد پليميباشدكه ساختار مولكولي طولي آن ، با روشهاي شيميايي ( يا توسط تشعشع) به ساختار شبكه اي تبديل شده و در نتيجه پليمر قدرت تحمل حرارت وفشار بيشتري را پيدا ميكند.
پليمر PERT نخستين پليمري است كه اختصاصاً براي توليد لوله طراحي و عرضه شده است . استفاده از PERT در لوله هاي تلفيقي براي نخستين بار در سال 1997 با شعار « يك لوله براي همه ي كاربردها » آغاز گرديد . اين پليمر پيشرفته, كوپليمري از اكتن واست و وجود زنجيره هاي هشت گانه ي كربن در ساختار آن باعث ميشود كه ضمن دستيابي به مزاياي بيشتر , نياز به مشبك كردن براي افزايش مقاومت در مقابل فشار و حرارت از بين برود.
خصوصیت مواد پلیمری PEX تحمل حرارت تا 95 درجه سانتیگراد می باشد در حالی که پلیمر PERT صيقلی تر می باشد و چسبندگی بیشتری نسبت به لایهAL دارد ولی از نظر تحمل حرارت آب گرم تا 80 درجه سانتیگراد توصیه می شود .
مزاياي وجود لايه آلومينيوم AL
هر چند لوله هاي پليمري مانند پلي, پلي پروپيلن , پلي بوتيلن و پلي شبكه اي شده, داراي مزاياي نسبت به لوله هاي فلزي ميباشند. ولي داراي دو محدوديت مهم زير نيز هستند:
ضريب انبساط حرارتي زياد
بطور كلي ضريب انبساط حرارتي مواد پليمري در مقايسه با فلزات بسيار بالا ميباشد. بعنوان نمونه ضريب انبساط حرارتي پلي پروپيلن و پلي در محدوده 19/0-14/0 ميباشد در صورتي كه ضريب انبساط حرارتي فلزات كمتر از 02/0 ميباشد . هنگامي كه آب گرم دخل لوله هاي پليمري جريان يابد طول لوله ها افزايش مييابد و در صورت بسته بودن شبكه لوله كشي ايجاد تنش هاي حرارتي كرده و طول عمر لوله را كاهش ميدهد.
نفوذ اكسيژن
نفوذ اكسيژن به داخل آب بخصوص در سيستم هاي حرارتي مثل شوفاژ تخريب اجزاي فلزي را به شدت افزايش ميدهد.
استفاده از لايه آلومينيوم موجب حل دو مشكل فوق ميشود. مشخصات آلومينيوم مصرفي در اين لوله ها بر اساس استاندارد ASTM به صورت زير مي باشد:
استحكام كششي: حداقل Mpa 100 (Psi 14600)
درصد افزايش طول در نقطه پارگي : 20%
ضخامت : بين 3/0-2/0 ميلي متر ( بسته به قطر لوله)
استفاده از آلومينيوم هاي آلياژي كه داراي استحكام بالا ميباشد داراي دو مزيت است:
استحكام بالاي لوله
قابليت جوش بهتر
نكته حائز اهميت در كاربرد لايه آلومينيوم , جوش طولي آن ميباشد . اگر لايه آلومينيوم بدون جوش استفاده شود در استحكام لوله ها نقش مهمي را ايفا نخواهد كرد. جوش فويل آلومينيوم با ضخامت حدود 200 تا 300 ميكرون تكنولوژي بالايي را ميطلبد كه در توليد سان پکس اعمال شده است .
لايه چسب
همانطوري كه در ساختمان سان پکس شرح داده شده بين لايه آلومينيوم و لايه هاي داخلي و خارجي پليمر از دو لايه چسب استفاده شده است . قابل توجه است كه چسبندگي پليمر به آلومينيوم , ضعيف مي باشد و استفاده از چسب الزامي است.
چسب مورد استفاده بايستي داراي خواص زير باشد: استحكام چسبندگي بالا به سطح آلومينيوم و پليمر.
مقاومت حرارتي بالا بطوريكه تا دماي 110 درجه سانتيگراد در زمان طولاني مقاوم باشد.
قابليت فرآيند درخط توليد لوله
برخي از مزاياي لوله هاي چند لايه سان پکس انبساط طولي ناچيز
تحمل فشار و دماي بيشتر نسبت به ساير لوله هاي پليمري
عدم نفوذ اكسيژن
عدم رسوب گذاري
افت فشار ناچيز
مقاومت شيميايي
نياز به عايق كاري كمتر
انعطاف پذيري و استفاده از اتصالات كمتر
مقاومت بيشتر از ساير لوله ها در برابر زلزله
مقاومت در برابر ضربه قوچ (water hammer)
عدم رسوب گذاري
تحمل فشار و دماي بيشتر نسبت به ساير لوله هاي پليمري
توليد بر اساس استاندارد 15 اتمسفر تحمل فشار و 95 درجه سانتيگراد موجب گرديده است نسبت به ساير لوله ها دماي بيشتري را در طول زمان تحمل نمايد.
انبساط طولي ناچيز
با توجه به ضريب انبساط حرارتي بالاي مواد پليمري در مقايسه با مواد فلزي, طول لوله هاي پليمري در معرض دماي بالا افزايش زيادي خواهد داشت . به عنوان مثال اگر 50 متر لوله پلي پروپيلن از دماي 20 درجه سانتي گراد به دماي 70 درجه سانتيگراد برسد حدود 450 ميليمتر افزايش طول خواهد داشت . اين افزايش طول سبب ميشود كه :
در لوله تنشهاي حرارتي ايجاد شود.
لوله ها خميده شده و در صورت صحيح نبودن نصب به سيستم لوله كشي آسيب وارد شود.
درهنگام لوله كشي مساله افزايش طول در نظر گرفته شود.
برخلاف لوله هاي پليمري كه داراي مشكلات فوق ميباشند ، لوله هاي سان پکس به جهت دارا بودن لايه فلزي داراي ضريب انبساط حرارتي پايين ميباشند. اين مساله در جدول زير نشان داده شده است .
عدم نفوذ اكسيژن
مواد پليمري مانند پلي, پلي پروپلين , پلي بوتيلن و ... سد خوبي در برابر عبور اكسيژن نميباشند . نفوذ اكسيژن به داخل آب سبب تشديد خوردگي در اجزاي فلزي شبكه هاي آبرساني ميشود. اين مساله بخصوص در سيستمهاي حرارتي سبب تخريب اجزاي شوفاژ و مبدلهاي حرارتي ميشود.
عدم رسوب گذاري
علاوه بر مواردي كه اشاره شد سطح داخلي لوله هاي 5 لايه در مقايسه با لوله هاي فلزي داراي سطح بسيار صيقلي ميباشند كه اين ويژگي علاوه بر كاهش رسوب گذاري سبب كاهش افت فشار درشبكه آبرساني شده و امكان استفاده از لوله هايي با سايز كمتر جهت كاهش هزينه را فراهم مينمايد.
افت فشار ناچيز
بواسطه داشتن سطح داخلي صاف و صيقلي ( به گونه اي كه ميتوان گفت بستر آن همانند شيشه است ) كمترين افت فشار را در لوله كشي ايجاد ميشود. افت فشار در يك مسير آب , برابر با مجموع افت فشار در طول لوله و افت فشار در اتصالات و تغيير مسير ميباشد . افت فشار در لوله حامل جريان معمولاً از دو عامل نشأت ميگيرد.
الف ) زبري سطح داخلي لوله ( افت فشار استاتيك ايجاد ميكند )
ب) تغيير سرعت يا تغيير جهت جريان ( افت فشار سرعت يا اصطكاكي ايجاد مي كند ) حال مختصراً به بررسي موارد افت فوق ميپردازيم :
افت فشار استاتيك يا اصطكاكي his or hif
اين افت فشار معمولاً در سيستمهاي انتقال سيال با رابطه:f(L/D).V2/2g his = بيان ميشود . هر قدر زبري سطح داخلي لوله (є) زياد باشد نسبت زبري به قطر لوله D) /(є افزايش مييابد و مقدار f (ضريب اصطكاك ) نيز افزايش يافته و در نهايت مقدار افت فشار استاتيك (his) بيشتر ميشود.
لوله سان پکس داراي زبري بسيار ناچيز ميباشد. ((є = 0.007mmيعني نسبت D) /(є لوله سان پکس بسيار كوچك است كه اين مسئله , كوچك شدن f و در نهايت كوچك شدن افت فشار استاتيك (his) را بدنبال دارد كه يكي از مهمترين اهداف طراحي سيستم هاي انتقال سيال ميباشد.
افت فشار سرعتي hiv
اين افت فشار تابع سرعت جريان سيال است مهمترين عواملي كه اين افت فشار را بوجود ميآورد عبارتست از : تغيير جهت جريان ناشي از بكار بردن اتصالات زياد و در نهايت آشفتگي در مسير جريان سيال.
با استفاده از لوله سان پکس ميتوانيم در بكار بردن اتصالات صرفه جويي كنيم ( بواسطه انعطاف پذير بودن و خم شدن لوله) و علاوه بر كنترل هزينه ها افت فشار سرعتي را در لوله ها مهار كنيم . اتصالات يا بطور كلي تغيير مسير با رابطه:
hiv or hif = åk.v2/2g در جريان سيالات ايجاد افت فشار ميكنند و هر قدر تعداد اتصالات كمتر باشد مقدارåk در رابطه فوق كمتر و در نهايت hiv (افت فشار سرعتي ) كاهش مييابد. بنابراين براي داشتن كمترين افت فشار در سيستم هاي لوله كشي , لوله سان پکس بهترين ابزار انتقال سيالات ميباشد.
مقاومت شيميايي
وقتي بحث مقاومت شيميايي پيش ميآيد عموماً اطلاعات مورد نياز به صورت جداول در اختيار قرار ميگيرد تا كاربر با مراجعه به اين جداول به درستي قضاوت نمايد . در اين قبيل جداول عموماً اثر غلظت و دماهاي متفاوت لحاظ ميگردد. نمونه اي از اينگونه جدوال در ذيل آورده شده است . با توجه به مقاومت شيميايي پليمر در مقايسه با فلزات, لوله هاي پلي و پلي پروپيلن داراي كاربرد بسيار وسيعي در صنايع شميايي مي باشد.
توصيه ميشود كه در استفاده از اين لوله ها جهت مواد شيميايي حداكثر دقت بعمل آيد و به اتصالات فلزي نيز توجه شود.
نياز به عايق كاري كمتر
ضريب هدايت حرارتي لوله سان پکس پايين ميباشد (K="0.43" W/m.k ) . يعني اين مقدار حدود 02/0 لوله هاي فلزي ميباشد ( به معناي اتلاف انرژي ناچيز) .
با داشتن اين خاصيت ، لوله سان پکس به خصوص در فصلهاي زمستان و تابستان نياز به عايق بندي كمتري دارند. ( ديده ميشود كه لوله هاي فلزي را كه بصورت روكار نصب ميشوند با پشم شيشه يا ماده ديگري عايق بندي مي كنند تا در فصل زمستان از يخ زدگي و در فصل تابستان از گرم شدن بي رويه آب داخل لوله بواسطه سرما يا گرماي محيط جلوگيري شود) در حاليكه اگر لوله سان پکس بصورت روكار نصب شود. علاوه بر داشتن زيبايي ، احتياجي به هيچ گونه عابق بندي ندارد زيرا لوله مذكور داراي ضريب هدايت حرارتي پاييني در حدود مواد عايق ميباشد .
انعطاف پذيري و استفاده از اتصالات كمتر
نسبت مناسب بين آلومينيوم و ماده پليمري باعث خم شدن آسان لوله حتي با دست ميشود و لوله دقيقاً شكل داده شده را به خود ميگيرد. اين لوله با وجود اينكه محكم است اما سبك ميباشد و حمل و نقل آن آسان ميباشد . همچنين در مقابل فساد مقاوم است. با توجه به آنكه لوله هاي فلزي قابليت استحكام و لوله هاي پليمري قابليت انعطاف پذيري خوبي دارند انتظار ميرود كه لوله هاي تركيبي هر يك از اين خواص را تا حدود زيادي داشته باشند . آزمونهاي انجام شده بر روي لوله هاي تركيبي نشان ميدهد كه اين لوله ها در مقابل ضربات و تنشهاي وارده انعطاف پذيري و مقاومت بالايي داشته و بر خلاف انواع لوله هاي پلاستيكي به دليل وجود لايه آلومينيوم مياني در مقابل صدمات مكانيكي تقويت شده اند . سان پکس عليرغم مقاومت آلومينيوم بالا به راحتي خم ميشود. حداقل شعاع انحنا 5 برابر قطر خارجي لوله ميباشد.
مقاومت بيشتر از ساير لوله ها در برابر زلزله
همچنين قابل ذكر است كه سان پکس طبق نظريه كارشناسان مرتبط ، مقاومت بسيار خوبي در برابر زلزله از خود نشان ميدهد و در سيستم هاي لوله كشي با طراحي مناسب ، تنشهاي بوجود آمده ناشي از شكست گسلها را بهنگام وقوع زلزله محو ميكند.
مقاومت در برابر ضربه قوچ WATER HAMMER
لوله هاي چند لايه بواسطه مسلح بودن به لايه آلومينيوم مقاومت قابل توجهي در برابر نيروهاي اضافي ناشي از جريان سيال از خود نشان ميدهد . پديده مهمي كه برخي مواقع در جريان سيالات و به خصوص در زمان اغتشاش جريان اتفاق ميافتد پديده ضربه قوچ ميباشد. اين پديده در اثر تغيير ناگهاني سرعت جريان آب در لوله و يا انسداد پيدرپي مسير جريان آب ( مثلاً كه شير آب را بطور ناگهاني باز ميكنيم و يا ميبنديم ) بوجود ميآيد بطوريكه فشار زيادي در آب ايجاد ميشود كه بصورت موج در امتداد لوله و خلاف جهت جريان حركت نموده، پس از برخورد به مانع باز ميگردد و با عمل رفت و برگشت موج فشار تا زمان استهلاك كامل آن ادامه مييابد . اين فرآيند بعضي اوقات باعث شكستن لوله هاي غير مسلح و معمولي ميشود و با صداي زيادي توام است. لوله سان پکس در برابر پديده ضربه قوچ مقاومت بسيار خوبي از خود نشان ميدهد و اين پديده هيچگاه نميتواند اين نوع لوله را تخريب كند.
عدم رسوب گذاري در داخل لوله
جدار داخلي لوله هاي سان پکس نسبت به جدار داخلي لوله هاي فلزي رايج ، بسيار صيقلي هستند. اين امر امكان رسوبگذاري معدني را منتفي مينمايد از طرفي بدليل عدم رسوب گذاري افت فشار در داخل لوله ها بسيار ناچيز خواهد بود و بنابراين انتخاب لوله هايي با قطر كمتر فراهم ميشود.
كاربرد لوله هاي چند لايه
آب آشاميدني
لوله كشي گاز
كاربرد در صنعت و پزشكي
كاربرد در سيستم هاي حرارتي و برودتي
سيستم گرمايش كفي
آب آشاميدني
در سایر كشورها نظير انگليس , فرانسه, آلمان , سوئيس , اتريش , چين و ژاپن استفاده از لوله های 5 لایه به تایید سازمانهای بهداشتی رسیده است ، بنابر اين طعم و مزه آب تغييري نخواهد كرد. همچنين از اين لوله ها ميتوان جهت انتقال آب گرم مورد مصرف در شستشو نیز استفاده كرد.
لوله كشي گاز
براي لوله كشي گاز طبيعي بايد از لوله هایی استفاده شود كه در مقابل گاز نفوذ ناپذير باشد, فشار بالايي را تحمل كند و هيچگونه فعل و انفعال شيميايي در داخل لوله صورت نگيرد . در همين راستا لوله هاي مركب ( PEX - PEX- AL ),(PRT-AL-PRT) ضمن دارا بودن اين ويژگيها داراي ايمني بالايي ميباشد به همين دليل در آمريكا و برخي از كشورهاي اروپايي و آسيايي از اين محصولات براي لوله كشي گاز طبيعي استفاده ميشود.
كاربرد در صنعت و پزشكي
در صنايع غذايي دارويي و اغلب مواد شيميايي جايي كه دماهاي كمتر از دماي آب جوش مطرح باشد امكان استفاده از لوله هاي مركب( PEX - PEX- AL ),((PRT- AL- PRT وجود دارد اين لوله ها در صنايع پزشكي نظير گازهاي طبي و سيستمهاي دياليز مورد استفاده قرار ميگيرند. در صنايع سنگين نظير كشتي سازي و ماشين سازي و همچنين در كارخانه هاي توليد مواد شيميايي كه لوله هاي فلزي كارآيي ندارند نيز از اين لوله ها استفاده ميشود.
كاربرد در سيستمهاي حرارتي و برودتي سيستم كف خواب floor heating
امروزه يكي از كاربرد هاي عمده و مهم لوله هاي چندلايه (PEX-AL-PEX)( PRT - PRT- AL ) استفاده در سيستمهاي حرارتي و برودتي ميباشد . در صورت استفاده از اين لوله ها در سيستمهاي حرارتي حداكثر دماي مجاز براي كاركرد بلند مدت 95 درجه سانتيگراد ميباشد. اين لوله ها يا بصورت اتصال به رادياتورها بر طبق روشهاي رايج بكار گرفته ميشوند و يا اينكه از طريق روش كف خواب ( با قرار دادن لوله ها به يكي از شكلهاي مارپيچ يا كفي حلقوي درون بتون) مورد استفاده قرار ميگيرند . در روش اخير با معلوم بودن جنس مصالح ساختماني ، مساحت اتاق ، تعداد پنجره ها و شرايط ، امكان محاسبه طول لوله هاي مركب جهت خوابانيدن دركف اتاقها وجود دارد ضمن اينكه اين لوله ها قابل استفاده در سيستمهاي برودتي از قبيل فن كويل , سردخانه , سيستمهاي مولد سرما و غيره ميباشند. قابل ذكر است كه در سيستمهاي حرارتي كف خواب floor heating امكان استفاده از انواع لوله هاي فلزي بعلت ايجاد رسوب و افت فشار وجود ندارد . در شكلهاي زير نمونه هايي از يك سيستم كف خواب نشان داده شده است .
انتخاب صحيح يك سيستم گرمايشي نقش مؤثري در تأمين آسايش ساكنين ساختمان دارد. در سيستم هاي مدرن گرمايش و سرمايش تابشي ضمن امكان پوشش وسيعتري توسط لوله ها و پانلها ميتوان دماي 15 درجه سانتيگراد را در حالت سرمايش و دماي بين 35 تا 50 درجه سانتيگراد را براي حالت گرمايش ايجاد نمود . البته به دليل رخ دادن حالت چگالش و ميعان قطرات آب روي سطوح سرد نميتوان براي سرمايش تابشي از دماهاي كمتر استفاده نمود.چون در سيستمهاي گرمايشي ديگر جريان هوا عامل اساسي به شمار ميآيد در نتيجه آلودگي ناشي از اختلاط هواي محيطهاي مجاور در اثر حرارت هوا نيز امري غير قابل پيشگيري است كه اين مساله در سيستم تابشي وجود ندارد. بنابراين از لحاظ بهداشتي و كاهش آلودگي محيطهاي كار و زندگي و بهره وري افراد ساكن در محل , بسيار مناسبتر است.
اين برتري عامل موثري در كار برد اين روش در بيمارستانها و اتاقهاي عمل است كه از هزينه ***** كردن هوا در محيطهاي تميز نيز به مقدار زيادي ميكاهد . همچنين به دليل حذف دستگاهها و تجهيزات گرما ساز و سرما ساز در محل مصرف مانند بخاري ويا رادياتور , از اين روش , به ويژه در آپارتمانهاي كوچك , راهروها و دالانها ميتوان استفاده بيشتري نمود. در سالنهاي اجتماعات , تالارها و موزه ها نيز به دليل بلند بودن سقف معمولاً گرما به ارتفاع نزديك سقف منتقل ميشود و براي گرمايش محيط نياز به فعاليت دستگاههاي گرما ساز به ميزان بيشتري به وجود ميآيد كه اين مهم علاوه بر مصرف انرژي بيشتر باعث استهلاك تجهيزات نيز ميگردد. با استفاده از گرمايش تابشي ميتوان ارتفاع نزديك به كف و در اصل فضاي مفيد اين مكانها را با مصرف انرژي كمتر گرم و همچنين گرماي مطبوعتري ايجاد نمود.
گرمايش به روش گرما از كف به عنوان راحتترين , سالمترين طبيعي ترين روش گرمايشي موجود, شناخته , شده است . اين سيستم معمولاً در دماي بين 30 تا 60 درجه سانتيگراد كار ميكند كه در مقايسه با ديگر روشهاي حرارتي كه بين 55 تا 80 درجه سانتيگراد كار ميكنند, باعث كاهش مصرف انرژي به ميزان 20 تا 40 درصد ميشود.
منبع : تاسیسات صنعتی و ساختمانی صفا دشت

- - - به روز رسانی شده - - -

لوله های چند لایه

لوله هاي فلزي و پليمري هر كدام داراي نقاط قوت و ضعف مخصوص خود ميباشند.در طراحي و توليد لوله هاي 5لايه سعي گرديده با تلفيق پليمر و فلز، از مزاياي هر دو استفاده و نقاط ضعف آنها پوشش داده شود. لوله هاي تلفيقي خصوصياتي چون عمر زياد ،عدم پوسيدگي و خوردگي ، مقاومت شيميايي ، سرعت و سهولت در نصب را از لوله هاي پليمري ، عدم نفوذ اكسيزن و انبساط طولي نا چيز را از لوله هاي فلزي به ارث برده اند.
ساختار تركيبي لوله هاي چند لايه سان پکس چگونه است؟
لوله هاي سان پکس از نوع لوله هاي فلزي يا مركب هستند كه از تركيب چند لايه و يك لايه فلزي تشكيل شده اند. در اين نوع لوله ها لايه داخلي و خارجي پليمري بوده و لايه فلزي در ميان پليمرها واقع شده است . اين ساختار در شكل زير در برش مقطعي لوله نشان داده شده است .

مواد اوليه پليمري مورد استفاده در لوله هاي چند لايه در دو نوع , و با استفاده از پليمرهاي PEX يا PERT توليد ميشود. نماد AL درنام عمومي لوله هاي نشان دهنده ي لايه ي آلومينيوم است.
پلي

مشبك يا PEX نخستين پليمر مورد استفاده در توليد لوله هاي تلفيقي است. و در واقع همان مواد پليميباشدكه ساختار مولكولي طولي آن ، با روشهاي شيميايي ( يا توسط تشعشع) به ساختار شبكه اي تبديل شده و در نتيجه پليمر قدرت تحمل حرارت وفشار بيشتري را پيدا ميكند.
پليمر PERT نخستين پليمري است كه اختصاصاً براي توليد لوله طراحي و عرضه شده است . استفاده از PERT در لوله هاي تلفيقي براي نخستين بار در سال 1997 با شعار « يك لوله براي همه ي كاربردها » آغاز گرديد . اين پليمر پيشرفته, كوپليمري از اكتن واست و وجود زنجيره هاي هشت گانه ي كربن در ساختار آن باعث ميشود كه ضمن دستيابي به مزاياي بيشتر , نياز به مشبك كردن براي افزايش مقاومت در مقابل فشار و حرارت از بين برود.
خصوصیت مواد پلیمری PEX تحمل حرارت تا 95 درجه سانتیگراد می باشد در حالی که پلیمر PERT صيقلی تر می باشد و چسبندگی بیشتری نسبت به لایهAL دارد ولی از نظر تحمل حرارت آب گرم تا 80 درجه سانتیگراد توصیه می شود .
مزاياي وجود لايه آلومينيوم AL
هر چند لوله هاي پليمري مانند پلي, پلي پروپيلن , پلي بوتيلن و پلي شبكه اي شده, داراي مزاياي نسبت به لوله هاي فلزي ميباشند. ولي داراي دو محدوديت مهم زير نيز هستند:
ضريب انبساط حرارتي زياد
بطور كلي ضريب انبساط حرارتي مواد پليمري در مقايسه با فلزات بسيار بالا ميباشد. بعنوان نمونه ضريب انبساط حرارتي پلي پروپيلن و پلي در محدوده 19/0-14/0 ميباشد در صورتي كه ضريب انبساط حرارتي فلزات كمتر از 02/0 ميباشد . هنگامي كه آب گرم دخل لوله هاي پليمري جريان يابد طول لوله ها افزايش مييابد و در صورت بسته بودن شبكه لوله كشي ايجاد تنش هاي حرارتي كرده و طول عمر لوله را كاهش ميدهد.
نفوذ اكسيژن
نفوذ اكسيژن به داخل آب بخصوص در سيستم هاي حرارتي مثل شوفاژ تخريب اجزاي فلزي را به شدت افزايش ميدهد.
استفاده از لايه آلومينيوم موجب حل دو مشكل فوق ميشود. مشخصات آلومينيوم مصرفي در اين لوله ها بر اساس استاندارد ASTM به صورت زير مي باشد:
استحكام كششي: حداقل Mpa 100 (Psi 14600)
درصد افزايش طول در نقطه پارگي : 20%
ضخامت : بين 3/0-2/0 ميلي متر ( بسته به قطر لوله)
استفاده از آلومينيوم هاي آلياژي كه داراي استحكام بالا ميباشد داراي دو مزيت است:
استحكام بالاي لوله
قابليت جوش بهتر
نكته حائز اهميت در كاربرد لايه آلومينيوم , جوش طولي آن ميباشد . اگر لايه آلومينيوم بدون جوش استفاده شود در استحكام لوله ها نقش مهمي را ايفا نخواهد كرد. جوش فويل آلومينيوم با ضخامت حدود 200 تا 300 ميكرون تكنولوژي بالايي را ميطلبد كه در توليد سان پکس اعمال شده است .
لايه چسب
همانطوري كه در ساختمان سان پکس شرح داده شده بين لايه آلومينيوم و لايه هاي داخلي و خارجي پليمر از دو لايه چسب استفاده شده است . قابل توجه است كه چسبندگي پليمر به آلومينيوم , ضعيف مي باشد و استفاده از چسب الزامي است.
چسب مورد استفاده بايستي داراي خواص زير باشد: استحكام چسبندگي بالا به سطح آلومينيوم و پليمر.
مقاومت حرارتي بالا بطوريكه تا دماي 110 درجه سانتيگراد در زمان طولاني مقاوم باشد.
قابليت فرآيند درخط توليد لوله
برخي از مزاياي لوله هاي چند لايه سان پکس انبساط طولي ناچيز
تحمل فشار و دماي بيشتر نسبت به ساير لوله هاي پليمري
عدم نفوذ اكسيژن
عدم رسوب گذاري
افت فشار ناچيز
مقاومت شيميايي
نياز به عايق كاري كمتر
انعطاف پذيري و استفاده از اتصالات كمتر
مقاومت بيشتر از ساير لوله ها در برابر زلزله
مقاومت در برابر ضربه قوچ (water hammer)
عدم رسوب گذاري
تحمل فشار و دماي بيشتر نسبت به ساير لوله هاي پليمري
توليد بر اساس استاندارد 15 اتمسفر تحمل فشار و 95 درجه سانتيگراد موجب گرديده است نسبت به ساير لوله ها دماي بيشتري را در طول زمان تحمل نمايد.
انبساط طولي ناچيز
با توجه به ضريب انبساط حرارتي بالاي مواد پليمري در مقايسه با مواد فلزي, طول لوله هاي پليمري در معرض دماي بالا افزايش زيادي خواهد داشت . به عنوان مثال اگر 50 متر لوله پلي پروپيلن از دماي 20 درجه سانتي گراد به دماي 70 درجه سانتيگراد برسد حدود 450 ميليمتر افزايش طول خواهد داشت . اين افزايش طول سبب ميشود كه :
در لوله تنشهاي حرارتي ايجاد شود.
لوله ها خميده شده و در صورت صحيح نبودن نصب به سيستم لوله كشي آسيب وارد شود.
درهنگام لوله كشي مساله افزايش طول در نظر گرفته شود.
برخلاف لوله هاي پليمري كه داراي مشكلات فوق ميباشند ، لوله هاي سان پکس به جهت دارا بودن لايه فلزي داراي ضريب انبساط حرارتي پايين ميباشند. اين مساله در جدول زير نشان داده شده است .
عدم نفوذ اكسيژن
مواد پليمري مانند پلي, پلي پروپلين , پلي بوتيلن و ... سد خوبي در برابر عبور اكسيژن نميباشند . نفوذ اكسيژن به داخل آب سبب تشديد خوردگي در اجزاي فلزي شبكه هاي آبرساني ميشود. اين مساله بخصوص در سيستمهاي حرارتي سبب تخريب اجزاي شوفاژ و مبدلهاي حرارتي ميشود.
عدم رسوب گذاري
علاوه بر مواردي كه اشاره شد سطح داخلي لوله هاي 5 لايه در مقايسه با لوله هاي فلزي داراي سطح بسيار صيقلي ميباشند كه اين ويژگي علاوه بر كاهش رسوب گذاري سبب كاهش افت فشار درشبكه آبرساني شده و امكان استفاده از لوله هايي با سايز كمتر جهت كاهش هزينه را فراهم مينمايد.
افت فشار ناچيز
بواسطه داشتن سطح داخلي صاف و صيقلي ( به گونه اي كه ميتوان گفت بستر آن همانند شيشه است ) كمترين افت فشار را در لوله كشي ايجاد ميشود. افت فشار در يك مسير آب , برابر با مجموع افت فشار در طول لوله و افت فشار در اتصالات و تغيير مسير ميباشد . افت فشار در لوله حامل جريان معمولاً از دو عامل نشأت ميگيرد.
الف ) زبري سطح داخلي لوله ( افت فشار استاتيك ايجاد ميكند )
ب) تغيير سرعت يا تغيير جهت جريان ( افت فشار سرعت يا اصطكاكي ايجاد مي كند ) حال مختصراً به بررسي موارد افت فوق ميپردازيم :
افت فشار استاتيك يا اصطكاكي his or hif
اين افت فشار معمولاً در سيستمهاي انتقال سيال با رابطه:f(L/D).V2/2g his = بيان ميشود . هر قدر زبري سطح داخلي لوله (є) زياد باشد نسبت زبري به قطر لوله D) /(є افزايش مييابد و مقدار f (ضريب اصطكاك ) نيز افزايش يافته و در نهايت مقدار افت فشار استاتيك (his) بيشتر ميشود.
لوله سان پکس داراي زبري بسيار ناچيز ميباشد. ((є = 0.007mmيعني نسبت D) /(є لوله سان پکس بسيار كوچك است كه اين مسئله , كوچك شدن f و در نهايت كوچك شدن افت فشار استاتيك (his) را بدنبال دارد كه يكي از مهمترين اهداف طراحي سيستم هاي انتقال سيال ميباشد.
افت فشار سرعتي hiv
اين افت فشار تابع سرعت جريان سيال است مهمترين عواملي كه اين افت فشار را بوجود ميآورد عبارتست از : تغيير جهت جريان ناشي از بكار بردن اتصالات زياد و در نهايت آشفتگي در مسير جريان سيال.
با استفاده از لوله سان پکس ميتوانيم در بكار بردن اتصالات صرفه جويي كنيم ( بواسطه انعطاف پذير بودن و خم شدن لوله) و علاوه بر كنترل هزينه ها افت فشار سرعتي را در لوله ها مهار كنيم . اتصالات يا بطور كلي تغيير مسير با رابطه:
hiv or hif = åk.v2/2g در جريان سيالات ايجاد افت فشار ميكنند و هر قدر تعداد اتصالات كمتر باشد مقدارåk در رابطه فوق كمتر و در نهايت hiv (افت فشار سرعتي ) كاهش مييابد. بنابراين براي داشتن كمترين افت فشار در سيستم هاي لوله كشي , لوله سان پکس بهترين ابزار انتقال سيالات ميباشد.
مقاومت شيميايي
وقتي بحث مقاومت شيميايي پيش ميآيد عموماً اطلاعات مورد نياز به صورت جداول در اختيار قرار ميگيرد تا كاربر با مراجعه به اين جداول به درستي قضاوت نمايد . در اين قبيل جداول عموماً اثر غلظت و دماهاي متفاوت لحاظ ميگردد. نمونه اي از اينگونه جدوال در ذيل آورده شده است . با توجه به مقاومت شيميايي پليمر در مقايسه با فلزات, لوله هاي پلي و پلي پروپيلن داراي كاربرد بسيار وسيعي در صنايع شميايي مي باشد.
توصيه ميشود كه در استفاده از اين لوله ها جهت مواد شيميايي حداكثر دقت بعمل آيد و به اتصالات فلزي نيز توجه شود.
نياز به عايق كاري كمتر
ضريب هدايت حرارتي لوله سان پکس پايين ميباشد (K="0.43" W/m.k ) . يعني اين مقدار حدود 02/0 لوله هاي فلزي ميباشد ( به معناي اتلاف انرژي ناچيز) .
با داشتن اين خاصيت ، لوله سان پکس به خصوص در فصلهاي زمستان و تابستان نياز به عايق بندي كمتري دارند. ( ديده ميشود كه لوله هاي فلزي را كه بصورت روكار نصب ميشوند با پشم شيشه يا ماده ديگري عايق بندي مي كنند تا در فصل زمستان از يخ زدگي و در فصل تابستان از گرم شدن بي رويه آب داخل لوله بواسطه سرما يا گرماي محيط جلوگيري شود) در حاليكه اگر لوله سان پکس بصورت روكار نصب شود. علاوه بر داشتن زيبايي ، احتياجي به هيچ گونه عابق بندي ندارد زيرا لوله مذكور داراي ضريب هدايت حرارتي پاييني در حدود مواد عايق ميباشد .
انعطاف پذيري و استفاده از اتصالات كمتر
نسبت مناسب بين آلومينيوم و ماده پليمري باعث خم شدن آسان لوله حتي با دست ميشود و لوله دقيقاً شكل داده شده را به خود ميگيرد. اين لوله با وجود اينكه محكم است اما سبك ميباشد و حمل و نقل آن آسان ميباشد . همچنين در مقابل فساد مقاوم است. با توجه به آنكه لوله هاي فلزي قابليت استحكام و لوله هاي پليمري قابليت انعطاف پذيري خوبي دارند انتظار ميرود كه لوله هاي تركيبي هر يك از اين خواص را تا حدود زيادي داشته باشند . آزمونهاي انجام شده بر روي لوله هاي تركيبي نشان ميدهد كه اين لوله ها در مقابل ضربات و تنشهاي وارده انعطاف پذيري و مقاومت بالايي داشته و بر خلاف انواع لوله هاي پلاستيكي به دليل وجود لايه آلومينيوم مياني در مقابل صدمات مكانيكي تقويت شده اند . سان پکس عليرغم مقاومت آلومينيوم بالا به راحتي خم ميشود. حداقل شعاع انحنا 5 برابر قطر خارجي لوله ميباشد.
مقاومت بيشتر از ساير لوله ها در برابر زلزله
همچنين قابل ذكر است كه سان پکس طبق نظريه كارشناسان مرتبط ، مقاومت بسيار خوبي در برابر زلزله از خود نشان ميدهد و در سيستم هاي لوله كشي با طراحي مناسب ، تنشهاي بوجود آمده ناشي از شكست گسلها را بهنگام وقوع زلزله محو ميكند.
مقاومت در برابر ضربه قوچ WATER HAMMER
لوله هاي چند لايه بواسطه مسلح بودن به لايه آلومينيوم مقاومت قابل توجهي در برابر نيروهاي اضافي ناشي از جريان سيال از خود نشان ميدهد . پديده مهمي كه برخي مواقع در جريان سيالات و به خصوص در زمان اغتشاش جريان اتفاق ميافتد پديده ضربه قوچ ميباشد. اين پديده در اثر تغيير ناگهاني سرعت جريان آب در لوله و يا انسداد پيدرپي مسير جريان آب ( مثلاً كه شير آب را بطور ناگهاني باز ميكنيم و يا ميبنديم ) بوجود ميآيد بطوريكه فشار زيادي در آب ايجاد ميشود كه بصورت موج در امتداد لوله و خلاف جهت جريان حركت نموده، پس از برخورد به مانع باز ميگردد و با عمل رفت و برگشت موج فشار تا زمان استهلاك كامل آن ادامه مييابد . اين فرآيند بعضي اوقات باعث شكستن لوله هاي غير مسلح و معمولي ميشود و با صداي زيادي توام است. لوله سان پکس در برابر پديده ضربه قوچ مقاومت بسيار خوبي از خود نشان ميدهد و اين پديده هيچگاه نميتواند اين نوع لوله را تخريب كند.
عدم رسوب گذاري در داخل لوله
جدار داخلي لوله هاي سان پکس نسبت به جدار داخلي لوله هاي فلزي رايج ، بسيار صيقلي هستند. اين امر امكان رسوبگذاري معدني را منتفي مينمايد از طرفي بدليل عدم رسوب گذاري افت فشار در داخل لوله ها بسيار ناچيز خواهد بود و بنابراين انتخاب لوله هايي با قطر كمتر فراهم ميشود.
كاربرد لوله هاي چند لايه
آب آشاميدني
لوله كشي گاز
كاربرد در صنعت و پزشكي
كاربرد در سيستم هاي حرارتي و برودتي
سيستم گرمايش كفي
آب آشاميدني
در سایر كشورها نظير انگليس , فرانسه, آلمان , سوئيس , اتريش , چين و ژاپن استفاده از لوله های 5 لایه به تایید سازمانهای بهداشتی رسیده است ، بنابر اين طعم و مزه آب تغييري نخواهد كرد. همچنين از اين لوله ها ميتوان جهت انتقال آب گرم مورد مصرف در شستشو نیز استفاده كرد.
لوله كشي گاز
براي لوله كشي گاز طبيعي بايد از لوله هایی استفاده شود كه در مقابل گاز نفوذ ناپذير باشد, فشار بالايي را تحمل كند و هيچگونه فعل و انفعال شيميايي در داخل لوله صورت نگيرد . در همين راستا لوله هاي مركب ( PEX - PEX- AL ),(PRT-AL-PRT) ضمن دارا بودن اين ويژگيها داراي ايمني بالايي ميباشد به همين دليل در آمريكا و برخي از كشورهاي اروپايي و آسيايي از اين محصولات براي لوله كشي گاز طبيعي استفاده ميشود.
كاربرد در صنعت و پزشكي
در صنايع غذايي دارويي و اغلب مواد شيميايي جايي كه دماهاي كمتر از دماي آب جوش مطرح باشد امكان استفاده از لوله هاي مركب( PEX - PEX- AL ),((PRT- AL- PRT وجود دارد اين لوله ها در صنايع پزشكي نظير گازهاي طبي و سيستمهاي دياليز مورد استفاده قرار ميگيرند. در صنايع سنگين نظير كشتي سازي و ماشين سازي و همچنين در كارخانه هاي توليد مواد شيميايي كه لوله هاي فلزي كارآيي ندارند نيز از اين لوله ها استفاده ميشود.
كاربرد در سيستمهاي حرارتي و برودتي سيستم كف خواب floor heating
امروزه يكي از كاربرد هاي عمده و مهم لوله هاي چندلايه (PEX-AL-PEX)( PRT - PRT- AL ) استفاده در سيستمهاي حرارتي و برودتي ميباشد . در صورت استفاده از اين لوله ها در سيستمهاي حرارتي حداكثر دماي مجاز براي كاركرد بلند مدت 95 درجه سانتيگراد ميباشد. اين لوله ها يا بصورت اتصال به رادياتورها بر طبق روشهاي رايج بكار گرفته ميشوند و يا اينكه از طريق روش كف خواب ( با قرار دادن لوله ها به يكي از شكلهاي مارپيچ يا كفي حلقوي درون بتون) مورد استفاده قرار ميگيرند . در روش اخير با معلوم بودن جنس مصالح ساختماني ، مساحت اتاق ، تعداد پنجره ها و شرايط ، امكان محاسبه طول لوله هاي مركب جهت خوابانيدن دركف اتاقها وجود دارد ضمن اينكه اين لوله ها قابل استفاده در سيستمهاي برودتي از قبيل فن كويل , سردخانه , سيستمهاي مولد سرما و غيره ميباشند. قابل ذكر است كه در سيستمهاي حرارتي كف خواب floor heating امكان استفاده از انواع لوله هاي فلزي بعلت ايجاد رسوب و افت فشار وجود ندارد . در شكلهاي زير نمونه هايي از يك سيستم كف خواب نشان داده شده است .
انتخاب صحيح يك سيستم گرمايشي نقش مؤثري در تأمين آسايش ساكنين ساختمان دارد. در سيستم هاي مدرن گرمايش و سرمايش تابشي ضمن امكان پوشش وسيعتري توسط لوله ها و پانلها ميتوان دماي 15 درجه سانتيگراد را در حالت سرمايش و دماي بين 35 تا 50 درجه سانتيگراد را براي حالت گرمايش ايجاد نمود . البته به دليل رخ دادن حالت چگالش و ميعان قطرات آب روي سطوح سرد نميتوان براي سرمايش تابشي از دماهاي كمتر استفاده نمود.چون در سيستمهاي گرمايشي ديگر جريان هوا عامل اساسي به شمار ميآيد در نتيجه آلودگي ناشي از اختلاط هواي محيطهاي مجاور در اثر حرارت هوا نيز امري غير قابل پيشگيري است كه اين مساله در سيستم تابشي وجود ندارد. بنابراين از لحاظ بهداشتي و كاهش آلودگي محيطهاي كار و زندگي و بهره وري افراد ساكن در محل , بسيار مناسبتر است.
اين برتري عامل موثري در كار برد اين روش در بيمارستانها و اتاقهاي عمل است كه از هزينه ***** كردن هوا در محيطهاي تميز نيز به مقدار زيادي ميكاهد . همچنين به دليل حذف دستگاهها و تجهيزات گرما ساز و سرما ساز در محل مصرف مانند بخاري ويا رادياتور , از اين روش , به ويژه در آپارتمانهاي كوچك , راهروها و دالانها ميتوان استفاده بيشتري نمود. در سالنهاي اجتماعات , تالارها و موزه ها نيز به دليل بلند بودن سقف معمولاً گرما به ارتفاع نزديك سقف منتقل ميشود و براي گرمايش محيط نياز به فعاليت دستگاههاي گرما ساز به ميزان بيشتري به وجود ميآيد كه اين مهم علاوه بر مصرف انرژي بيشتر باعث استهلاك تجهيزات نيز ميگردد. با استفاده از گرمايش تابشي ميتوان ارتفاع نزديك به كف و در اصل فضاي مفيد اين مكانها را با مصرف انرژي كمتر گرم و همچنين گرماي مطبوعتري ايجاد نمود.
گرمايش به روش گرما از كف به عنوان راحتترين , سالمترين طبيعي ترين روش گرمايشي موجود, شناخته , شده است . اين سيستم معمولاً در دماي بين 30 تا 60 درجه سانتيگراد كار ميكند كه در مقايسه با ديگر روشهاي حرارتي كه بين 55 تا 80 درجه سانتيگراد كار ميكنند, باعث كاهش مصرف انرژي به ميزان 20 تا 40 درصد ميشود.
منبع : تاسیسات صنعتی و ساختمانی صفا دشت

[وحید 0319]

دودكش :
دودكش مجرایی است كه دود و گازهای حاصل از احتراق را به هوای آزاد منتقل می كند و قسمت اصلی آن عموما عمودی می باشد.
می دانیم كه وزن مخصوص گازها در اثر حرارت كم می شود و حجم مخصوص آنها اضافه می گردد، در نتیجه وزنشان از هوای خارج سبكتر شده و به طرف بالا حركت می نمایند.

مشخصات دودكش
- در صورت امكان سطح مقطع دودكش دایره یا مربع انتخاب شود.
- داخل دودكش صاف و صیقلی باشد .
- دودكش مستقیم و عمودی اجرا شود ودر صورت نیاز به انحراف ، از 30 درجه تجاوزنكند .
- محل دهانه خروجی دودكش در هوای آزاد و در جریان باد بوده و در پناه ساختمان دیگر نباشد.
- دریچه ای بمنظور بازدید در محل مناسب ودر قسمت انتهایی پایین دودكش برای پاك كردن دوده پیش بینی شود.
- دارای كلاهك مخصوص برای جلوگیری از ورود آب و باران باشد.
- مواقعی كه درجه حرارت دود خیلی زیاد است باید دودكش از مصالح نسوز ساخته شود.
- در قسمت پایینی دودكش مخصوصا در مواقعی كه ارتفاع دودكش زیاد است فوندانسیون مخصوص دودكش در ساختمان پیش بینی و ساخته شود.
- حداقل قطر دودكش برای سیستم حرارت مركزی 20سانتیمتر و برای آبگرمكن و دستگاههای مشابه 15سانتیمتر است .
مكشی كه در دودكش بوجود می آید به عوامل زیر بستگی دارد :
- ارتفاع دودكش
- سطح مقطع دودكش
- درجه حرارت دود و گازهای حاصل از احتراق و هوای خارج
- جنس جداره دودكش
هرچه ارتفاع دودكش بیشتر باشد قدرت كشش آن بیشتر می شود ودر نتیجه سطح مقطع آنرا می توان كمتر اتخاذ نمود.معمولا ارتفاع دودكش را حداقل 5 متر در نظر می گیرند ، شكل مقطع نیز در این رابطه مهم می باشد.اختلاف درجه حرارت دود و هوای خارج در مكش دودكش موثر بوده و با زیاد شدن اختلاف درجه حرارت ، كشش دودكش نیز زیاد می شود.

عامل مهم دیگر ، جنس جداره دودكش است كه هرچه صاف تر و صیقلی تر باشد اصطكاك كمتری را ایجاد نموده و در نتیجه كشش بیشتری خواهیم داشت .
درجه حرارت و حجم دود و گازهای حاصل از احتراق به نوع سوخت بستگی دارد .

مقدار حجم دود به ازای هر 1000كیلوكالری حرارت با توجه به انواع سوخت به قرار زیر است :
چوب 4.3 مترمكعب درساعت
زغال سنگ 3.3 مترمكعب در ساعت
نفت و گازوییل 2.1 مترمكعب در ساعت

-شكل مقطع دودكش :
دودكش را در مقاطع مختلف دایره مربع و مستعطیل می سازند . مقطع دایره بهترین شكل برای دودكش می باشد.زیرا دود در آن بصورت مارپیچ حركت می كند . در مقطع مربع شكل بعلت وجود آشفتگی در گوشه های دود كش ،مكش آن نسبت به مقطع دایره ای كمتر می باشد .مقطع مستعطیل زیاد مناسب نبوده و كشش آن از مقطع مربع كمتر می باشد .قابل ذكر است هرچه نسبت طول به عرض بیشتر باشد مكش كمتر می شود.
دراندازه های كوچك عموما مقطع دودكش را دایره ای شكل در نظر می گیرند و قطعات آن نیز پیش ساخته و آماده می باشد .درابعاد و اندازه های بزرگ چون دودكش آماده به شكل دایره وجود ندارد و همچنین بلیل اینكه مقطع دایره ای فضای بیشتری را می گیرد ، دودكش را با مقطع مستعطیل و یا دایره بوسیله مصالح ساختمانی می سازند .درمواردی كه عرض فضای عبود دودكش كم باشد آنرا به شكل مستعطیل طرح می نمایند.

- محاسبه سطح مقطع دودكش :
لازمست سطح مقطع دودكش طوری انتخاب شود كه دود براحتی از آن تخلیه گردد.
اگرسطح مقطع كم انتخاب شود،سرعت دود در آن زیاد بوده و تولید صدا خواهد كرد و احتمالا كشش آن نیز مناسب نمی باشد.
چنانچه سطح مقطع زیاد محاسبه گردد سرعت دودكم شده و درجه حرارت پایین آمده ودر نتیجه از كشش دودكش می كاهد .

برای محاسبه سطح مقطع از رابطه زیر استفاده می شود :
برای سوخت مایع : A = 0.02 Q / ÖH
برای سوخت جامد :A = 0.04 Q / ÖH
كه در آن :
A = سطح مقطع دودكش برحسب سانتیمترمربع
Q = ظرفیت حرارتی دیگ برحسب كیلوكالری برساعت
H = ارتفاع معادل دودكش برحسب متر
ارتفاع معادل دودكش برابر است با طول قسنت عمودی به آضافه نصف طول قسمت افقی :
بعد از محاسبه سطح مقطع با انتخاب شكل مقطع دودكش بصورت دایره ، مربع و یا مستعطیل ، ابعاد آن نیز تعیین می شود.
قطر دودكش چنانچه مقطع آن دایره انتخاب شود برابر است با :

D = 2 Ö A/p p = 3.14159
و چنانچه سطح مقطع مربع در نظر گرفته شود :
طول هر ضلع برابر است با ÖA

اگر دودكش با سطع مقطع مستعطیل انتخاب شود نسبت طول به عرض آن معمولا 1.5 فرض می شود
b / a = 1.5 نسبت طول به عرض

[وحید 0319]

وسایل گازسوز نیز همانند سایر وسایل مشابه جهت روشن شدن و سوختن مناسب نیاز به هوا دارند و تنها راه ارتباطی آنها با فضای خارج از ساختمان از طریق دودكش می باشد . گاز گرفتگی از جمله حوادثی است كه معمولا در اثرفقدان دودكش مناسب برای وسایل گازسوز به خصوص بخاری و آبگرمكن و عدم تهویه كافی درفضای اتاق روی میدهد .

سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم كننده و یا حتی كمبود اكسیژن سبب مسمومیت افرادی كه درچنین فضایی تنفس می كنند شده و ممكن است به مرگ آنها منتهی شود. بنابراین برای جلوگیری از خطرات ناشی از سوختن ناقص وسایل گازسوز و گازگرفتگی به این نكات دقیقاً توجه شود.

• هر وسیله گاز سوز باید دارای یك دودكش استاندارد و مجزا ومجهز به كلاهك باشد.

• همواره محل اتصال دودكش به وسایل گازسوز را بازرسی و از آببندی و ثبات آنها اطمینان حاصل نمایید.

• مسدود شدن دودكش سبب سوخت ناقص و ایجاد گازهای خطرناك و مسموم كننده وبرگشت چنین گازهایی به داخل فضای زندگی گردیده و باعث گازگرفتگی ومرگ می شود. دودكش وسایل گاز سوز در محل عبور از شیشه های پنجره نباید مستقیماً با شیشه در تماس باشد. زیرا در چنین صورتی امكان شكستن شیشه در اثر حرارت و لق شدن و افتادن دودكش وجود دارد. در صورتیكه دودكش از پنجره به بیرون هدایت شده است باید دارای حداقل یك متر ارتفاع عمودی از محل خروج از پنجره باشد.

• هر چند وقت یكبار كلاهك دودكش های وسایل گازسوز را بازرسی وچنانچه كلاهك افتاده باشد آنرا در محل خود نصب كنید . قابل ذكر است كه كلاهك علاوه بر اینكه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا به داخل دودكش جلوگیری می كند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز موثر است . ضمناً از فشردن بیش از اندازه كلاهك كه باعث تغییر حالت وگرفتگی منافذ خروج گازهای دودكش می شود نیز خودداری كنید.

• انتهای دودكش های توی كار باید حداقل 1 متر از سطح پشت بام بالاتر باشد. هر وسیله گازسوز بایستی دارای دودكش مناسب و بدون اشكال جهت تخلیه گازهای حاصل از احتراق به فضای آزاد باشد و هرگونه نقص و نارسایی و رعایت ننمودن استانداردها در این مورد موجب حادثه خواهد گردید.

• در هنگام ساخت ، خرید واجارة منزل به دودكش وسایل گازسوز كاملاً توجه فرمائید و تا حدالامكان از خرید و اجارة خانه‌هائی كه فاقد دودكش مناسب در داخل دیوار می باشد خودداری فرمائید. تمام دودكش های وسائل‌گازسوز بایستی‌ حتماً مجهز به ‌بخش ‌عمودی متناسب‌وكلاهك h باشد.

• از قراردادن خروجی دودكش به صورت افقی با كلاهك و یا بدون كلاهك در زیر سقف و بالكن جداً خودداری فرمائید.

• دودكش در داخل دیوار و‌خارج‌ آن و محل‌اتصال به‌وسیله گازسوز بایستی كاملاً آببندی باشد. هردرز كوچكی می‌تواند باعث خروج گازهای حاصل از احتراق و حادثه گردد.

• حتی‌الامكان از نصب زانوی اضافی در مسیر دودكش خودداری نمائید. زیرا زانو كارآئی دودكش را كاهش می‌دهد.

• به ‌هیچ عنوان دودكش وسایل‌گازسوز وهواكش (فن) را از یك ‌لوله یا‌ كانال مشترك عبور ندهید.

• برای دودكش داخل و بیرون دیوار به هیچ عنوان از لوله‌های پلاستیكی و غیر مقاوم در برابر حرارت استفاده نشود.

• دودكش باید از ورقهای ضد زنگ (گالوانیزه) و نسبتاً ضخیم انتخاب شود.

• آبگرمكن و بخاری حتماً بایستی مجهز به دودكش باشد . از نصب این وسیله‌ها بدون دودكش در محیطهای بسته جداً خودداری نمائید.

• استفاده از دودكش‌های مشترك بایستی با نظر متخصصین ‌و مهندسین ‌مشاور تأسیساتی ‌انجام ‌گردد.

• استفاده از دودكشهای ‌آكاردئونی ‌آلومینیومی بعلت ‌عدم امكان ‌آببندی در ابتدا و انتها خطرناك می‌باشد.

• از قراردادن قطعات لوله دودكش بصورت لب به لب خودداری نمائید و حتماً از دودكشهای نوع نر و ماده كه باعث آببندی در محل اتصال و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق خواهد شد ، استفاده نمائید.

• ازاضافه نمودن به طول بخش افقی دودكش در قسمت‌های فوقانی ساختمان جهت ساخت اطاقك و انباری بر روی بام خودداری نمائید. در هنگام ساخت طبقه‌ای جدید دودكش‌های قدیمی را عمودی و استاندارد ادامه داده و در حین عملیات ساختمانی دودكش را در مقابل ریزش مصالح و نخاله ساختمانی و انسداد داخلی كاملاً محفوظ نگهدارید.

• هنگام عبور دودكش از داخل دیوار و تقاطع آن بایستی قطر لوله فلزی كاملاً یكسان باشد كم‌كردن قطر لوله هنگام خروج از ساختمان (دیوار یا سقف) مجاز نمی‌باشد.

• ازنصب دودكش درحیاط ‌خلوتهای رو بسته خودداری نمائید. داكت دودكشها باید خروجی از بالا و پایین به هوای آزاد داشته باشد و به هیچ وجه هیچگاه بالای داکت مسدود نگردد .

• دودكش‌ها را مرتباً بازرسی نمائید و از آزادبودن مسیر دودكش اطمینان حاصل نمائید.

• اطراف لوله‌های دودكش موجود در موتورخانه بایستی كاملاً آببندی گردد تا از نفوذ گازمونواكسید كربن (co) به داخل بنا و یا موتورخانه جلوگیری شود.

• در هنگام هرگونه ساخت و ساز مراقب باشید ، مصالح ساختمانی بداخل دودكشها ریخته نشود و راه ورودی دودكش را مسدود نكرده باشد.

• هر ساله قبل از روشن كردن وسائل گرمازا ، مراقب باشید مسیر دودكش‌ها توسط پرنده ای لانه‌سازی و مسدود نشده باشد.

• بخش عمودی (خروجی) دودكش حداقل بایستی 3 برابر بخش افقی درنظر گرفته شود و حداقل ارتفاع بخش عمودی نبایستی از یك متر كمتر باشد.

• از تغییر قطر در خروجی دودكش و كم كردن سایز آن خودداری نمائید.

• جهت جلوگیری از پدیده خطرساز «مکش معکوس» در ساختمانها لازم است بر روی قسمت زیرین درب ورودی هر آپارتمان از دریچه تهویه کرکره ای یا آیفونی مناسب به طول 50×20 سانتیمتر استفاده گردد . همچنین زیر دربهای ورودی اطاق خواب ها نیز حدود 3 تا 5 سانتیمتر بازباشد.

• انتهای كلیه دودكشها بایستی حداقل یك متر از سطح پشت بام بالاتر بوده و از دیوار‌ه‌های جانبی نیز حداقل یك متر فاصله داشته باشد و حتی المقدور ازکلاهک hاستفاده گردد.

• قسمت عمودی دودكش بایستی برروی پایه‌های مناسب قرارگیرد تا وزن آن به پایه منتقل شود و از كج شدن آن جلوگیری بعمل آید. ضمناً بخش عمودی دودكش برروی نماها بایستی توسط بست‌های مناسب به دیوار محكم گردد. همچنین مراقب چرخش كلاهك به سمت زمین باشید ، در این صورت اینگونه دودكش‌ها كارآئی لازم را ندارند و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق جان شما را تهدید می‌كند. رعایت موارد فوق موجب جلوگیری از پس زدن و بازگشت گازهای سمی وسایل گازسوز بداخل منازل (مکش معکوس) میگردد.

• عبور دودكش ازفضای داخل‌ سقف‌كاذب ‌و علی‌الخصوص حمام به دلیل امكان پوسیدگی و نشت گاز منواكسیدكربن خطرناك‌ می‌باشد.

• دمپر خروجی دودكش شومینه (قبل از روشن كردن) بایستی كنترل تا ازسلامت حركت دمپر (دریچه داخلی كه بتوسط زنجیرباز و بسته میشود) و باز و بسته شدن آن اطمینان حاصل شود ، در صورت باز نشدن دمپر ، گاز منواكسید كربن فضای ساختمان را مسموم می‌نماید.

• جهت تأمین هوای مورد نیاز وسایل گازسوز از قبیل آبگرمكن دیواری و بخاری درآپارتمانهای محدود ضروری است دریچه تهویه ای در محل مناسب (ترجیحاٌ پشت وسیله گازسوز) كه به هوای آزاد مرتبط میباشد تعبیه گردد.

• دودكش بایستی مجهز به بست نگهدارنده باشد و در محل خود محكم گردد.

• برای شومینه به دلیل امكان پس‌زدن گازهای حاصل از احتراق بهتر است از دودكش به قطر 15 سانتی متر استفاده كرد.

• حتی‌الامكان از دودكش‌هایی كه از پنجره به بیرون هدایت می‌شوند بایستی اجتناب نمود. چنانچه ناچاراً دودكش از پنجره به بیرون هدایت شود باید به روش صحیح و كاملاً محكم در محل خروج از پنجره مهار و مجهز به كلاهك شود و حداقل دارای 1 متر ارتفاع از محل خروج باشد. در صورتیكه هنگام بهره‌برداری و روشن بودن وسیله گازسوزبا آزمایش قرار دادن دست بر روی دودكش مشاهده گردید كه دودكش مذكور سرد می باشد از این دودكش بایستی صرفنظر نموده و ضروری است دودكشی تعبیه گردد كه تا بالای بام ادامه داشته باشد.

• اتصال خروجی دودكش به درز انبساط بین دو ساختمان می‌تواند باعث نفوذ گاز منواكسیدكربن از منافذ به هر كدام از این ساختمانها گردد.

• به منظور وجود هوای كافی و پرهیز از سوختن ناقص در وسایل گازسوز بایستی راه ورود هوا به داخل اتاق‌ها توسط روزنه‌های مناسب (در زیر درب‌ها، دریچه های كركره‌ای پایین درب‌ها و...) ایجاد شود. این موضوع بویژه در اتاق‌های كوچك و فضاهای زیرزمینی از اهمیت و حساسیت فوق‌العاده ای برخوردار است. در این راستا لازم است توجه فرمائید كه معمولاً یك بخاری در حدود 15 برابر حجم گاز مصرفی به هوای تازه جهت سوختن نیاز دارد.یك بخاری‌معمولی خانگی بایستی درحدود 15متر مكعب در ساعت‌‌هوای تازه دریافت كند تاقادر به ‌سوزاندن مناسب گازطبیعی باشد. بنابراین ملاحظه می‌شودكه منافذ ورود هوا چه‌ تأثیر حیاتی در این ‌رابطه دارند.

• مسدودشدن‌دودكش‌لوازم‌گا� �� �سوز (حتی‌درحدجزئی)‌ باعث‌ناقص‌سوزی‌و پس‌زدن‌ گازهای‌ سمی به‌فضای اتاق می‌شود. همواره از مسدود‌نبودن دودكش‌ها اطمینان حاصل فرمائید.

• به منظور نصب دودكش وسایل گازسوزازکمترین تعداد زانو استفاده شود.زیرا در اینصورت مكش ‌دودكش كم ‌شده ‌و موجب پس‌زدگی گازهای‌خطرناك حاصل ازاحتراق می‌شود.

• توصیه می‌شود در طراحی و ساخت ابنیه نوساز ، دودكش كلیه وسایل گازسوز پیش‌بینی شود و نقشه مربوطه توسط مهندس ناظر تأیید گردد. نصب دودكش بعد از اتمام پروژه بر روی نما در ساختمان‌های جدیدالاحداث كاملاً بی‌مورد می‌باشد.

• مراقب باشید البسه آویزان شده شما در تراس ، دودكش همسایه پایین را مسدود ننماید.

• دودكش و اتصالات مربوطه در حیاط خلوت و داكتها بایستی حتماً دارای بست و تكیه‌گاه مناسب باشد.

• دودكش‌های آجری به دلیل نفوذ گاز از درزها به سایر قسمت‌ها خطرساز می‌باشد.

• دودكش شوفاژ براساس ظرفیت مربوطه و بایستی دارای قطر مناسب باشد.ضمناً حداقل قطر برای كمترین مصرف دستگاههای شوفاژ لوله به قطر20 سانتیمتر پیشنهاد می‌شود.

• برای كلیه آبگرمكن ‌های دیواری دودكش به قطر 15 سانتیمتر به بالا پیشنهاد می‌شود.

• دریچه دودكش بایستی بالاتر از وسیله گازسوز قرارگیرد و نصب هرگونه دودكش از ارتفاع دستگاه به سمت ارتفاع پائین‌تر (شیب از وسیله گازسوز به سمت زمین) جداًخطرناك می‌باشد و موجب پس‌زدن محصولات ‌سمی احتراق می گردد.

• به‌ ازای‌ هر زانوی ْ90 در دودكش ، لازم ‌است به ارتفاع بخش ‌عمودی اضافه‌ گردد.

• حتی‌الامكان در آپارتمان‌های زیر 50 متر مربع سیستم گرمایش بوسیله شوفاژ انجام شود و از وسایل گرمایشی همچون بخاری یا آبگرمکن دیواری استفاده نشود.

• ساخت حمام در كنار شوفاژخانه خطرناك و حادثه سازمی‌باشد.

• نصب دو وسیله گاز سوز شومینه و بخاری در آپارتمانهای كوچك و استفاده همزمان از آنها می‌تواند احتمالاٌ آثار زیانباری را به بار آورد.

• نسبت به مشاهده شعله زرد رنگ در وسائل گازسوز بی‌تفاوت نباشید چون این مشكل ناشی از نرسیدن هوای كافی یا نقص در دستگاه گازسوز و... می‌باشد.

• هرگونه نشتی لوله‌های آب گرم‌خطرناك می‌باشد چون در این صورت باعث مدام سوزی آبگرمكن گازی می‌شود. این‌موضوع باعث مصرف سوخت ‌بیشتر، اكسیژن بیشتر و در نهایت خطراحتمالی می‌شود.

• اگر در منزل دچار سردرد ، سرگیجه ، تهوع و ... می‌شوید علت در وسایل گازسوز نیز میتواند باشد. معمولاً در اثر نبودن هوای كافی‌وعیوب وسایل‌گازسوز عمل احتراق مختل می گردد و گازهای مضر و خطرناك تولید و در سطح خانه پخش می‌شودكه موجب عوارض بعدی می گردد.

• داكت مسیر دودكش‌ها و آپارتمان‌ها در بالای بام و طبقه همكف (در ابتدا و انتها) حتی‌الامكان بایستی باز و به فضای آزاد راه داشته باشد تا اگر نشتی در مسیر دودكش بوجود آمد به بیرون هدایت شود و به داخل ساختمان نفوذ نكند.

• برای پكیج منازل بدلیل مصرف بالاحتی‌الامكان بایستی از دودكش به قطر 15 سانتی‌مترو بیشتر استفاده شود.

• استفاده از زانوهای متوالی برای عبـور دودكش عمودی از مجــاور شناژهای افقی (حالت u) باعث كم كردن كارآئی دودكش می‌شود . قبل از بتون‌ریزی در ساخت منازل مسیر دودكش را انتخاب نمائید.

• استفاده از گچ و مصالح ساختمانی برای پركردن فواصل و درزهای ما بین دودكشها در داخل دیوار ساختمان موجب گرفتگی گردیده وحوادث بسیاری را باعث شده است از این كار جداً خودداری نمائید.

• استفاده از سطل آب و قراردادن دودكش در آن جهت تصفیه گازهای سمی به جای نصب دودكش استاندارد خطری جدی برای مصرف‌كنندگان گاز طبیعی (حتی در فضاهای كوچك نظیر مغازه و فروشگاه) می‌باشد. حوادث مرگباری از این باور غلط تاكنون بروز كرده است.

آزمایش دودکش

برای اطمینان از صحت عملكرد دودكش 3 آزمایش آسان ذیل را می‌توان انجام داد.

1- ساده‌ترین آزمایش هر دودكش دست‌زدن و لمس آن است. سردی دودكش نشانه عدم عبور گازهای سمی حاصل از احتراق وسیله گازسوز و زنگ خطری برای شما می‌باشد. وقتی وسیله گازسوز کارمی کند بایستی دودکش داغ باشد و نوک انگشتان داغی آنرا حس کند.

2- آزمایش بعدی استفاده از شمع و یا شعله كبریت در محل دریچه و مبدأ دودكش در اتاق (محل مصرف) می‌باشد . با قرار دادن كبریت روشن درابتدای دریچه بایستی شعله به سمت داخل دودكش كشیده شود . این موضوع نشانه كـاركردن و مكش مناسب دودكش و در صورتیكه تغییری در شعله ایجـاد نشود نشان دهنده عدم مکش مناسب دودكش می‌باشد.

3- هنگام خرید و یا اجاره خانه و قبل از وصل وسایل گازسوز به دودکش،مسیر دودكش‌ها را بایك وزنه و طناب محكم از پشت‌بام تا محل دریچه و مبدأدودکش كنترل نمائید تا از بازبودن آن كاملاً مطمئن شوید.

گاز منو اکسید کربن

• گاز طبیعی(ch4) سمی نبوده و عارضه خاصی را در بدن انسان ایجاد نمی كند اما اولاٌ در آتش سوزی و انفجار می تواند نقش اصلی را ایفا نماید و ثانیاٌ در صورتیکه وجود ch4 موجب خروج و کمبود اکسیژن گردد ، خطرات جدی کمبود اکسیژن بوجود خواهد آمد .

• گاز منواكسید كربن در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی از جمله گاز طبیعی بوجود می آید .گاز منواكسیدكربن(co) بی رنگ ، بدون بو و بی مزه است و به همین دلیل به سادگی با حواس انسانی قابل تشخیص نمی باشد.

• از گاز منواكسید كربن(co) به عنوان یك خفه كننده شیمیایی نام برده می شود .این گاز بسیار سمی وكشنده و خطرناك می باشدوحتی در مقادیربسیار جزئی باعث مرگ انسان می شود .

• یكی ازراههای تولید منواكسید كربن(co) در منزل ، احتراق ناقص سیستم های گرمایش وپخت وپزمی باشد .

• همان طور كه میدانید انسان برای تنفس نیاز به اكسیژن دارد .در صورت وجود منواكسید كربن (گاز سمی ناشی از احتراق ناقص وسائل گازسوز) درمحیط زندگی ، انسان مسموم می گردد و در واقع حمل اكسیژن توسط خون مختل شده و اكسیژن به بافت های بدن نرسیده وانسان دچار خفگی ودر نهایت مرگ می شود .

• علائم و نشانه های فیزیولوژی منواكسید كربن(co) برانسان بستگی به میزان غلظت منواكسید كربن در خون دارد .

• هرچه مقدار(co) در خون بیشتر باشد ،خطری كه انسان راتهدید میكند بیشتر میشود.

• منواكسید كربن(co) در غلظت پایین باعث خواب آلودگی ، گیجی ، خستگی ، سردرد ، سرگیجه ، ضعف و بیحالی ، حالت تهوع وگاهی استفراغ می‌شود و در غلظت‌های بالاتر باعث خفگی و در نهایت مرگ می شود.

[وحید 0319]

مطالب عمومی و تخصصی دودکش

یکی از مهمترین مباحث در بازرسی لوله کشی گاز ، دودکش می باشد ، مشکلاتی از قبیل : استفاده از دودکش های با قطر پائین ، استفاده از دودکش های لب به لب ، عدم کاربرد اصول صحیح در دودبند کردن دودکش ها ، عبور دودکش از دیوار حمام و یا اتاق خواب و ... از جمله مواردی هستند که مجریان و ناظران گاز با آن دست و پنجه نرم کرده و با توجه به عدم حضور دائم مهندسان ناظر گاز در فرایند ساخت و همچنین عدم وجود نظارت بر مراحل ساخت و نصب دودکش توسط مهندسان ناظر ساختمان ، در صورت عدم رعایت نکات ایمنی توسط مالک ، خطرات جبران ناپذیری ایجاد خواهد شد . در این قسمت به صورت خلاصه نکات اساسی در دودکش ها چه آنهائی که از کتب موجود استخراج شده اند و چه مواردی که بصورت تجربی کسب شده اند ذکر می گردد .امیدواریم مجریان و بازرسین عزیز نیز مطالب خودشان را در جهت تکمیل این مبحث بیان نمایند :

منابع :۱- کتب مبحث ۱۷ و ۱۴

۲- کتاب راهنمای طراحی ، اجراو بازرسی تاسیسات لوله کشی و تجهیزات گاز طبیعی ساختمانها

۳- تجربیات شخصی و مباحثات گروهی

۴- نظر اساتید بدون ذکر نام

۱- حداقل قطر دودکش ۱۰ سانتی متر می باشد .بدیهی است که قطر واقعی بیشتر ، متناسب با وسیله گاز سوز بایستی محاسبه گردد .

۲- در صورتيكه امكان نصب دودكش وجود نداشته باشد ، بايد شير مصرف در محل ديگري كه نصب دودكش امكان پذير است انتقال يابد .

۱-۳ - حداكثر طول لوله رابط دودكش ۴۵/۰ متر براي هر اينچ قطر لوله رابط مي باشد ، در صورت بزرگتر بودن بايد با افزايش قطر و يا ارتفاع كل دودكش ظرفيت مورد نظر را تامين كرد . ( يعني براي يك دودكش قطر 10سانتی متر ( حدودا 4 اينچ ) ، طول لوله رابط حدكثر ۸/۱متر مي باشد .

۲-۳ - طول قسمت افقي لوله رابط حداكثر 75 درصد طول قسمت قائم دودكش بالاتر از نقطه اتصال رابط باشد .اگر دودكش عایق شود طول قسمت افقي ممكن است به 100 درصد طول قائم برسد . ولي هيچگاه نبايد اين طول از 4.5 متر بيشتر باشد . در قسمت افقي لوله رابط نبايد بيشتر از دو زانوئي 45 درجه و يا يك زانوئي 90 درجه بكار برده شود .

۴- قطر لوله هاي رابط بايد مساوي و يا بزرگتر از دهانه خروجي كلاهك تعديل باشد .

۵- براي انتخاب قطر دستگاه دودكش در مناطق مرتفع ، ظرفيت حرارتي در سطح دريا ملاك مي باشد .

۶- حداقل قطر دودكش شومينه 15 سانتي متر مي باشد . ( قطر 15 سانتی متر ، مساحتي برابر 176.625 سانتي متر مربع دارد كه براي حالتي كه از دودكش هاي آزبستي مستطيل استفاده مي شود ابعاد آن با توجه به اين مساحت محاسبه می گردد )

۷- با توجه به امكان نفوذ گازهي سمي co از درزهاي دودكش آجري شومينه به ساختمان ، در شومينه از دودكش آجري استفاده نگردد .

۸- دودكش شومينه بايد بدون درز بوده و مستقيما تا بالاي بام ( بدون استفاده از زانوهاي متعدد ) ادامه داشته و حتي الامكان داراي كلاهل h باشد .

۹- حداقل قطر دودكش پكيج و آبگرمكن ديواري 15 سانتي متر مي باشد .قطر واقعي بيشتر بر اساس مصرف بايد محاسبه گردد .

۱۰- حداقل قطر دودكش مشعل شوفاژ براي كمترين مصرف20 سانتي متر مي باشد. قطر واقعي بيشتر بر اساس مصرف بايد محاسبه گردد .

۱۱- حداكثر طول افقي دودكش در موترخانه يك متر مي باشد .

۱۲- شيب لوله رابط دودكش يك سانتيمتر در هر 30 سانتي متر طول افقي دودكش به سمت بالا مي باشد .

۱۳- شيب لوله رابط دودكش يك سانتيمتر در هر 30 سانتي متر طول افقي دودكش به سمت بالا مي باشد . ( طبق كتاب مبحث 14 ، حداقل 2 درصد )

۱۴- لوله هاي سيماني دودكش ( فرضا موتورخانه و... ) در صورتيكه از اتاق خواب و حمام عبور نكند ، اجباري به عبور از داخل داكت ندارند ، در صورتيكه در مجاور چاه آسانسور باشند اگر فنجاني باشند و با خاك نسوز و سيمان سياه پر شوند ( دودبند شوند ) اجباري براي اين مسئله ندارند ولي در صورتيكه امكان دارد در داخل يك داكت قرار بگيرند بهتر است ولي اجباري نيست . ولی هنگام عبور از کنار حمام بایستی با تیغه ۱۰ سانتی از تیغه حمام جدا گردد .

۱۵- زير دودكش قائم يك اتصال تخليه تقطير بخار آب پيش بيني گردد .

۱۶- دهانه دودكش قائم يا رابط آن كه به دستگاه با سوخت مايع يا گاز متصل است ، بايد حداقل برابر دهانه خروجي دستگاه باشد . (قطر لوله رابط حداقل به اندازه قطر خروجي دستگاه و يا كلاهك تعادل آن باشد ) .

۱۷- لوله رابط دودكش در همان فضائي نصب شود كه دستگاه در آن قرار دارد . و با بست و تكيه گاه به اجزاء ساختمان ثابت و مهار گردد .

۱۸- اگر لوله رابط از ديوار و يا تيغه ضروري باشد ، سطح خارجي آن با مصالح سوختني 45 سانتي متر باشد .اگر ديوار يا تيغه از مصالح سوختني باشد ، بايد تا فاصله 45 سانتي متر از لوله رابط ، اطراف آن با مواد نسوختني پر گردد .

۱۹- تمام لوله رابط باید در برابر ضربات فیزیکی محافظت شود و قابل دسترسی باشد تا بازرسی ، تمیز کاری و تعمیرات آن به آسانی صورت گیرد .

۲۰- دودکش قائم فلزی با دمای پائین

۱-۲۰- دودکش قائم فلزی باید از ورق فولادی سیاه ساخته شود .

۲-۲۰- اتصال قطعات دودکش ممکن است از نوع پیچ و مهره ای ، میخ پرچ یا اتصال جوشی باشد .

۳-۲۰- ضخامت ورق فولادی دودکش قائم فلزی مطابق با سطح مقطع آن و بر اساس ارقام استاندارد مندرج در کتاب انتخاب گردد .

۴-۲۰- دهانه خروجي دودكش بايد دست كم يك متراز بالاترين نقطه اي از بام كه از آن خارج مي شود بالاتر باشد .اين دهانه بايد از هر نقطه اي با شعاع 3 متر از دودكش ( این شعاع در مبحث ۱۷ حداقل یک متر قید شده ولی در کتابهای تکمیلی دیگر سه متر قید شده است ، ولی مبنای اصلی همان مبحث ۱۷ می باشد )، حداقل 60 سانتي متر بالاتر باشد .

۵-۲۰- دودكش قائم فلزي در داخل ساختمان در داخل داكت با ديوارهائي دست كم يك ساعت مقاومت در برابر آتش قرار مي گيرد . سطح خارجي آن از همه طرف 30 سانت فاصله با سطح داخلي داكت جهت بازديد داشته باشد . در انتهاي پائين دودكش فلزي دريچه بازديد جهت تميز كردن ادواري آن پيش بيني گردد .

۶-۲۰- اگر دودکش قائم فلزی از بام ساختمان ، ساخته شده از مصالح سوختنی عبور کند ، باید در محل عبور یک غلاف فولادی گالوانیزه و مقاوم در برابر خوردگی نصب شود که دست کم ۲۰ سانتیمتر بالاتر از بام و ۲۰ سانتی متر پائین تر از آن ادامه یابد .فاصله سطح خارجی دودکش از غلاف دست کم باید ۱۵ سانتی متر باشد .

۷-۲۰- می توان به جای غلاف ، اطراف دودکش را دست کم تا فاصله ۴۵ سانتی متری از مواد سوختنی خالی کرد و پس از نصب دودکش این فاصله را با مواد و مصالح نسوختنی پر کرد .

۸-۲۰- فاصله دودكش قائم فلزي از اطراف

فاصله سطح خارجي دودكش قائم فلزي در طبقه اي كه به دستگاه با سوخت مایع یا گاز وصل مي شود	فاصله دودكش قائم فلزي در خارج ساختمان با اجزای ساختمان
45 سانتي متر	15 سانتي متر	با مصالح و مواد سوختني
10 سانتي متر	10 سانتي متر	با مصالح و مواد نسوختني
	60 سانتي متر مگر اينكه سطح خارجي دودكش عايق شده باشد .	با در و پنجره و محل عبور اشخاص

۲۱- دودکش قائم ساختمانی
۱-۲۱- دودكش قائم ساختماني روي پايه اي از مصالح ساختماني به مقاومت 3 ساعت در برابر آتش قرار گيرد .پايه از اجزاء ساختمان جدا و بار وزن دودكش به زمين منتقل گردد . همچنين در تراز سطح طبقه اي كه دستگاه در آن قرار دارد و نيز در عبور از كف هر طبقه از ساختمان با بست هاي افقي به اسكلت ساختمان متصل گردد .
۲-۲۱- اگر دودكش قائم ساختماني از سقف عبور كند در فاصله 15 سانتي متر بالا و پائين تر محل عبور نبايد شكل و اندازه آن تغييركند .
۳-۲۱- در انتهاي پائين دودكش قائم ساختماني بايد دريچه بازديد پيش بيني شود كه دست كم 30 سانتي متر پائين تراز اتصال لوله رابط دودكش به آن باشد . اين دريچه بايد گازبند باشد .
۲۲- عبور دودكش از ديوار حمام : عبور دودكش از ديوار حمام اصولا ممنوع است ولي در حالتهاي خاص با شرايط ذيل بلامانع است : سوال از اساتيد در تاريخ سوم تير ماه هشتاد و هفت :
الف- استاد ف... : دودكش بايد با يك تيغه 10 سانتي از ديوار حمام جدا گردد .
ب- استاد مهندس گ... : دودكش بايد كاملا دودبند شده باشد و با يك تيغه 5 سانتي از ديوار حمام جدا گردد .
ج- آقاي مهندس ا... : عبور از ديوار حمام ممنوع است و حتي المكان محل انشعاب جابجا گردد ، ولي با استفاده از تيغه مانعي ندارد .
نتيجه : در واقع در داخل حمام به خاطر شرايط مرطوب بودن ، در صورت نفوذ دود و گاز co به داخل حمام تركيب بسيار خطرناك و كشنده ايجاد مي گردد . بنابراين بايستي دودكش در داخل حمام بطور كامل از محيط حمام جدا گردد كه اين كار مي تواند به وسيله يك تيغه حداقل ده سانتی سیمان ( تیغه ده سانتی آجر و سیمان ) و يا يك داكت و همچنین دودبند کردن کامل محل درز دودکش ها صورت پذيرد .
۲۳- روش دودبند کردن دودکش ها
البته استفاده از دودکش لب به لب کلا ممنوع است ، ولی همانطور که مستحضرید اکثر دودکش های قطر پائین (استوانه ای ۱۰ و ۱۵ سانتی متر و مستطیل حدود ۱۲*۱۵ ) بصورت لب به لب می باشد که در تمامی ساختمانها از آنها استفاده می نمایند و چاره ای جز تائید آن با شرط دودبند کردن کامل محل درز ، وجود ندارد :
الف ) تنظیم دقیق دودکش ها روی هم
ب ) پوشاندن محل درز با استفاده از مخلوط خاک نسوز و سیمان سیاه
ج ) استفاده از توری مرغی و پوشاندن آن با سیمان
توجه ۱ : سطح مقطع لوله های دودکش را به هر شکلی می توان ساخت مشروط بر اینکه اولا سطح مقطع موثر آن برابر با سطح مقطع لوله دایره ای شکلش باشد که جایگزین آن شده است و ثانیا کوچکترین بعد داخلی آن از ۵ سانتی متر کمتر نباشد .

- - - به روز رسانی شده - - -

مطالب عمومی و تخصصی دودکش

یکی از مهمترین مباحث در بازرسی لوله کشی گاز ، دودکش می باشد ، مشکلاتی از قبیل : استفاده از دودکش های با قطر پائین ، استفاده از دودکش های لب به لب ، عدم کاربرد اصول صحیح در دودبند کردن دودکش ها ، عبور دودکش از دیوار حمام و یا اتاق خواب و ... از جمله مواردی هستند که مجریان و ناظران گاز با آن دست و پنجه نرم کرده و با توجه به عدم حضور دائم مهندسان ناظر گاز در فرایند ساخت و همچنین عدم وجود نظارت بر مراحل ساخت و نصب دودکش توسط مهندسان ناظر ساختمان ، در صورت عدم رعایت نکات ایمنی توسط مالک ، خطرات جبران ناپذیری ایجاد خواهد شد . در این قسمت به صورت خلاصه نکات اساسی در دودکش ها چه آنهائی که از کتب موجود استخراج شده اند و چه مواردی که بصورت تجربی کسب شده اند ذکر می گردد .امیدواریم مجریان و بازرسین عزیز نیز مطالب خودشان را در جهت تکمیل این مبحث بیان نمایند :

منابع :۱- کتب مبحث ۱۷ و ۱۴

۲- کتاب راهنمای طراحی ، اجراو بازرسی تاسیسات لوله کشی و تجهیزات گاز طبیعی ساختمانها

۳- تجربیات شخصی و مباحثات گروهی

۴- نظر اساتید بدون ذکر نام

۱- حداقل قطر دودکش ۱۰ سانتی متر می باشد .بدیهی است که قطر واقعی بیشتر ، متناسب با وسیله گاز سوز بایستی محاسبه گردد .

۲- در صورتيكه امكان نصب دودكش وجود نداشته باشد ، بايد شير مصرف در محل ديگري كه نصب دودكش امكان پذير است انتقال يابد .

۱-۳ - حداكثر طول لوله رابط دودكش ۴۵/۰ متر براي هر اينچ قطر لوله رابط مي باشد ، در صورت بزرگتر بودن بايد با افزايش قطر و يا ارتفاع كل دودكش ظرفيت مورد نظر را تامين كرد . ( يعني براي يك دودكش قطر 10سانتی متر ( حدودا 4 اينچ ) ، طول لوله رابط حدكثر ۸/۱متر مي باشد .

۲-۳ - طول قسمت افقي لوله رابط حداكثر 75 درصد طول قسمت قائم دودكش بالاتر از نقطه اتصال رابط باشد .اگر دودكش عایق شود طول قسمت افقي ممكن است به 100 درصد طول قائم برسد . ولي هيچگاه نبايد اين طول از 4.5 متر بيشتر باشد . در قسمت افقي لوله رابط نبايد بيشتر از دو زانوئي 45 درجه و يا يك زانوئي 90 درجه بكار برده شود .

۴- قطر لوله هاي رابط بايد مساوي و يا بزرگتر از دهانه خروجي كلاهك تعديل باشد .

۵- براي انتخاب قطر دستگاه دودكش در مناطق مرتفع ، ظرفيت حرارتي در سطح دريا ملاك مي باشد .

۶- حداقل قطر دودكش شومينه 15 سانتي متر مي باشد . ( قطر 15 سانتی متر ، مساحتي برابر 176.625 سانتي متر مربع دارد كه براي حالتي كه از دودكش هاي آزبستي مستطيل استفاده مي شود ابعاد آن با توجه به اين مساحت محاسبه می گردد )

۷- با توجه به امكان نفوذ گازهي سمي CO از درزهاي دودكش آجري شومينه به ساختمان ، در شومينه از دودكش آجري استفاده نگردد .

۸- دودكش شومينه بايد بدون درز بوده و مستقيما تا بالاي بام ( بدون استفاده از زانوهاي متعدد ) ادامه داشته و حتي الامكان داراي كلاهل H باشد .

۹- حداقل قطر دودكش پكيج و آبگرمكن ديواري 15 سانتي متر مي باشد .قطر واقعي بيشتر بر اساس مصرف بايد محاسبه گردد .

۱۰- حداقل قطر دودكش مشعل شوفاژ براي كمترين مصرف20 سانتي متر مي باشد. قطر واقعي بيشتر بر اساس مصرف بايد محاسبه گردد .

۱۱- حداكثر طول افقي دودكش در موترخانه يك متر مي باشد .

۱۲- شيب لوله رابط دودكش يك سانتيمتر در هر 30 سانتي متر طول افقي دودكش به سمت بالا مي باشد .

۱۳- شيب لوله رابط دودكش يك سانتيمتر در هر 30 سانتي متر طول افقي دودكش به سمت بالا مي باشد . ( طبق كتاب مبحث 14 ، حداقل 2 درصد )

۱۴- لوله هاي سيماني دودكش ( فرضا موتورخانه و... ) در صورتيكه از اتاق خواب و حمام عبور نكند ، اجباري به عبور از داخل داكت ندارند ، در صورتيكه در مجاور چاه آسانسور باشند اگر فنجاني باشند و با خاك نسوز و سيمان سياه پر شوند ( دودبند شوند ) اجباري براي اين مسئله ندارند ولي در صورتيكه امكان دارد در داخل يك داكت قرار بگيرند بهتر است ولي اجباري نيست . ولی هنگام عبور از کنار حمام بایستی با تیغه ۱۰ سانتی از تیغه حمام جدا گردد .

۱۵- زير دودكش قائم يك اتصال تخليه تقطير بخار آب پيش بيني گردد .

۱۶- دهانه دودكش قائم يا رابط آن كه به دستگاه با سوخت مايع يا گاز متصل است ، بايد حداقل برابر دهانه خروجي دستگاه باشد . (قطر لوله رابط حداقل به اندازه قطر خروجي دستگاه و يا كلاهك تعادل آن باشد ) .

۱۷- لوله رابط دودكش در همان فضائي نصب شود كه دستگاه در آن قرار دارد . و با بست و تكيه گاه به اجزاء ساختمان ثابت و مهار گردد .

۱۸- اگر لوله رابط از ديوار و يا تيغه ضروري باشد ، سطح خارجي آن با مصالح سوختني 45 سانتي متر باشد .اگر ديوار يا تيغه از مصالح سوختني باشد ، بايد تا فاصله 45 سانتي متر از لوله رابط ، اطراف آن با مواد نسوختني پر گردد .

۱۹- تمام لوله رابط باید در برابر ضربات فیزیکی محافظت شود و قابل دسترسی باشد تا بازرسی ، تمیز کاری و تعمیرات آن به آسانی صورت گیرد .

۲۰- دودکش قائم فلزی با دمای پائین

۱-۲۰- دودکش قائم فلزی باید از ورق فولادی سیاه ساخته شود .

۲-۲۰- اتصال قطعات دودکش ممکن است از نوع پیچ و مهره ای ، میخ پرچ یا اتصال جوشی باشد .

۳-۲۰- ضخامت ورق فولادی دودکش قائم فلزی مطابق با سطح مقطع آن و بر اساس ارقام استاندارد مندرج در کتاب انتخاب گردد .

۴-۲۰- دهانه خروجي دودكش بايد دست كم يك متراز بالاترين نقطه اي از بام كه از آن خارج مي شود بالاتر باشد .اين دهانه بايد از هر نقطه اي با شعاع 3 متر از دودكش ( این شعاع در مبحث ۱۷ حداقل یک متر قید شده ولی در کتابهای تکمیلی دیگر سه متر قید شده است ، ولی مبنای اصلی همان مبحث ۱۷ می باشد )، حداقل 60 سانتي متر بالاتر باشد .

۵-۲۰- دودكش قائم فلزي در داخل ساختمان در داخل داكت با ديوارهائي دست كم يك ساعت مقاومت در برابر آتش قرار مي گيرد . سطح خارجي آن از همه طرف 30 سانت فاصله با سطح داخلي داكت جهت بازديد داشته باشد . در انتهاي پائين دودكش فلزي دريچه بازديد جهت تميز كردن ادواري آن پيش بيني گردد .

۶-۲۰- اگر دودکش قائم فلزی از بام ساختمان ، ساخته شده از مصالح سوختنی عبور کند ، باید در محل عبور یک غلاف فولادی گالوانیزه و مقاوم در برابر خوردگی نصب شود که دست کم ۲۰ سانتیمتر بالاتر از بام و ۲۰ سانتی متر پائین تر از آن ادامه یابد .فاصله سطح خارجی دودکش از غلاف دست کم باید ۱۵ سانتی متر باشد .

۷-۲۰- می توان به جای غلاف ، اطراف دودکش را دست کم تا فاصله ۴۵ سانتی متری از مواد سوختنی خالی کرد و پس از نصب دودکش این فاصله را با مواد و مصالح نسوختنی پر کرد .

۸-۲۰- فاصله دودكش قائم فلزي از اطراف

فاصله سطح خارجي دودكش قائم فلزي در طبقه اي كه به دستگاه با سوخت مایع یا گاز وصل مي شود	فاصله دودكش قائم فلزي در خارج ساختمان با اجزای ساختمان
45 سانتي متر	15 سانتي متر	با مصالح و مواد سوختني
10 سانتي متر	10 سانتي متر	با مصالح و مواد نسوختني
	60 سانتي متر مگر اينكه سطح خارجي دودكش عايق شده باشد .	با در و پنجره و محل عبور اشخاص

۲۱- دودکش قائم ساختمانی
۱-۲۱- دودكش قائم ساختماني روي پايه اي از مصالح ساختماني به مقاومت 3 ساعت در برابر آتش قرار گيرد .پايه از اجزاء ساختمان جدا و بار وزن دودكش به زمين منتقل گردد . همچنين در تراز سطح طبقه اي كه دستگاه در آن قرار دارد و نيز در عبور از كف هر طبقه از ساختمان با بست هاي افقي به اسكلت ساختمان متصل گردد .
۲-۲۱- اگر دودكش قائم ساختماني از سقف عبور كند در فاصله 15 سانتي متر بالا و پائين تر محل عبور نبايد شكل و اندازه آن تغييركند .
۳-۲۱- در انتهاي پائين دودكش قائم ساختماني بايد دريچه بازديد پيش بيني شود كه دست كم 30 سانتي متر پائين تراز اتصال لوله رابط دودكش به آن باشد . اين دريچه بايد گازبند باشد .
۲۲- عبور دودكش از ديوار حمام : عبور دودكش از ديوار حمام اصولا ممنوع است ولي در حالتهاي خاص با شرايط ذيل بلامانع است : سوال از اساتيد در تاريخ سوم تير ماه هشتاد و هفت :
الف- استاد ف... : دودكش بايد با يك تيغه 10 سانتي از ديوار حمام جدا گردد .
ب- استاد مهندس گ... : دودكش بايد كاملا دودبند شده باشد و با يك تيغه 5 سانتي از ديوار حمام جدا گردد .
ج- آقاي مهندس ا... : عبور از ديوار حمام ممنوع است و حتي المكان محل انشعاب جابجا گردد ، ولي با استفاده از تيغه مانعي ندارد .
نتيجه : در واقع در داخل حمام به خاطر شرايط مرطوب بودن ، در صورت نفوذ دود و گاز CO به داخل حمام تركيب بسيار خطرناك و كشنده ايجاد مي گردد . بنابراين بايستي دودكش در داخل حمام بطور كامل از محيط حمام جدا گردد كه اين كار مي تواند به وسيله يك تيغه حداقل ده سانتی سیمان ( تیغه ده سانتی آجر و سیمان ) و يا يك داكت و همچنین دودبند کردن کامل محل درز دودکش ها صورت پذيرد .
۲۳- روش دودبند کردن دودکش ها
البته استفاده از دودکش لب به لب کلا ممنوع است ، ولی همانطور که مستحضرید اکثر دودکش های قطر پائین (استوانه ای ۱۰ و ۱۵ سانتی متر و مستطیل حدود ۱۲*۱۵ ) بصورت لب به لب می باشد که در تمامی ساختمانها از آنها استفاده می نمایند و چاره ای جز تائید آن با شرط دودبند کردن کامل محل درز ، وجود ندارد :
الف ) تنظیم دقیق دودکش ها روی هم
ب ) پوشاندن محل درز با استفاده از مخلوط خاک نسوز و سیمان سیاه
ج ) استفاده از توری مرغی و پوشاندن آن با سیمان
توجه ۱ : سطح مقطع لوله های دودکش را به هر شکلی می توان ساخت مشروط بر اینکه اولا سطح مقطع موثر آن برابر با سطح مقطع لوله دایره ای شکلش باشد که جایگزین آن شده است و ثانیا کوچکترین بعد داخلی آن از ۵ سانتی متر کمتر نباشد .

[وحید 0319]

آیا استفاده از لوله های آکاردئونی برای دودکش مجاز است؟آیا استفاده از لوله های آکاردئونی برای دودکش مجاز است؟

خیر

زیرا بدنه(دیواره) این نوع دودکش ها استحکام کافی را ندارند و با گذشت زمان بر اثر حرارت و رطوبت احتمال سوراخ شدن وجود دارد.

به علت نبود قطعاتی که در هم قرار گیرد ،در این نوع دودکش ها، احتمال آببندی شدن در محل اتصال را بطور کامل ندارد و احتمال بازگشت محصولات احتراق به محیط زیاد است.

بدلیل نوع ساختار، این نوع دودکش با گذشت زمان شکل اولیه خود را از دست می دهد و به حالت آویزان درمی آید .همچنین احتمال ایجاد پیچ و خم های نامناسب در طول دودکش وجود دارد(u شکل) ضمناً وزن خود لوله آکاردئونی می تواند در درازمدت باعث خارج شدن آن از محل اتصال به دهانه دودکش های دیواری ومنجر به بازگشت محصولات احتراق به محیط شود.

افت فشار در این لوله ها زیاد است و تاثیر منفی در مکش سیال(دود) دارد.