کَکِ آبی، رکورد دار بیشترین تعداد ژن‌

[پیمان هادی فرکوش]

هنگامی كه زیست شناسان پیشرو در اواخر دهه ۱۹۹۰ مشغول تعیین توالی بازها در ژنوم انسان بودند بر سر اینكه سه میلیارد جفت بازی كه DNA ما را می سازد حاوی چه تعداد ژن است با یكدیگر شرط بستند. حدس های اندكی به حقیقت نزدیك بودند.

حدود یك دهه پیش خرد متعارف بر آن بود كه ما برای انجام هزاران فرایند سلولی كه كاركرد بدن ما را حفظ می كنند به چیزی حدود ۱۰۰ هزار ژن نیاز داریم. اما در نهایت معلوم شد كه ما فقط در حدود ۲۵ هزار ژن داریم- تقریباً هم تعداد با ژن های گیاه گلدار كوچكی به نام Arabidopsis و اندكی بیشتر از كرم Caenorhabditis elegans.




این شگفتی بزرگ به شناختی كه در میان دانشمندان پدید می آمد نیروی تازه ای بخشید: ژنوم ما و پستانداران دیگر نسبت به آنچه زمانی به نظر می آمد پیچیده ترند و از انعطاف پذیری بسیار بیشتری برخوردار هستند.

کک آبی ممکن است تنها شکلی ساده از حیات برکه‌ای باشد؛ اما از لحاظ پیچیدگی ژنتیکی و رفتارهای زیستی و جنسی بسیار منحصر به‌ فرد است و با 31 هزار ژن، حتی روی دست انسان 23 هزار ژنی زده است.

به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، دانشمندان دانشگاه ایندیانا به تازگی دریافته‌اند که این موجود یک میلی‌متری بیشتر از هر موجود شناخته ‌شده دیگری ژن دارد! در حالت کلی حدود 31 هزار ژن در دی‌.ان‌.ای این کک وجود دارد؛ در حالی‌که انسان‌ها حدود 23 هزار ژن دارند.

دافنیا ژولکس ‌یکی از انواع متداول کک آبی، اولین سخت‌پوستی است که از یک طرح نشانگر توالی شیمیایی که کد ژنتیکی یا ژنوم را می‌سازد برخوردار است. در نگاه اول، دافنیا با بدن شفاف، اندام‌های مجهز به مفصل کاذب، چشم‌های مرکب و سیستم ساده عصبی و گردش خون، جانداری بسیار معمولی به نظر می‌رسد؛ اما ژنوم این جاندار نه ‌تنها بسیار بزرگ بوده بلکه سرشار از شگفتی است.

به گفته دانشمندان، بیش از یک سوم ژن‌های دافنیا در هیچ موجود زنده دیگری ثبت نشده است. ترکیب ژنتیکی عجیب این کک رفتارهای غیر معمولی را منعکس می‌کند که از مدت‌ها پیش مورد بررسی دانشمندان قرار گرفته است.

همچنین این حیوان از خود واکنش‌های منحصر به فردی در برابر استرس نشان می‌دهد. دافنیا همچنین می‌تواند خود را با طیف‌های وسیعی از اسیدیته، سموم، غلظت‌های اکسیژن، کیفیت غذا و دما وفق دهد. این موجودات قادر به تولید مثل جنسی و غیر‌جنسی هستند. آنها در نبود جنس نر به صورت کلونال تکثیر می‌شوند تا این‌که شرایط سخت محیطی آنها را مجبور به جفت‌گیری کند.

به گفته محققان، نرخ بالای تکثیر ژن در دافنیا دلیل اصلی برخورداری این حیوان از این تعداد بالای ژن است. این نرخ سه برابر بیشتر از سایر بی‌مهرگان و 30 درصد بیش‌تر از انسان‌هاست.