مقاله بررسي تأثير خشکسالي بر آبهاي زيرزميني در حوضه‎ي آبي دهگلان ـ کردستان

بررسي تأثير خشکسالي بر آبهاي زيرزميني در حوضه‎ي آبي دهگلان ـ کردستان

عنوان مقاله : بررسي تأثير خشکسالي بر آبهاي زيرزميني در حوضه‎ي آبي دهگلان ـ کردستان

نویسندگان مقاله : جواد خوشحال - حسنعلی غیور - مسعود مرادی

چکیده :

دشت دهگلان يکي از بزرگترين دشت‌هاي کشاورزي استان کردستان بوده و قطب کشاورزي استان به‌شمار مي‌رود. روند روبه‎رشد جمعيّت در دهه‌هاي اخير،‏ توسعه‎ي اجتماعي و اقتصادي،‏ رونق كشاورزي در منطقه و نيز،‏ توسعه‎ي صنايع متوسّط و كوچك در دشت دهگلان،‏ موجب افزايش برداشت از منابع آبي زيرزميني در اين منطقه شده است.

بنابراين،‏ هدف از اين پژوهش بررسي واكنش آبهاي زيرزميني نسبت به خشكسالي‌ها در دوره‌هاي مختلف با توجّه به ويژگي دوره‌هاي خشک از نظر شدّت و طول دوره است. در اين پژوهش داده‌هاي اقليمي،‏ هيدرومتري و آمار 51 حلقه چاه مشاهده‌اي در حوضه‎ي دهگلان طيّ دوره‎ي آماري 1365 تا 1383 استفاده شده است. ابتدا دوره‌هاي رخداد،‏ شدّت و مدّت خشکسالي در حوضه با استفاده از روش SPI محاسبه شد.

سپس رگرسيون چندمتغيّره ميان فراسنج‌هاي اقليمي و آبهاي سطحي با سطح آبهاي زيرزميني و نيز رگرسيون يک متغيّره ميان دبي در خروجي حوضه با سطح ايستابي،‏ به‎كمك نرم‌افزار اس‌پلاس در سطح اطمينان 95% بررسي شد. در ادامه،‏ تغييرات سطح ايستابي در ارتباط با دوره‌هاي خشکسالي بررسي شده و در محيط GIS و به‎روش کريجينگ پهنه‌بندي شد.

نتايج نشان‌دهنده‎ي معنا‌دار نبودن فراسنج‌هاي اقليمي در ارتباط با سطح ايستابي است؛ اما تغييرات دبي،‏ داراي ضريب تعيين 71% با سطح ايستابي است. تغييرات سطح ايستابي در ارتباط با شدّت و طول دوره‌هاي خشکسالي نشان مي‌دهد كه با توجّه به برداشت بيش از اندازه‎ي مجاز از سفره‎ي آب زيرزميني،‏ خشكسالي‌هاي طولاني-مدّت،‏ تأثير مخرّب‌تري نسبت به دوره‌هاي كوتاه‌تر در افت سطح ايستابي داشته‌اند. همچنين پهنه‌بندي خشكسالي در سطح حوضه و سطح ايستابي دشت با استفاده از تحليل‌هاي مكاني و فضايي در GIS نشان مي‌دهد كه افت سطح ايستابي،‏ افزون‎بر شدّت و طول خشكسالي نسبت به كاهش تراكم آبراهه در رودخانه نيز حسّاسيّت قابل توجّهي دارد