از سفره هفت سین چه می خواهیم

[نسیم بهآر]

تهران - سفره ˈهفت سینˈ نماد اصلی نوروز باستانی است که همه ساله در آستانه تحویل سال نو پهن می شود؛ اجزای این سفره نمادین را نمادها و نشانه هایی در بر می گیرند که هر یک مفاهیم بلندی را در خود جای داده اند.



به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در کنار هفت سینی که جزء لاینفک نوروز است، اقلام دیگری نیز بر گرداگرد این سفر می نشیند؛ از شمع و آینه گرفته که نشانه ای از نور و روشنایی هستند تا قرآن مجید که چراغ راه هدایت زندگی بشر است.

با وجود همه اجزای ثانویه ای که در گذر تاریخ به سفره هفت سین الحاق شده اند؛ این سفره در همان هفت سین خود ثابت و بدون تغییر باقی مانده است؛ انتخاب هفت سین تنها به آغاز کلمات با حرف ˈسینˈ فارسی نیست بلکه در انتخاب هر جزء آن فلسفه ای نهفته است که باید با آگاهی به آن، سفره هفت سین نوروزی را برپا کرد.

اما هفت سین باید پنج ویژگی اصلی داشته باشد؛ نخست آنکه با حرف سین آغاز شود، نام آن اصلی پارسی باشد و منشاء گیاهی داشته باشد ضمن آنکه واژه های مرکب و آنهایی که قابل خوردن نباشند، نمی توانند جزئی از این سفره باستانی شوند.

با این اوصاف سیر، سرکه، سمنو، سنجد، سماق، سیب و سبزه هفت سین نوروزی را تشکیل می دهند.



** سنجد

سنجد نماد عقل است و احترام به خردمندی؛ در احادیث اسلامی آمده است که عقل نخستین چیزی بود که خداوند متعال آفرید پس با انتخاب سنجد در سفره هفت سین به عقلانیت ارج می نهیم و تلاش می کنیم تا در سال جدید با خردمندی تصمیم بگیریم.

برخی نیز سنجد را نمادی از زایش و تولد و بالندگی و برکت می دانند.



** سیب

سیب نماد سلامتی است؛ میوه ای بهشتی که در سفره نوروزی ایرانیان جای گرفته است؛ در داستان های ایرانی سیب را نماد زایش می دانند و از آن به عنوان میوه ای مفرح یاد می کنند.

سیب سرخ را می توان نمادی است از باروری و زایش قلمداد کرد.



** سبزه

سبزه را موجب فراوانی و برکت در سال نو می دانند و رنگ سبز آن رنگ ملی و مذهبی ایرانیان است.

عارفان سبزه را نشانه ای از خوش خلقی و شادابی یاد می کنند که به همراه خود شادابی و نیکویی را به زندگی می آورد؛ از قدیم بسیاری خوب روییدن سبزه را به فال نیک می گرفتند و معتقد بودند که اگر سبزه خوب بروید، سالی پربار در انتظار آن خانواده خواهد بود.



** سمنو

سمنو مظهر مقاومت، عدالت و قدرت است. برای پختن سمنو دانه های گندم تازه جوانه زده را که برای نوروز رویانیده اند می کوبند و می پزند. سمنو گذشته از شیرینی طبیعی که دارد نیروبخش هم است.

سمنو در حقیقت نماد خوبی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان به شمار می رود.



** سیر

سیر نمادی از مناعت طبع است یعنی هر کس باید با دیده قناعت به جهان بنگرد؛ ایرانیان از باستان آن را بر سفره آغاز سال نو می نهادند تا انسان عاقل، سالم شاداب قوی و قانعی باشند.



** سرکه

سرکه را نمادی از پذیرش ناملایمات و نشانگر ویژگی رضایت و تسلیم می دانند. در حقیقت سرکه گویای تسلیم در برابر رخدادهای ناگوار زندگی است زیرا زندگی انسانی با غم و رنج همراه است و تنها با پذیرش این ناملایمات است که می توان برمشکلات فائق شد.



** سماق

سماق هفتمین سین بر سر این سفره است که برخی آن را برگرفته از رنگ خورشید در هنگامه طلوع آفتاب و مظهر آغاز دوباره می دانند و برخی نیز از آن به عنوان نماد صبر و بردباری یاد می کنند. برخی سماق را نشانه ای از پاکیزگی می دانند.



** نشانه هایی که با نوروز همراه شده اند

تغییر جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان است از همین رو، سفره هفت سین نیز با همه اصالت هزاران ساله ای که از آن برخوردار است، همواره با فرهنگ ها و اقوام مختلف در تعامل بوده است.

افزوده شدن اجزاء جدید به سفره هفت سین ایرانی را می توان نشانی از این تعامل دانست؛ برای نمونه در ایران قدیم؛ سیب را در ظرف آب غوطه ور می کردند تا نشانی از جهان هستی و گردش سیب به عنوان زمین در کهکشان باشد اما هنوز صد سال از وقتی که سیب جای خود را به ماهی داد، نمی گذرد.

بسیاری ماهی را نماد عید چینی می دانند که به سفره های ایرانیان راه یافته است و اکنون دیدن حرکت ماهی ها در لحظه تحویل سال به یک آرزوی کودکانه تبدیل شده است.

البته برخی کارشناسان میراث فرهنگی ماهی سرخ درسفره هفت سین را یکی از نمادهای آناهیتا فرشته آب و باروری می دانند که وجود آن باعث برکت و باروری می شود.

تخم مرغ یکی دیگر از افزودنی های سفره هفت سین است که تمثیلی از باروری می دانند و به یاد مانده از جشن های آتش در ایران قدیم به شمار می رود.

عسل، نقل و شیرینی و یا دیوان حافظ و شاهنامه فرودسی از دیگر اجزاء سفره هفت سین را تشکیل می دهند.

البته تنوع اقوام و فرهنگ ها در ایران تاثیر خود را بر برپایی سفره هفت سین نوروزی گذاشته است و هر یک از اقوام به تناسب باورهای خود، آداب و رسوم و بخش های ویژه ای را به آن افزوده اند اما با وجود این تنوع، همگی در هفت سین نوروزی مشترک هستند.

منبع