قدیمی‌ترین گنبد دنیا به شیوه‌ی ایرانی در كاخ اردشیر +عکس

[وحید 0319]

این بنا كه به‌دستور اردشیر بابكان، بنیان‌گذار سلسله‌ی ساسانی در سده‌ی سوم میلادی ساخته شده،‌ روی سكوی بزرگی به‌شكل مربع قرار گرفته است....

هیچ می‌دانید یكی از كاخ‌های قدیمی استان فارس كه چند سال است ساكنان روستایی در نزدیكی آن، مردگان خود را در حریم آن دفن می‌كنند قدیمی‌ترین گنبد دنیا به شیوه‌ی خاص ایرانیان را دارد؟
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، كاخ اردشیر بابكان كه از آن به‌عنوان آتشكده‌ی فیروزآباد نیز یاد می‌شود‌، در 10 كیلومتری شهر فیروزآباد و حدود 100 كیلومتری جنوب شرقی شیراز واقع شده است.

این بنا كه به‌دستور اردشیر بابكان، بنیان‌گذار سلسله‌ی ساسانی در سده‌ی سوم میلادی ساخته شده،‌ روی سكوی بزرگی به‌شكل مربع قرار گرفته است. در وسط این سكو بنای مربع‌‌شكلی ایجاد و در فراز آن، چهارطاقی بزرگی با دهانه‌‌های 11 متر و پایه‌های پنج متر ساخته شده است. به این ترتیب، ایجاد چنین گنبدی روی یك پلان مربع از ویژگی‌های بارز این اثر محسوب می‌شود، زیرا قدیمی‌ترین گنبدها در دنیا روی پلان مدور ایجاد شده‌اند و استفاده از پلان مربع توسط ایرانیان در زمان اشكانیان ابداع شد.
این كاخ كه یكی از كاخ‌های ییلاقی اردشیر بابكان بوده‌، از سنگ، گچ و ملات ساخته شده است، در حالی كه در بسیاری از آثار دیگر مانند تخت جمشید از سنگ‌های یكپارچه ‌استفاده می‌شد.
یكی دیگر از ویژگی‌های بارز این اثر تاریخی استفاده از شیوه‌ی فیل‌پوش یا گوشواره روی پلان مربع است كه برای نخستین‌بار در فیروزآباد به كار رفته است. در واقع، زمانی كه استفاده از پلان مربع در زمان اشكانیان آغاز شد به‌دلیل این‌كه ایرانیان می‌خواستند دایره‌ی گنبد را روی پلان سوار كنند و چهار گوشه‌ی آن خالی می‌ماند، اقدام به گوشه‌سازی كردند تا گنبد معلق نماند. به این ترتیب، از گوشواره‌هایی به‌شكل فیل‌پوش یا خرطومی برای گوشه‌سازی استفاده كردند كه بعدها در دوره‌ی اسلامی به‌صورت سه‌كنج تغییر یافت.
بنای كاخ اردشیر با حدود 23 مترارتفاع از سه بخش تشكیل شده است؛ یك بخش آن ایوانی دارد كه چهار تالار به آن عمود شده‌اند. همچنین یك پلكان در این كاخ وجود دارد كه به بركه‌ای جلوی كاخ مربوط می‌شود و بخش دیگر بنا، حیاطی است با دو ایوان و دو تالار در اطراف آن كه ورودی اصلی بنا هم محسوب می‌شود.

كاخ اردشیر بابكان یا آتشكده‌ی فیروزآباد تالارهای تودرتو دارد و با گذشت حدود 1800 سال، گچ‌بری قسمت بالای دیوارهای داخلی آن همچنان سالم مانده است.
این كاخ كه همراه قلعه دختر و منار شهر گور از آثار با ارزش شهر فیروزآباد در استان فارس است، با وجود ارزش و اهمیت تاریخی زیادی كه دارد و حتا بحث تهیه‌ی پرونده‌‌ی ثبت جهانی آن‌ نیز مطرح شد اكنون شرایط مناسبی ندارد و با توسعه‌ی روستایی كه در نزدیكی‌اش قرار دارد، تعداد زیادی قبر در فاصله‌ی كمتر از 10 متری كاخ وجود دارند. هرچند دفن مردگان از سال‌ها پیش در این محل انجام می‌شد، اما به‌دلیل مشخص نشدن مالكیت زمین‌های اطراف كاخ هم‌چنان درگذشتگان روستا در حریم كاخ اردشیر بابكان دفن می‌شوند