يبوست مزمن چيست؟

[سونای]

يبوست مزمن چيست؟
يبراي يبوست تعريف دقيقي وجود ندارد. در بيشتر افراد يبوست ممکن است به صورت يک يا چندتا ازعلائم زير بروز کند:

▪ اجابت مزاج به ميزان کمتر از سه بار در هفته.

▪ وجود مدفوع سفت و گلوله گلوله.

▪ مدفوعي که به سختي دفع مي شود.

▪ داشتن اجابت مزاج دردناک.

▪ احساس عدم تخليه کامل پس از اجابت مزاج.

▪ براي اين که بدانيد چرا يبوست رخ مي دهد، ابتدا بايد کارکرد طبيعي روده را بشناسيد.

● کارکرد طبيعي روده

غذاها و مايعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش شما با عبور سريع از دهان تا معده آغاز مي کنند. عضلات معده شل مي شوند تا گنجايش غذاي بلعيده شده را داشته باشند، اما مايعات در طي ۲۰ دقيقه وارد روده کوچک شده و مواد جامد چند دقيقه ديرتر به آنجا مي رسند. اگر چه اين فرايند از معده و دهان آغاز مي شود، اما بيشتر فرايند گوارش در روده کوچک اتفاق مي افتد.

با ورود مواد غذايي و مايعات به جريان خون، محتويات روده فشرده تر و سفت ترمي شوند.

ديواره روده داراي عضلاتي است که به طور ريتميک منقبض شده و مواد غذايي را به جلو مي رانند. شبکه عظيمي از اعصاب، اين انقباضات را با يکديگر هماهنگ کرده وهورمون هاي مختلف اين فرايند را تنظيم مي کنند.

در افراد سالم در حدود شش ساعت طول مي کشد تا غذا از روده کوچک عبور کند. سپس مواد غذايي وارد روده بزرگ يا کولون (يا قولون) مي شوند. آب اضافي غذا در روده بزرگ جذب شده و ميليون ها باکتري که در آنجا زندگي مي کنند، بو و رنگ خاص مدفوع را به آن مي دهند.

انقباضات غيرارادي عضلات ديواره روده بزرگ محتويات غذايي را از ميان آن به جلو مي رانند. زمان مورد نياز براي عبور مواد از کولون متفاوت بوده و در افراد سالم به طور متوسط به ۱۸ تا ۲۰ ساعت مي رسد.

بعد نوبت به راست روده در انتهاي کولون مي رسد. روده بزرگ قادر است مقدار زيادي مدفوع را ذخيره کند. زماني که راست روده از مدفوع پر مي شود، علائمي مبني بر نياز به تخليه مخابره مي کند. در اين حالت دو حلقه عضلاني که مجراي مقعد را بسته و از نشت مواد به خارج جلوگيري مي کنند، شروع به شل شدن مي کنند. در عين حال عضلات روده بزرگ منقبض مي شوند تا مدفوع را به خارج برانند و انقباض ارادي عضلات شکمي اين امر را تسهيل مي کند.

اختلال در اين فرايند پيچيده مي تواند مشکلات زيادي ايجاد کند.

● علل يبوست مزمن

بيشتر علل يبوست مزمن به شيوه زندگي مربوط مي شوند، يه ويژه ميزان ناکافي فيبر در غذا و ورزش نکردن.

البته در مواردي يک بيماري زمينه اي کارکرد روده را کند مي کند. اگر چه يبوست مي تواند به دليل يک بيماري جدي ايجاد شده باشد، اما به خودي خود خطري براي سلامتي به شمار نمي آيد.

يبوست مزمن از جمله به اين علل ممکن است رخ دهد:

عوامل مربوط به شيوه زندگي نظير کمبود فيبر در غذا، مصرف کالري زياد، بي تحرکي و کم آبي.

داروها از جمله آنتي اسيدهاي حاوي آلومينيوم، داروهاي "مهار کننده هاي کانال کلسيم" مانند آدالات که از جمله براي درمان فشارخون بالا به کار مي روند، آنتي هيستامين ها يا داروهاي ضدحساسيت، داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي مانند ايمي پرامين، داروهاي مخدر مانند کدئين، داروهاي ضد التهاب غيراستروييدي مانند آسپيرين، ايبوپروفن و غيره، داروهاي ضدکولينرژيک و ضد پارکينسون.

مکمل هاي غذايي از جمله مکمل هاي آهن و کلسيم.

بيماري هاي غد درون ريز شامل ديابت و کم کاري تيروئيد.

اختلالات متابوليسم،نظير ميزان کم پتاسيم و ميزان بالاي کلسيم خون.

بيماري هاي عصب شناختي مانند ام اس يا اسکلروز متعدد، پارکينسون و بيماري هاي نخاع.

اختلالات روانشناختي شامل افسردگي و اضطراب.

بيماريهاي روده شامل تومورها، سندرم روده تحريک پذير، بيماري هاي التهابي روده، تنگ شدن مجراي دفع ( بر اثر ايجاد جوشگاه زخم) و بيماري هاي راست روده.

بررسي که پزشک انجام مي دهد

پزشک شما وضعيت سلامت عمومي تان، داروها و مکمل هاي غذايي که مصرف مي کنيد و سابقه خانوادگي تان از لحاظ بيماري گوارشي بررسي مي کند.

معاينه جسمي مي تواند سرنخ هايي را به دست دهد: معاينه شکم و راست روده اهميت بسيار زيادي دارد، اما در بيشتر موارد بررسي دقيق عادات غذايي، فعاليت و ورزش و نحوه اجابت مزاج بيشترين اطلاعات را در اختيار پزشک قرار مي دهد.

اگر چه تست آزمايشگاهي خاصي براي يبوست مزمن وجود ندارد، اما پزشک ممکن است وجود خون را در مدفوع در صورت وجود کم خوني بررسي کند. همچنين ممکن است بررسي هايي براي ديابت، اختلالات تيروئيدي و اندازه گيري ميزان کلسيم و پتاسيم خون انجام دهد.

در صورت وجود برخي علائم، نياز به بررسي هاي بيشتري خواهد بود. مرداني که دچار يبوست مزمن بوده و علائم هشدار دهنده اي دارند، ممکن است نياز به بررسي هاي بيشتري نظير کولونوسکوپي، سيگموئيدوسکوپي يا عکسبرداري با به کار بردن ماده حاجب باريم داشته باشند.

حتي در غياب علائم هشدار دهنده نيز هر فرد بالاي ۵۰ سال بايد به طور مرتب براي پوليپ و سرطان کولون مورد غربالگري (بيماريابي) قرار گيرد تا قبل از بروز علائمي نظير يبوست، اين بيماري ها در او کشف شوند.

● علائم هشدار دهنده همراه با يبوست شامل اين موارد هستند:

▪ يبوست جديد يا تغيير ناگهاني در کارکرد روده.

▪ استفراغ.

▪ نفخ و درد شکم.

▪ خونريزي از روده.

▪ کاهش وزن.

▪ تب.

▪ کم خوني.

▪ درد مقعد.

▪ سابقه خانوادگي مثبت از لحاظ سرطان روده يا بيماري التهابي روده.

● عوارض يبوست

يبوست مزمن به خودي خود سبب بيماري جدي نمي شود.اما زور زدن مي تواند عوارضي را در روده سبب شود که با درد همراه هستند.

هموروئيد يا بواسير شايع ترين اين عوارض است. بواسيرها سياهرگ هاي متورمي هستند که مي توانند خونريزي از مقعد را سبب شوند. در صورت لخته شدن خون در آنها درد شديدي عارض مي شود. زور زدن همراه با مدفوع سفت مي تواند پارگي بافت مقعد و ايجاد فيسور يا شقاق را سبب شود.

شقاق ها به حدي دردناکند که بيماران براي از فرار از درد از اجابت مزاج امتناع مي کنند. در مردان و زنان پيرتر، مدفوع سفت و خشک مي تواند در راست روده متراکم شده و از اجابت مزاج طبيعي جلوگيري کند. زور زدن همچنين مي تواند سبب خروج بافت راست روده از مقعد شود. اين عارضه که به آن "افتادگي راست روده" (پرولاپس رکتوم) مي گويند ممکن است نياز به درمان جراحي داشته باشد.

غذاهاي کم فيبر که عموما يبوست مزمن ايجاد مي کنند، با "ديورتيکولوز" و" ديورتيکوليت" همراه هستند. اينها بيماري هاي شايع کولون هستند که مي توانند خونريزي يا التهاب همراه با تب را سبب شوند. حتي در غياب اين عوارض هم ناراحتي حاصل از يبوست مزمن دليل خوبي براي مراجعه به پزشک است.

● پيشگيري و درمان يبوست

موفقيت درمان به معناي افزايش تعداد دفعات اجابت مزاج نيست، بلکه به معني راحتي عمل دفع است. براي رسيدن به اين هدف هر فرد مبتلا به يبوست بايد عادات زندگي خود را تغيير دهد. در صورت نياز به کمک بيشتر، پزشک مي تواند براي شما داروهاي ملين تجويز کند.

شيوه زندگي: تغييرات ساده در عادات روزمره مي تواند بسياري از موارد يبوست را درمان کرده يا از بروز آنها پيشگيري کند. در مورد سبک زندگي چهار نکته اهميت زيادي دارد:

۱) فيبر در رژيم غذايي: يبوست مزمن در جوامع به اصطلاح "بدوي" که از غذاهاي سنتي غير تصفيه شده استفاده مي کنند، نادر است، اما در جوامع صنعتي شيوع زيادي دارد. عامل اصلي در اين ميان فيبر است. فيبر غذايي ترکيبي از نوع کربوهيدرات هاي با مولکول پيچيده است که در غلات سبوس دار، برگ ها و ساقه گياهان، مغزها، دانه ها، ميوه ها و سبزيجات است، اما در هيچ غذاي حيواني يافت نمي شود.

از آنجايي که فيبر غذايي به وسيله دستگاه گوارش انسان هضم نمي شود، کالري زيادي ندارد، اما هنوز براي سلامتي بسيار ارزشمند است.

فيبر با حجيم و نرم کردن مدفوع حرکت آن را آسان مي کند. بدين ترتيب فيبر از يبوست و ساير بيماري هاي روده اي جلوگيري مي کند. فيبر همچنين با ايجاد احساس سيري و کاهش قند و کلسترول خون در ارتقاي سلامت عمومي موثر است.

کارشناسان مصرف ۳۸ گرم فيبر را در روز براي مردان زير ۵۰ سال و ۳۰ گرم را براي مردان مسن تر توصيه مي کند. براي زنان مقدار پيشنهادي ۳۰ گرم در روز قبل از ۵۰ سالگي و ۲۱ گرم پس از آن است.

مصرف فيبر براي سلامت عمومي و کارکرد روده ضروري است، اما ممکن است عادت به انجام اين کار دشوار باشد. بسياري از مردم با شروع مصرف غذاهاي پرفيبر از نفخ شکايت کنند، اما با ادامه مصرف اين مشکل ظرف يک ماه برطرف مي شود.

پس مصرف غذاي داراي فيبر زياد بهترين کار است. مصرف روزانه خود را با افزايش تدريجي ۵ گرم در هفته ادامه دهيد تا به ميزان مورد نظر برسيد. همچنينن مايعات زياد مصرف کنيد. بيشتر مردم با غلات پرفيبر شروع ميکنند اما اگر نمي خواهيد آن را با صبحانه مصرف کنيد، در هر ساعت ديگر از روز مي توانيد اين کار را انجام دهيد.

۲) ورزش: ورزش انتقال مواد دفعي را از روده تسهيل مي کند. به همين دليل است که کساني که عادت به ورزش کردن دارند، کمتر به سرطان مبتلا مي شوند. همچون غذاي پرفيبر ورزش نيز داراي فوايد زيادي به جز جلوگيري از يبوست است. ورزش خطر بيماري قلبي، سکته مغزي، فشار خون بالا، چاقي، ديابت، اختلال نعوظ و بسياري مشکلات ديگر را کاهش مي دهد. براي سلامتي قلب تان و همچنين کارکرد روده هاي تان هر روز به طور مرتب ورزش کنيد. نيم ساعت پياده روي در روز براي شروع عالي است.

۳) مايعات: دکترها ديگر عقيده ندارند که هر کس روزانه به هشت ليوان آب احتياج دارد. اما هرکس با يبوست مزمن بايد روزانه ۶ تا هشت ليوان آب بنوشد.

۴) يک عادت خوب: هميشه به محض احساس دفع به توالت برويد.

نگهداشتن مدفوع پيامي غلط براي روده هاي تان به همراه دارد. به علاوه هر روز وقتي را به گذرانيدن در توالت اختصاص دهيد. از آنجايي که اين کار کولون را تحريک مي کند؛ چند دقيقه بعد از صرف غذا بهترين زمان است.

با توجه به اينکه که چاي و قهوه، کولون را تحريک مي کند، بهترين زمان دفع براي خيلي از مردم پس از صرف صبحانه است. به ويژه اگر آنقدر با هوش بوده باشند که با صبحانه شان غلات سبوس دار مصرف کنند.

● درمان دارويي يبوست

داروها مي توانند در درمان يبوست مزمن موثر باشند. با اين وجود شما بايد تنها زماني از دارو استفاده کنيد که با وجود پرداختن به ورزش و مصرف غذاي پرفيبر هنوز يبوست داشته باشيد.

اولين اقدام مي تواند استفاده از رژيم غذايي پرفيبر و داروهاي حجيم کننده مدفوع نظير پسيليوم يا متيل سلولز باشد که در صورت نياز مکمل فيبر غذايي شما هستند. اما در صورتي که اين روش موثر واقع نشود، مي توانيد از دارو استفاده کنيد.
منابع :
----------------------
دکتر زهرا عباسپور تمیجانی
روزنامه همشهری

رونوشت: http://www.niazemarkazi.com/article/pdf/10002804.html