میراث فرهنگی، بی‌ اطلاع یا دنبال تبلیغات توخالی؟
«دهه امامت و غدیر با شماره 475 در فهرست آثار ملی ثبت شد.»

دهه امامت و غدیر در حالی از سوی سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شده است که مسئولان این سازمان نه از جزئیات آن خبر دارند و نه پرونده‌ای برای آن تهیه کرده‌اند و فقط می‌دانند که شماره پرونده‌اش 475 است.

به گزارش نامه، این خبری بود که رسانه‌های محدودی به آن پرداختند. چرا؟ برای پاسخ به این چرا، به سراغ اداره ثبت آثار معنوی و تاریخی رفتیم. اما این اقدام هم نتیجه نداد. هیچ کارشناسی در آنجا نمی‌دانست وقتی از ثبت عید بزرگ غدیر حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟

عید غدیر گذشت. عید بزرگ مسلمانان. با این وجود، چند روز پیش از این عید خبری رسید که کمتر رسانه‌ها به آن پرداختند. خبر این بود:«دهه امامت و غدیر با شماره 475 در فهرست آثار ملی ثبت شد.»

بر اساس این خبر، پرونده معنوی دهه غدیر و امامت با حضور برخی از علما و بزرگان دینی و مدیرکل حوزه ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و «علی‌اکبر طاهایی» استاندار مازندران به نمایندگی از دولت ثبت ملی شد.

برای اطلاعات بیشتر درباره اینکه چه مراسم و چه بخش هایی از این عید در ثبت فهرست میراث ملی قرار گرفته است، ابتدا با «آتوسا مومنی»، رئیس دفتر ثبت آثار تاریخی و معنوی تماس گرفتیم. اما همراه او را فرد دیگری پاسخ داده و گفت:« خانم دکتر سرشون شلوغ است. لطفا به کارشناس مربوطه تماس بگیرید.»

به همین دلیل به کارشناس مربوطه تماس گرفته شد. کارشناس مربوطه اما از جزییات این پرونده کاملا بی‌خبر بود.

او در پاسخ به این سوال که چه مراسم و بخش هایی به عنوان دهه امامت و غدیر ثبت شده است، گفت:«عذرخواهی می‌کنم. هنوز این پرونده به دست ما نرسیده و ما هنوز اطلاعاتی در مورد آن نداریم.»

این کارشناس مربوطه، همچنین گفت که فقط ما برای این پرونده شماره ثبت 475 را در نظر گرفتیم و پرونده را ثبت کردیم تا بعدها پرونده را برای ما بفرستند!

او پس از اصرارهای بسیار در مورد داشتن اطلاعات بیشتر، گفت که اگر شما می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد این پرونده پیدا کنید با ستاد بزرگداشت دهه غدیر مازندران تماس بگیرید. اما او هیچ شماره و اسمی از این ستاد نمی دانست!

به این ترتیب، نه تنها مشخص نشد که چه مراسم و بخش‌های غدیر در فهرست میراث فرهنگی جای گرفته است، بلکه این مسئله تلنگر مهمی بود:«کارشناسان ثبت میراث معنوی و تاریخی نمی‌دانند، وقتی پرونده‌ای را ثبت می‌کنند، دقیقا از جزییات آن پرونده اطلاعی ندارند!.»

ناصر پازوکی، رئیس سابق اداره ثبت آثار تاریخی و کارشناس باسابقه حوزه میراث فرهنگی در مورد اینکه پرونده‌ای بدون مطالعه در فهرست میراث فرهنگی قرار بگیرد، به نامه می‌گوید:« این اتفاق فاجعه است. برای اینکه پرونده‌ای در فهرست آثار میراث فرهنگی قرار بگیرد، باید مطابق با قوانین و ضوابط میراث فرهنگی بوده و از همه جهات مورد بررسی قرار بگیرد.»

به گفته او، این‌طور به نظر می‌رسد که این اتفاق‌ها نوعی مانور تبلیغاتی و سیاسی است. شاید این تنها منوط به عید غدیر نباشد و این پرونده، پرونده کاملی هم باشد. اما مواردی هستند که دیده می شود، تنها برای اینکه اثری ثبت شود، بدون در نظر گرفتن موازین و قوانین میراث فرهنگی ثبت می شوند.

پازوکی معتقد است:« اگر قرار باشد به همین راحتی اثری در فهرست آثار ملی قرار بگیرد، در یک جلسه یک ساعت می‌تواند، هزار اثر ثبت شود. همانطور که می‌دانید، موضوع غدیرخم، موضوع مهمی است. از مسیری که طی شد و تمامی احادیث و روایاتی که شیعه در این مورد وجود دارد. این پرونده‌ای است که باید بسیاری از علما و بزرگان آن را تایید کنند.

به گفته او، در مورد اثر معنوی مهمترین آفتی که وجود دارد، تحریف است. وقتی اثری معنوی ثبت می شود، باید همه مراسم، با جزییات کامل ثبت شود، چون هدف از ثبت، حفاظت است. یک اثر نباید مورد دستخوش آسیب شود.

پازوکی در ادامه می گوید:« هدف از ثبت اثر چیست ؟ هدف از ثبت اثر در فهرست آثار ملی، بحث حفاظت از آن اثر است. بنابراین وقتی اثری ثبت می شد، بحث معرفی و ترویج و صیانت آن مطرح می شود، به همین دلیل باید حساسیت‌های بسیاری برای ثبت یک اثر تاریخی داشت.»

این کارشناس ثبت آثار تاریخی همچنین می گوید:«برای اینکه حفاظت از یک اثر به خوبی صورت بگیرد. اولین و مهمترین کاری که باید انجام شود، مستند سازی آن اثر است. مستند سازی برای مقوله های مختلفی که ثبت می‌شود، متفاوت است، اثر مادی نیاز به نقشه برداری، عکاسی و ..دارد و در مورد اثر معنوی، باید جزییات را ثبت کرد. از مراحل مقدماتی آن اثر، نحوه انجام، باورها، اهدافی که از آن صورت می‌گیرد.»

با این وجود امروز، به نظر می‌رسد که بسیاری از نکات در زمینه ثبت آثار تاریخی و معنوی انجام نمی‌شود و همین امر شاید نه در مورد این پرونده، اما در مورد پرونده‌های دیگر به شدت به مهمترین بخش میراث فرهنگی ایران، یعنی حوزه میراث معنوی آسیب جدی برساند. این امر چه ناشی از بی اطلاعی مسئولان میراث فرهنگی باشد و یا بهانه ای برای برخوردهای تبلیغاتی باز هم چیزی از اشتباه مسئولان سازمان میراث فرهنگی کم نمی کند.