نابودي آخرين بقاياي کاخ داريوش اول

[reza-1369]

کاخ زمستاني داريوش اول هخامنشي در نزديکي خليج فارس 33 سال پس از سر برآوردن از دل خاک اين روزها به دليل عدم محافظت و سهل انگاري در حال نابودي تدريجي است.


آنگونه که عکس‌هاي اين گزارش نشان مي‌دهد، اين بنا که نشاني از تمدن پرشکوه و غرورانگيز کشورمان در آن دروان بود، اين روزها به وضعيتي تاثر برانگيز دچار شده است؛ به گونه‌اي که پايه ستونهاي سنگي کاخ در هواي شرجي، مرطوب و گرم برازجان در حال اضمحلال و پودر شدن است.

بر اساس مدارک و شواهد موجود نوع و جنس سنگ‌هاي کاخ بردک سياه فاقد موارد مشابه در ديگر بناهاي تاريخي در ايران و ديگر نقاط جهان است چرا که در ساخت اين بنا از سنگهايي با دو رنگ سياه و روشن استفاده شده و علاوه بر آن نوع تراشها و سنگبري به کار رفته در ساخت اين کاخ نيز بي نظير است.

معماري کاخ بردک سياه مشابه کاخ آپادانا و داراي 36 ستون بوده است

اين کاخ که تالار مرکزي آن مشابه کاخ آپادانا و داراي 36 ستون بوده يکي از بناهاي مهم تاريخي استان بوشهر در 12 کيلومتري شمال شهر برازجان ميان نخلستانهاي روستاي درودگاه در محل تلاقي دو رودخانه شاپور و دالکي قرار گرفته است.

کاخ بردک سياه در سال 1354 در کاوشهاي باستان شناسانه گروهي از باستانشناسان کشور به سرپرستي احسان يغمايي از زير خاک بيرون آورده شد.

اين کاخ تنها بناي به جامانده از دوران هخامنشي در اين سرزمين نيست بلکه علاوه بر آن دو کاخ ديگر مربوط به دوران همين امپراطوري به نامهاي " کاخ چرخاب " و " کاخ سنگ سياه " نيز در نزديکي شهر برازجان وجود دارد که بقاياي آنها نيز در کاوش سالهاي اخير از دل خاک بيرون آورده شده است.

البته بقاياي اين کاخها نيز مانند کاخ بردک سياه در وضعيت چندان مطلوبي به سر نمي‌برد و هر روز در معرض تخريب بيش از پيش و جدي قرار دارد.

در ساخت اين کاخ از دو نوع سنگ سياه و روشن استفاده شده است

به گفته برخي از کارشناسان باستان شناسي جلگه برازجان در دوره هخامنشي اهميت فراوان داشته و علت آن نيز اين بوده که ايران در دوره هخامنشي صاحب نيروي دريايي شد و توانست از راه دريا به تجارت و کشور گشايي بپردازد.

علت انتخاب اين جلگه نزديکي آن به خليج فارس و در پي آن تسلط بر راههاي تجاري منطقه و تحت نظر داشتن آبراهه‌هاي جنوبي از لحاظ سياسي و اقتصادي بوده است. تمامي اين مسائل وسيله برپايي کاخهايي در اين منطقه را فراهم آورده است.

کشفيات باستان شناسان و کاوشگراني که کاخ هخامنشي بردک سياه را از دل خاک بيرون آورده‌اند تنها به به بقاياي خود کاخ محدود نبود بلکه آنها در حين کاوشهاي خود به اشيائي همچون يک دسته خنجر زنانه ساخته شده از جنس عاج به همراه چند قطعه ابزار تزييني برخورد کردند که مي‌تواند نشاني از سکونت زنان در اين کاخ باشد.

بسياري از سنگ‌هاي به کار رفته در ساخت کاخ بردک سياه به دليل عدم محافظت از بين رفته است

همچنين از ديگر موارد کشف شده در کاخ بردک سياه که شايد بتوان آنها را مهمترين يافته‌هاي اين کاخ دانست 4 قطعه سنگين طلا که وزن کل آنها به سه کيلو و 200 گرم مي‌رسد بوده است. هنوز کاربرد دقيق سه قطعه از اين طلاها مشخص نيست اما برخي بر اين عقيده‌اند که ممکن است آنها روکشهاي زرين درهاي چوبي تالار يا سنگ بناي کاخ باشند چرا که غالبا در دوران هخامنشي سنگ بناي کاخها بر روي ورقه‌اي ضخيم و زرين از طلا حک مي‌شده است.

همچنين در رابطه با قطعه چهارم اين طلاها نيز اينگونه بر مي‌آيد که اين قطعه قسمت بالاي يک جام زرين هخامنشي باشد که زير لبه آن يک خط ساده حک شده است.

در موردي ديگر که در کاوشهاي سال 84 کاخ بردک سياه کشف شده و بقاياي آن هم اکنون به شکلي غير استاندارد و بدون محافظت در محوطه کاخ افتاده است نقش برجسته‌اي حکاکي شده بر سنگ سياه است که شاه را به همراه ملازمش که چتري آفتابگير در دست دارد در حين ترک کاخ نشان مي‌دهد.

نقش برجسته سنگ سياه به دست آمده در اين کاخ در محوطه کاخ به حال خود رها شده است

در اين نقش برجسته که آن را متعلق به داريوش اول مي‌دانند تاج شاه داراي سطحي صاف و بدون تزيين است و اين احتمال را قوت مي‌بخشد که تاج همانند تاجهاي برخي نقش برجسته‌هاي تخت جمشيد روکشي از طلا داشته است. به همراه اين نقش برجسته، سنگ نوشته‌اي به خط ميخي و زبان "بابلي نو" و تعداد زيادي قطعه سنگ يافت شد که اين قطعه سنگها نقشهاي مختلفي چون دست، دسته سايبان با بخشي از تاج شاهي، ريش مجعد و بخشهايي از صورت و گوشه چشم دارند.

جنس و رنگ سنگ‌هاي استفاده شده در ساخت اين کاخ در نوع خود منحصر به فرد بود

با اين همه اين نقش برجسته منحصر به فرد که حکايت کننده بخش مهمي از تاريخ هخامنشيان در اين گوشه از جغرافياي ايران است در زير آفتاب سوزان جنوب به حال خود رها شده و تنها نگهبان اين محوطه تاريخي از سر دلسوزي چادر کهنه ماشين خود را به عنوان حفاظ بر بالاي آن قرار داده است.

بنا به گفته برخي منابع محلي کاخ بردک سياه در طول سالهاي گذشته نيز به شدت مورد تخريب کشاورزان منطقه قرار گرفته است به شکلي که عدم زه کشي زمينهاي اطراف باعث شده آبياري زمينهاي کشاورزي سبب تخريب آثار بر جاي مانده از کاخ شود و همچنين عوارض جوي و سرازير شدن آب حاصل از بارشها به گودال محل پايه ستونهاي کاخ نيز به جريان تخريب کمک کرده است.

در محافظت از بقاياي کاخ بردک سياه ابتدايي‌ترين راهکارها اتخاذ شده است

مجموع اين عوامل و نبود يک نظارت کارشناسي شده دست به دست هم داده تا بسياري از ته ستونهاي کاخ شکسته يا جابجا شده و برخي از آنها نيز ترکيب اوليه خود را از دست بدهند. البته به همه اينها نيز بايد به حفاريهاي غير مجاز زياد در محوطه کاخ و اطراف آن را نيز اشاره کرد که سهم عمده‌اي در اين فرايند تخريب داشته است.

با اين وجود و پس از توصيه‌ها و تذکرهاي فراوان کارشناسان و علاقمندان ميراث فرهنگي کشور سازمان ميراث فرهنگي استان بوشهر اعلام کرد اين سازمان با انجام مطالعات باستان‌شناسي و بررسي ژئوفيزيک زمينهاي اطراف کاخ بردک سياه درصدد تعيين حريم دقيق و محدوده آثار پيرامون اين محوطه تاريخي است.