سخت سر ! (1)بی پرده با مدیر پروژه کنارگذر ساحلی رامسر
ظاهراً در قاموس بعضی از مدیران سازمان بنادر و دریانوردی، "انتقاد" با "افساد" تفاوت چندانی ندارد و نیز در مذهب ایشان تواضع علمی، رکوع رکعتی است که مگر به سجده ای از سرعجز راست نیاید!؟

اختصاصی معماری نیوز- سید محسن شهیدی : پافشاری اخیرجناب آقای مهندس مثقالی مدیر پروژه کنارگذرساحلی رامسربرتوجیه این طرح پرمسأله، سبب نگارش این مطلب گردید. شخصاً به صلاحیت، حسن نیت وقدرت تشخیص جامعه مهندسی کشوراعتماد کامل داشته ودارم واز اینرو، در پاسخ قبلی به اظهارنظراخیرایشان، ضمن تشکرازاحساس مسئولیت و روحیه پاسخگویی مشارالیه، به سهم خویش کفایت "مناظرات" را اعلام وقضاوت نهایی را به رأی ونظرخوانندگان محترم موکول کردم2.


امیدوار بودم این تعدیل موضع وتلطیف فضا ، نشانه ای ازحسن نیت (ونه انفعال وعقب نشینی) نگارنده تلقی و راهگشای مناظرات سازنده مشابه واقع شود. اما ظاهراً در قاموس بعضی از مدیران سازمان بنادر و دریانوردی، "انتقاد" با "افساد" تفاوت چندانی ندارد و نیز در مذهب ایشان تواضع علمی، رکوع رکعتی است که مگر به سجده ای از سرعجز راست نیاید!؟ آقای مهندس مثقالی درسطرهای پایانی پاسخ خود به مقالۀ اخیراینجانب، نخست ازموضع "خلیفة اللهی" خویشتن را مأمور به ارتقاء سطح زندگی بشر بر روی زمین معرفی می کنند! و سپس با " تحدیدی" که به " تهدید" بیشتر می ماند، شرط لازم برای تحقق این مأموریت را حذف عنصر "افساد" ( بخوانید "انتقاد"! ) از" صحنۀ یکتای هنرمندی" خویش عنوان می نمایند3. ناگفته پیداست که وقتی حکم تکوینی ایشان به عنوان سازنده و مصلح زمین مستقیماً از "ملأ اعلی" صادرشده باشد، هرگونه انتقاد و ابراز مخالفت در مسیرانجام این رسالت، "افساد فی الارض" به حساب خواهد آمد4!

در اینجا ضمن عذرخواهی از یکایک خوانندگان عزیز به دلیل اطالۀ این بحث، آخرین سخنان خویش را به امید روشن شدن هرچه بیشتراذهان عموم درقالب ارائۀ پاسخ به فرمایشات اخیرآقای مهندس مثقالی ارائه می نمایم؛ فضای سایت و وقت خوانندگان را ارزشمند ترازآن می دانم که مصروف انعکاس و پیگیری منازعات و کشمکش های لفظی این و آن شود و لذا منبعد در خصوص این پروژه، از این طریق پاسخگوی هیچ یک از نظرات اعم ازموافق و مخالف نخواهم بود. علاقمندان می توانند ازطریق پست الکترونیک اینجانب به نشانی e.tecton@gmail.com مطالب خود را بیان فرمایند.

درخصوص امتناع خویش ازمراجعه به سازمان بنادرودریانوردی نیز باید بگویم که اگر سرسوزنی احتمال می دادم معضلات لاینحلی همچون تغییرتر ازغیرقابل پیش بینی آب دریای خزر و فرسایش ونشست (های) مخرب و مسأله ساز بخش های استحصالی پروژه و. . تنها به برکت قدوم این کمینه قابل رفع خواهد بود، لحظه ای در قبول این دعوت درنگ نمی کردم5! اما بعد :

" تنها قانون واقعی در سواره نظام اینست که آنقدر بر دشمن بتازی تا میدان را خالی کند!!" این جمله از ژنرال تامِس جاناتان جکسون ( معروف به دیوارسنگی؟! ) است که درجریان جنگ های داخلی آمریکا درنیمه قرن نوزدهم میلادی، فرمانده ارتش ویرجینیای شمالی بود6! درمیان اصول استراتژی مقابله با "دشمن" و درآموزه های اساسی فرهنگ هایی که هر که " باما " نیست را " برما " می دانند و با تفاوت های جزئی در ادبیات، دستورالعمل تعقیب تا هزیمت کامل "دشمن"، جایگاهی کلیدی دارد.

آقای مهندس مثقالی ! قصد به قول معروف "جا نماز آب کشیدن ندارم" ولی اگر بنا باشد در آداب مناظره اسوه وآموزگاری اختیار کنم، قطعاً آن شخص یک ژنرال قلدر و کله شق ( آنهم از نوع آمریکا ییش!) نخواهد بود! ارجاع (خودم و) حضرتعالی به رهنمود اخلاقی حضرت صادق علیه السلام هم نه از باب فضل فروشی و به قول شما "آیه وحدیث آوردن" بود بلکه دعوتی بود به کـَفِّ نفس ( اصطلاح اخلاقی رایج در میان مسلمانان اعم ازمهندس وغیرمهندس به معنای خویشتن داری) و پرهیزاز تبدیل بحثی کارشناسی به یک صحنه گریبانگیری؛

اودرمن ومن دراو فتاده خلق ازپی ما دوان وخندان انگشـت تعـجب جهـانی ازگفت وشنیـد ما به دندان!
سعدی

آقای مهندس مثقالی! آیه وحدیث برای خواندن، آموختن و درنهایت به کاربستن است و مخاطب این بُعدِ تربیتی ِ رسالت نبی رحمت (ص) که درآستانه ولادتشان هستیم عموم مسلمین هستند و نه فقط "غیر مهندسین!"؛ به علاوه، این تجاهل نسبت به معارف پایۀ دینی به هیچ وجه برازندۀ یک مدیرمسلمان نیست مگر آنکه جاذبه نمادین پروژه کنارگذر ساحلی رامسر ( کمان آرش) حضرتعالی را هم مفتون چیزی شبیه به "مکتب ایران" ( دربرابرمکتب اسلام) کرده باشد!؟

جناب مثقالی! همانطور که دربالا گفته شد، بنای مجادله ومکابره (اصطلاحی دیگردر ادبیات (اشغالگران عرب!) به معنی بزرگی خود بردیگری اثبات کردن) با اشخاص را نداشته و ندارم و تنها به دلیل اصرارجنابعالی برتوجیه این پروژه سراسراشتباه، موارد زیررا خدمت سرکار وخوانندگان محترم خاطر نشان می سازم:

1- از هفت ماه پیش تاکنون، موضع جنابعالی درخصوص مشارکت شرکت دانمارکی DHI در پروژه کنارگذر ساحلی رامسر، از اظهار وابستگی و اتکای کامل تا انکارهرگونه ارتباط مؤثرکاری درنوسان بوده است ! این تزلزل غیرقابل دفاع به خودی خود صحت سایردعاوی مطرح شده را نیززیرسؤال می برد7.

2- ازجمله این دعاوی، اظهارات ضد ونقیض آن جناب در مورد نقش سرمایه گذارخارجی است؛ دراین خصوص یادآوری نکات زیر ضروری به نظر می رسد:

2-1- ازآنجا که نخستین نقش و وظیفۀ هرمهندس مشاوردرحوزۀ تعهدات حرفه ای، صیانت از سرمایه ( دراینجا بیت المال) وتأ مین منافع کارفرما (در اینجا عموم مردم) است، دراولین مقاله خویش دراین زمینه8ضمن اظهارتأسف از ورود غیرمسئولانۀ مشاور به پروژۀ مورد نظر، "ریسک بالا"ی سرمایه گذاری دراین پروژه را آنهم به نقل ازمدیرکل مهندسی عمران سازمان متبوع جنابعالی متذکر شده بودم9.

2-2- آقای مهندس مثقالی بنده کارشناس مسائل اقتصادی نیستم ولی بنا به دلایلی که خواهد آمد، روشن است که درحد تعاریف پایه و مفاهیم قابل درک عموم نیزاین "آب نمای ملی!" موقعیت اقتصادی شکننده وآیندۀ عملکردی گنگ و نگران کننده ای دارد؛ همچون مدیر محترم پروژه براین باورم که درعرف اقتصاد بین الملل، میزان استقبال سرمایه گذار خارجی از یک پروژه، شاخصی معتبر برای ارزیابی میزان موفقیت اقتصادی آنست. اما دراینجا نیز، همچون داستان مشارکتDHI ، گزارش مضطرب جنابعالی ازجایگاه طرف چینی پروژه، بجای آنکه مؤید اعتبار وسودآوری این طرح باشد، نشانه ای آشکارازماهیت ناموجه وچشم اندازغیرقابل اعتماد اقتصادی آنست؛

همانگونه که یادآورشده اید فاینانس (البته درتداول مرسوم داخلی) سرمایه گذاری محسوب نمی گردد بلکه نوعی وام (خارجی) است؛ وامی که درآن صرفنظر از موضوع و کم و کیف پروژه مورد نظرِ(کشور) وام گیرنده، سود طرف " سرمایه گذار" و به عبارت صحیح تر " وام دهنده " از همان ابتدا تضمین شده است! به دیگر سخن برای طرف چینی شما تفاوتی نمی کند که وام درخواستی شرکت " کنارگذرساحلی رامسر" قرار است صرف احداث پروژه ای با همین نام گردد یا آنکه برای ماجراجویی بزرگتری مثل انتقال آب دریای خزر به کویر لوت هزینه شود! تحقق فاینانس را زمانی می توان نشانه ای مثبت و آنهم (حداکثر) به منزلۀ تأیید "اعتبارسیستم بانکی کشور وام گیرنده" ( ونه لزوماً توجیه اقتصادی پروژه مورد نظرآن کشور) تلقی کرد که ضمانت بازپرداخت وام را یک بانک خارجی متعهد گردد و نه آنگونه که مثلاً درمورد حاضرجنابعالی به صراحت اعلان فرموده اید، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران!

بنابرآنچه گذشت، خبرمیمنت اثر جناب مهندس مثقالی درمورد نحوۀ تأ مین مالی پروژه کنارگذرساحلی رامسرنیز چیزی نیست جزمژدۀ (؟) افزوده شدن برگی دیگر به کتاب قطوراستقراض خارجی کشور10! براستی به کدامین ضیافت "شاهانه" فراخوانده شده است این ملت گرفتارکه سررشته داران اقتصاد بحران زده اش حاضر نیستند بپذیرند:

کهن جامۀ خویش پیراستن به ازجامۀ عاریت خواستن
سعدی

3- دراین میان، ردیف کردن فرمت های دهان پرکن قراردادی ازقبیل: EPCF ،BOT ،BOO و مانند آن نیزنتیجه ای بهتر از گره زدن شتاب زدۀ نام شرکت "خارجی" DHI به پروژه درپی نخواهد داشت! شخصاً درمدت قریب سه دهه ارتباط حرفه ای با مدیریت های رده بالای بخش دولتی شاهد بوده ام که حتی درسطح معنا و مفهوم لفظی اصطلاحات و واژگان حقوقی رایج ،دانش کافی و اتفاق نظرلازم میان مسئولین اجرایی وجود ندارد؛ برای مثال MC را یکی از آقایان پیمانکاراصلی (Main Contractor) معنی می کند، دیگری مشاورمادر (Main Consultant) و سومی آنرا همان CM یا مدیرپیمان (Manager Contract) می داند و . .!!

به علاوه، چهارچوب های حقوقی و قالب های قراردادی ناظر و حاکم برمناسبات بخش ها و دستگاه های مختلف اجرایی زمانی معتبر، نافذ و برخورداراز ضمانت اجرایی تواند بود که نهاد مستقل و صاحب صلاحیتی همچون سازمان (منحلۀ) مدیریت و برنامه ریزی به عنوان مرجع وضع و تبیین و تفسیرآنها در کلیه سطوح برنامه ریزی و اجرا حاضر و مورد عنایت و احترام حاکمیت باشد.

4- و اما سفر" شبه تفریحی" جنابعالی وهیأت همراه به دوبی نیز ظاهراً باچند ماه و بلکه چند سال تأخیر صورت گرفته است!؟ چنین بازدید هایی آنهم به شکلی کاملاً جدی و درقالب مطالعات اولیه، علی القاعده می بایست درمرحلۀ Feasibility Study انجام پذیرد و نه درقالب یک Promotional Offer ازسوی طرف خارجی ذینفع!

4-1- به خاطردارم که پیشتر، قضاوت درمورد پروژۀ کنارگذرساحلی رامسراز راه مقایسۀ آن با جزایرمصنوعی دوبی را صرفاً به دلیل "هزاران فرسنگ" فاصلۀ مکانی ، بی مورد و مصداق این ضرب المثل قلمداد فرموده بودید که " گنه کرد دربلخ آهنگری/ به شوشترزدند گردن مسگری11!" امیدوارم "معاینۀ میدانی" اخیرِ جنابعالی را هرچند ناقص و دیرهنگام، بتوان نشانۀ پذیرش این واقعیت علمی از سوی شما و همکارانتان دانست که اولاً مختصات جغرافیایی اماکن، "مستقلاً" در تعیین پارامتر های مؤثر در طراحی دخالتی ندارند و ثانیاً در پروژه های پیشرو که به دلیل قلت یا فقدان تجربه های مشابه، دستورالعمل و آئین نامۀ از پیش تدوین شده ای برای طراحی وجود ندارد لازمست در مراحل متعدد، مدل های ریاضی و حتی فیزیکی طرح از طریق اعمال داده های میدانی پروژه های "مشابه" تعدیل و اصلاح گردد و اساساً اقتضای فاز مدل سازی (Modeling) همینست که "شباهت" ها صرفنظرازتفاوت های غیرمؤثر(همچون فاصلۀ میان بلخ و شوشتر!؟) مبنای عمل قرارگیرد.

4-2- به عنوان مدیر یک پروژۀ هزار و سیصد میلیارد تومانی، روش جنابعالی برای ارزیابی میزان ثبات جزیرۀ " پالـم" دوبی و مستحدثات روی آن نیز درجای خود بسیار قابل تأمل است12! آقای مهندس عزیز! شرکت بین المللی " فاگـرو" که برخلاف همکار دانمارکی شما مجموعه ای خوش سابقه و توانمند است13 و در فاصلۀ سالهای 2003 تا 2008 میلادی عملیات پایش ماهواره ای پروژۀ مذکور را انجام داده است، میزان نشست اولیۀ "پالـم جمیـرا" را در آن مقطع 5 میلیمتراعلام کرده است14! یعنی به طور متوسط 1 میلیمتردرسال یا چیزی درحدود سه هزارم میلی متر درروز15! و این میزان جابجایی یقیناً بسیارکمتراز آنست که درجریان یک گردش دوستانۀ یک روزه قابل تشخیص باشد!!

4-3- "پالم" های دوبی همانگونه که پیشترگفته شد16، نشستی بسیارکند دارند و ضمناً یکپارچگی تقریبی بستر "شاخه" های نخل که محل استقرارویلا های کم ارتفاع است، موجب کاهش نرخ رانش جانبی زیرسازی ها درعمق آب می گردد. پروژۀ فاجعه باری که ازهم اکنون شکست آن حتی بدون ابزارهای دقیق اندازه گیری قابل رؤیت است، "جهـان" (World) است که علیرغم به کارگیری پیشرفته ترین امکانات وتجهیزات ساخت وکنترل واستفاده از مجرب ترین پیمانکاران بین المللی به دلیل رویدادهای پیش بینی نشدۀ ناشی ازنشست زیرسازی ها وعملکرد فرسایشی امواج ازچهارسال پیش تا کنون عملا به حال تعلیق درآمده است. اینگونه که پیداست مشاهدات جنابعالی درسفر اخیرتان به دوبی چه از نظرانتخاب موضوع مطالعه (؟) وچه به لحاظ روش کاربا بی طرفی علمی لازم همراه نبوده است.

4-4- البته اگرجزم و تعصب و پیش داوری درکار نباشد حتی با همین روش های حسی وابتدایی نیزمی توان به واقعیت ها و نکات اساسی مهمی دست یافت و در واقع به گواهی تاریخ مشاهده و تجربۀ واقع بینانه، همواره نخستین گام در مسیربه بار نشستن هر جُستار علمی بوده است؛ برای مثال اگر درهمین سفر یک روزه، پا های مبارک را فقط تا زانو برهنه می کردید و قدم زنان ساحل را به سمت دریا ترک می کردید متوجه شیب بسیار کم بستر دریا وسکون و آرامش نسبی امواج آن می شدید! چنین تجربه ای در سواحل جنوبی دریای خزر و به خصوص درساحل رامسر نتایج کاملاً متفاوت و نگران کننده ای درپی خواهد داشت؛ تحلیل های علمی و سنجش های کارشناسانۀ متعدد این دو پدیدۀ بسیارمهم و تعیین کننده را نیزپیش ازاین به تفصیل نگاشته ام و نیازی به تکرارآن نمی بینم17.

5- به محیط زیست اشاره کرده اید و ضرورت حفظ آن به عنوان یکی ازملاحظات حیاتی درطراحی هر پروژه؛ بد نیست برای یک بار هم شده، نگاهی به نقشۀ آلودگی های "فعلی" دریای "بستۀ" خزر بیفکنید (تصویر1) تا بهتر متوجه شوید درچه شرایط بحرانی ومصیبت باری به بازماندۀ بی رمق طبیعت مظلوم این بهشت روی زمین چوب حراج زده اید!


تصویر1- نقشۀ آلودگی های زیست محیطی دریای خزر؛ لکۀ آبی رنگی که با عرض متوسط 50 کیلومتر از غرب بابل تا شمال باکو ادامه دارد، آب های ساحلی ای را نشان می دهد که عوامل آلوده کنندۀ آنها مواد نفتی، سموم و مواد شیمیایی، فلزات سنگین وآلاینده هایی با منشأ باکتریولوژیک هستند؛ باند های آبی پررنگ، رودخانه های آلوده به پساب های صنعتی وشهری را نمایش می دهند!

منبع: برنامۀ عملیاتی ملی بهبود محیط زیست دریای خزر – جمهوری آذربایجان / 2012 – 2003


ادامه دارد . . .

سیـّد محسن شهیـدی - 1391/11/6




1- نام قدیم رامسر؛ اشارۀ بجای دوست و همکار قدیم آقای مهندس ابن الدین الهام بخش انتخاب این عنوان گردید. دور نیست که وجه تسمیۀ "سخت سر"، بستر عمیق و ناهموار ساحل و امواج متلاطم دریا دراین نقطۀ سرسبز و بی مانند از کرانۀ جنوبی دریای خزر بوده باشد. قریب یک قرن پیش نظامی مستبدی به نام رضا خان پهلوی نام "رامسر" را جایگزین "سخت سر" کرد؛ شاید تا حاکمیت بلامنازع خویش را تنها نه بر مردم این سرزمین بلکه بر نیروهای طبیعی شکل دهندۀ جغرافیای آن اثبات کند!

2- نگاه کنید به بخش نظرات خوانندگان ذیل مقاله " کنارگذر جنجالی رامسر وسکوت معنا دار مشاور دانمارکی" در :
http://memarinews.com/Pages/News-10619.html

3- همان.

4- واذا قیل لهـم لا تفسدوا فی الارض قالوا انما نحن مصلحون. الاانهم هم المفسدون ولکن لایشعرون./ بقــره 11 و12.

5- صورت نسبتاً کاملی ازاین معضلات را به تفصیل در مقالۀ نخست خویش (کنارگذر ساحلی رامسر، باز تولید یک فاجعه) آورده ام. بد نیست جناب مثقالی که بنده را به " تحقیق مختصری" پیرامون توفیقات فنی (؟) سازندگان "پالم های دوبی" توصیه می فرمایند خود "واعظ غیر متعظ" نباشند و برای یک بار هم شده مکتوبات حقیر (و به خصوص مستندات مذکور در پی نوشت ها را) در بارۀ هر دو پروژه با دقت وحوصله مطالعه نمایند.

6- نگاه کنید به : http://www.historynet.com/stonewall-jackson-quotes

7- نگاه کنید به مأخذ مندرج در پی نوشت 2؛ نقل قول بنده از مدیر پروژه دراین خصوص وبخش نخست پاسخ ایشان در قسمت نظرات بازدید کنندگان. اخیراً کار به حد اظهاربرائت ازاین مشاور رسیده است! نگاه کنید به اظهارات اخیر آقای مهندس مثقالی ذیل مقاله: " واقعیت های طرح ملی کنار گذر ساحلی رامسرچیست؟" در: http://memarinews.com/Pages/News-10591.html

8- مقاله " کنارگذر ساحلی رامسر، بازتولید یک فاجعه! " در:http://www.memarinews.com/Pages/News-7937.html

9- همان، پی نوشت 3.

10- این رویکرد نادرست دراصل ریشه درراهبرد های شتاب زده وغیر کارشناسی دوران بازسازی پس از جنگ دارد. برای آگاهی بیشتر ازعوارض منفی اقتصادی و حتی تهدید های سیاسی ناشی از اینگونه استقراض خارجی نگاه کنید به مقاله : " اهداف و اولویت های سرمایه گذاری خارجی درایران " در :
http://daneshha.akairan.com/maghalat...abi/24873.html

11- نگاه کنید به مأخذ مندرج در پی نوشت 8؛ نخستین قسمت ازاظهارات آقای مهندس مثقالی ذیل مقاله.

12- دیداری یک روزه از جزیره درراه بازگشت از سفرچین! نگاه کنید به مأخذ مندرج در پی نوشت 2.

13- Fugro ، تأسیس : سال 1962 میـلادی. نشانی وب سایت : http://www.fugro.com/corporate

14- طبیعتاً مسئولین شرکت "نخیل" (Nakheel Properties) وتنها مسئولین شرکت "نخیل" که سازندۀ این جزیرۀ 12 میلیارد پوندی است، از همان ابتدا این ادعا را تکذیب کرده اند. مع الوصف، اَدَم تامِس (Adam Thomas) مدیر پروژۀ تحقیقاتی" InSar " در " فاگـرو" ضمن پافشاری بر موضع اولیۀ شرکت، همچنین پیش بینی کرده است که به دلیل افزایش غیرقابل اجتناب سطح دریا های آزاد، درآینده پالم به زیرآب خواهد رفت!

15- درعمل، این قسم نشست (Creep Settlement) رشدی غیرخطی دارد واین نحو" معدل گیری" صرفا به جهت تقریب به ذهن انجام شده است.

16- نگاه کنید به مقالۀ : " جزایر مصنوعی امارات، . . . جاذبه یا فاجعه؟! " در:
http://memarinews.com/Pages/News-7577.html

17- نگاه کنید به مأخذ مندرج در پی نوشت 8.






منبع: سایت خبری معماری نیوز