عدالت و اهمیت آن از دیدگاه امام علی(ع)

[m_salehy]

عدالت و اهمیت آن از دیدگاه امام علی(ع)

بررسی و تحقیق درمورد عدالت ، بخصوص از نظر اسلام ، نیاز به اطلاعات وسیعی از قرآن ، روش پیامبر و نیز مشی امام علی(ع) در حکومتشان دارد که من بدلیل آشنا نبودن به زبان عربی و یا محدودیت اطلاعات تاریخی و حتی زمان کم ، نتوانستم در حد لازم ، حق مطلب را ادا کنم ، اما امیدوارم از مطلب نتیجه لازم را بگیرم .
همانطور که همگان میدانیم ، عدالت یکی از مهمترین دستوراتیست ، که خداوند به بشر داده ،
آنجا که می فرماید :
<<إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ >> ¹
واجرای عدالت و پرهیز از ظلم را ، از راه های رسیدن به تقوای الهی میداند ،
آنجا که خداوند می فرماید :
<< اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى >> ²
البته اجرای عدالت ، اختصاص به شخص خاصی ندارد ، ولی قطعا برای مسئولین بسیار مهم تر بوده ، چرا که اگر کوچکترین ظلمی به زیر دستان خود بکنند ، بشدت مورد مواخذه ی خداوند واقع خواهند شد .

برای این منظور ، لازم است که موارد ظلم و بی عدالتی را بشناسیم و مواظب باشیم که دچار آنها نشویم .
بهترین مرجع ما ، برای فهم بهتر روشهای عدالت ورزی ، مطالعه روش امام علی (ع) در حکومت 5 ساله ی ایشان است و بهترین منبع موجود ، نهج البلاغه ی امام می باشد.

ایشان در یکی از خطبه های خود ، دو مورد از روشهای پایمال کردن حق زیر دستان را چنین مطرح می کنند:1
- امتیازخواهی یا به قول امروزی ها رانت خواری بدلیل نسبت فامیلی با حاکم
امام ، موردی را که در حکومت خودشان اتفاق افتاده ، اینگونه ، بیان می کنند :

<<و َاللهِ لَقَدْ رَأَيْتُ عَقِيلاً وَقَدْ أمْلَقَ حَتَّي اسْتَمَاحَنِي مِنْ بُرِّکُمْ صَاعاً، وَرَأَيْتُ صِبْيَانَهُ شُعْثَ الشُّعُورِ، غُبْرَ الْأَلْوَانِ، مِنْ فَقْرِهِمْ، کَأَنَّمَا سُوِّدَتْ وُجُوهُهُمْ بِالْعِظْلِمِ، وَعَاوَدَنِي مُؤَکِّداً، وَکَرَّرَ عَلَيَّ الْقَوْلَ مُرَدِّداً>> ³
عقیل برادر بزرگترم که نابینا و فقیر بود را دید م که آمده بود و درخواست سهم بیشتری از بیت المال می کرد و من برای اینکه به او بفهمانم عمل به این درخواست چگونه خشم خدا را بر می انگیزد ، تکه آهن داغی را به او نزدیک کردم و او نالید و اعتراض کرد .
به او گفتم ای عقیل :
<< يَا عَقِيلُ! أَتَئِنُّ مِنْ حَدِيدَةٍ أَحْمَاهَا إِنْسَانُهَا لِلَعِبِهِ، وَتَجُرُّنِي إِلَي نَارٍ سَجَرَهَا جَبَّارُهَا لِغَضَبِهِ! أَتَئِنُّ مِنَ الْأَذَي وَلاَ أَئِنُّ مِنْ لَظيً ؟!>> ⁴
تو ازگرمای چنین آهنی مینالی ، اما چگونه انتظار داری که من از آتش خشم الهی در آخرت نالان و نگران نباشم؟ و به هرحال امام تن به چنین ظلمی به دیگران نداد

.2- رشوه دادن در قالب هدیه امام ،
مورد دیگری را که برای ایشان اتفاق افتاده ، اینگونه بیان می کنند :
روزی شخصی که ظاهرا اشعث بن قیس بوده ، بسته ای را به عنوان هدیه برای امام می آورد که امام متوجه نیت پلید او می شوند ؛ چرا که قصد اشعث ، رشوه دادن بوده ولی امام نه تنها نمی پذیرند بلکه او را به شدت از خودش می راند و فریاد می کنند که:

<< َقُلْتُ: أَصِلَةٌ، أَمْ زَکَاةٌ، أَمْ صَدَقَةٌ؟ فَذلِکَ مُحَرَّمٌ عَلَيْنَا أَهْلَ الْبَيْتِ! فَقَالَ: لاَ ذَا وَلاَ ذَاکَ، وَلکِنَّهَا هَدِيَّةٌ. فَقُلْتُ: هَبِلَتْکَ الْهَبُولُ ! أَعَنْ دِينِ اللهِ أَتَيْتَنِي لِتَخْدَعَنِي؟ أَمُخْتَبِطٌ أَنْتَ أَمْ ذُوجِنَّة، أَمْ تَهْجُرُ ؟>> ⁵
آیا از راه دین وارد شدی که مرا بفریبی؟

ایشان در ادامه ی این خطبه ، دلیلی که باعث می شود ، بشر خواهان ظلم بشود و یا حاکم ظالمانه رفتار کند را ، دنیا دوستی و نفس پرستی معرفی می کنند و سپس هشدار می دهند که:
آیا فکر می کنید که این دنیا و جسم شما ابدیست و با به بدست آوردن ثروت و مقام از راه ظلم به دیگران ، می توانید برای همیشه از آنها بهره ببرید؟
بخدا که چنین نیست چرا که :
<< الدنيا دار ممر لا دار مقر >> ⁶
سپس ، ایشان به بیان حسا سیت خود در اجرای عدالت می پردازند و می فرمایند :

<< وَاللهِ لَوْ أُعْطِيتُ الْأَقَالِيمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلاَکِهَا، عَلَي أَنْ أَعْصِيَ اللهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جِلْبَ شَعِيرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ، وَإِنَّ دُنْيَاکُمْ عِنْدِي لَأَهْوَنُ مِنْ وَرَقَةٍ فِي فَمِ جَرَادَةٍ تَقْضَمُهَا >> ⁷

این دنیای شما و حکومت در آن ، برای من از برگ جویده شده ای در دهان ملخ بی ارزش تر بوده ، به طوری که اگر شبها مجبور شوم بر روی خار های بیابان به سر ببرم و یا با غل و زنجیر به این سو و آن سو کشیده شوم ، هرگز حاضر نخواهم شدپوست جویی را از دهان مورچه ای بگیرم ، چه رسد به آنکه بخواهم بر بنده ای از بندگان خداوند ظلم کنم و خشم خدا را بخرم .

و همینشدت عدالت طلبی امام بود که جورج جرداق مسیحی درکتاب<<علی صدای عدالت انسانی >> خود نوشت :
علی بخاطر حساسیت شدیدی که در اجرای عدالت داشت کشته شد .

نتیجه :
نتیجه ای که ما از این خطبه ی زیبای امام علی(ع) میگیریم را می توان به دو بخش تقسیم کرد :

1-با مطالعه و آشنایی به دستورات خداوند و روشهای امام علی (ع) یاد می گیریم که در هر مرحله از زندگیمان و در برخورد با دیگران ، از جاده ی حق و عدالت خارج نشده و این وظیفه ی الهی ماست که نه به کسی ظلم کنیم و نه زیر بار ظلم کسی برویم .

2- عدالت دوستی قطعا باعث خشنودی خداوند خواهد شد ، هرچند ممکن است مجبور شویم از یکسری امکاناتی دست بکشیم که می توانیم آنها را با ظلم به دست آوریم اما در عوض خداوند وعده ی بهشت ابدی را به ما داده که خود می فرماید:
<< وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى>> ⁸

آخرت بهتر و پایدارتر است .

زیرنویسها :

1- سوره ی نحل آیه ی 90
2- سوره ی مائده آیه ی 8
3- خطبه ی 224 ( نهج البلاغه دشتی )
4- همان
5- همان
6- نهج البلاغه ، حکمت 133
7- خطبه ی 224 ( نهج البلاغه دشتی )
8- سوره ی اعلی آیه ی 17

احسان صالحی ، دوم راهنمایی ، نفر اول مسابقات نهج البلاغه مدارس در سطح استان اصفهان

http://mahsan.parsiblog.com/

.