مسجدی به نام آرد خرما

[باستان شناس]

آب و هوای معتدل یزد این روزها بهترین گزینه سفرهای پاییزی شما به شمار می رود. شهری که با بافت تاریخی و سنتی اش، هربار برگ تازه ای برای شما رو می کند و گوشه ای از شگفتی های معماری اش را به شما نشان می دهد. این بار اگر گذارتان به یزد افتاد، سری به اردکان و بافت تاریخی محله قلعه سیف بزنید تا با یکی از کوچک ترین مساجد تاریخی این شهر آشنا شوید. مسجدی به نام آرد خرما که شنیدن نام عجیب آن، بدون شک اصلی ترین انگیزه گردشگران برای سر زدن به خیابان امام خمینی اردکان به شمار می رود!

به اردکان که رسیدید، کافیست سراغ خیابان امام خمینی (ره) و کوچه دروازه میرمحمدصالح را از اهالی شهر بگیرید. جایی که ساده ترین و کوچک ترین مسجد تاریخی یزد در انتهای کوچه جا خوش کرده و تاریخچه عجیبش را برای شما روایت می کند.

مسجد آرد خرما را اگرچه تمام مردم اردکان می شناسند اما کمتر کسی است که از وجه تسمیه و علت نامگذاری آن خبر داشته باشد. نقل قول های شفاهی حکایت از تاجری اهل شاهرود دارند که به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن بود تا این که مردم به او پیشنهاد کردند در محل اقامتش مسجدی بنا کند. تاجر که در آن زمان دست خالی بود، به اهالی می گوید که پولی برای دستمزد دادن به کارگران ندارد اما حاضر است به جای پول، آرد و خرما تهیه کرده و مزد کارگران را با آرد و خرما بدهد. دستمزدی که بعدها به عنوان نام مسجد سرزبان ها می افتد و از آن زمان تا به حال تغییری نمی کند.

اما روایت دیگری هم از روزهای فقر مردم در اردکان شنیده می شود که مجبور بودند در آسیایی که پشت مسجد وجود داشت هسته خرما را به آرد تبدیل کنند و روزگار بگذرانند و درست به همین دلیل این مسجد آرد خرما نام گرفته است.

سبک معماری مسجد آردخرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما کارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند که قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد که چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی که از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند. یکی از این وقف نامه ها مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ.


اگر گذارتان به مسجد آرد خرما بیفتد می بینید که این مسجد کوچک هم مثل مساجد محلی دیگر بهره ای از گچبری و تزئینات خاص معماری نبرده است. سقف این مسجد به روش طاق و تعویزه پوشیده شده و یک چهارم از فضای آن به نشیمن گاه، بخش سردر و ورودی اختصاص دارد.

این مسجد در جهت غربی، شرقی ساخته شده و در آن سه طاقچه محرابی برای قرار دادن قرآن ها دیده می شود.

محراب مسجد هم در قسمت جنوبی آن قرار دارد که یک بادگیر کوچک در آن به چشم می خورد. این روزها با وقف یک خانه 100 متری که در کنار مسجد قرار داشته است، مسئولان میراث فرهنگی یزد تصمیم به گسترش بنای مسجد گرفته اند و قرار است این مسجد را بازسازی کنند.