بررسی نیازهای تربیتی و چالش های عاطفی دانش آموزان در محیط مدرسه
بررسی نیازهای تربیتی و چالش های عاطفی دانش آموزان در محیط مدرسه
رفتار سازنده معلم و خودباوری شاگردان
همیشه تنهاست. چهار دیواری اتاق برایش زندان تنهایی شده است. بعد از مدرسه به خانه شان که یک آپارتمان چند طبقه است می رسد. با بی حالی کلید در را می چرخاند و وارد خانه ای می شود که هیچ گاه کسی در آن منتظر ورودش نبوده است.
همیشه اوامر پدر و مادر با یادداشت کوتاهی روی در یخچال به او ابلاغ شده اند. پشت میز کامپیوتر با ساندویچی که از شب قبل در یخچال ذخیره سازی شده و سرد و بی مزه است، می نشیند و با چند دکمه رایانه به دنیای دیگری پرتاب می شود.
در این فضای محدود آپارتمانی زحمت تجربه خیلی چیزهای قشنگ از او گرفته شده است. فرصت تجربه کردن بازی ها، دویدن ها و بلند خندیدن ها. او حتی از دیدن والدینش محروم مانده، هر وقت آنها به خانه می رسند او یا مشغول تکالیفش است و یا از خستگی پشت میز کامپیوترش به خواب رفته است.
شاید چند بار در سال هم فرصت نشود که او و والدینش با هم به پارک بروند!
امروزه یکی از بزرگ ترین چالش های عاطفی فرزندان در خانواده تنهایی مطلق آنهاست. در مدرسه نیز اضطراب فشارهای درسی، گرفتن نمره خوب و رسیدن به وضع ایده آل و مورد انتظار والدین و مدرسه به زخم های روحی و روانی دانش آموزان می انجامد.
هیچ کس به آن اندازه که نگران تغذیه جسم اوست، نگران تغذیه روحی و روانی او نیست!
روانشناسان معتقدند نیازهای دانش آموزان از لحاظ روحی و روانی همان نیازهایی است که سایر افراد جامعه نیز با آن روبه رو هستند. تکریم شخصیت، احترام دیدن و احترام گذاشتن، مورد تشویق قرار گرفتن، حفظ عزت نفس، تقویت اعتماد به نفس فردی، دوست داشتن و دوست داشته شدن و...
اما پاسخ به نیازهای عاطفی در گروه سنی کودک و نوجوان به مراتب اهمیت ویژه تری دارد، چرا که اگر این نیازها به درستی پاسخ داده نشوند، در آینده با زخم های عمیق روحی در جسم نیروهای آینده ساز کشور مواجه خواهیم بود.
کودکان و نوجوانان امروز بنا به نظر اکثر صاحب نظران تعلیم و تربیت، اگر چه ذهن های پوینده ای دارند، ولی به دلیل شاغل بودن والدینشان محکوم به ساعت ها حبس شدن در تنهایی چهار دیواری خانه هستند. در محیط آموزشی نیز توجه به نیازهای عاطفی دانش آموزان در اولویت چندم پس از ضرورت های آموزشی قرار می گیرد.
سؤال اصلی در این جا این است که پس چه کسی مسئول رسیدگی به چالش های روانی و خلأ عاطفی دانش آموزان خواهد بود؟
دانش آموز در منگنه بی توجهی عاطفی خانه و مدرسه!
دکتر امان الله قرائی، جامعه شناس و صاحب نظر تعلیم و تربیت که نیم قرن است در حوزه مسائل تربیتی فعالیت دارد و صاحب تألیفاتی نیز هست، معلم را محور ستون تربیتی مدرسه می داند. معلم بنا به نظر او می تواند با یک جمله دانش آموزان یک کلاس و در پی آن جهانی را متحول سازد.
وی می گوید: «یکی از دلایلی که باعث شده معلم در کلاس به نیازهای عاطفی و گره های روانی دانش آموزانش بی توجه باشد، این است که فرصت ندارد.
معلمین امروزه بیش از آن که دغدغه تربیت یک انسان سازنده را داشته باشند، در پی پیاده کردن برنامه های آموزشی فشرده در کلاس درس هستند. در حال حاضر اکثر معلمان به ویژه در دوره متوسطه ساعات بعد از تدریس در مدرسه محل خدمتشان را به حضور در کلاس های تقویتی آموزشگاه های خصوصی اختصاص داداه اند، بنابراین فرصت مطالعاتی هم از آنها گرفته شده چه برسد به این که زمانی برای حشر و نشر پدرانه و مادرانه با دانش آموزان خود داشته باشند. ساعات تدریس هر معلم نیز در مدرسه به طور متوسط از 22 تا 28 ساعت به 40 تا 50 ساعت رسیده است!»
وی از سوی دیگر به چالش های عاطفی دانش آموزان در خانه اشاره کرده و می گوید: «الآن اکثر والدین به ویژه در کلان شهرها هر دو شاغلند. این مسئله چالش های بزرگی از لحاظ عاطفی و روانی پیش روی دانش آموزان قرار داده است.
ساعات طولانی تنهایی در محیط خانه برای کودک و نوجوان با توجه به هجوم تکنولوژی برای تغذیه ذهن و روح دانش آموزان خوراک های مسموم زیادی فراهم کرده است.»
این جامعه شناس نسبت به نداشتن معیار برای گزینش معلم کارآمد و موثر و نیز شکسته شدن ارج و قرب این قشر نزد دانش آموزان گله مند بوده و می گوید: «در گذشته معلم برای دانش آموز جایگاهی در حد پدر و مادر داشت، اما الآن دانش آموز از معلمش حساب نمی برد. از یک سو مشکل مسائل رفاهی قشر فرهنگی را داریم و از سوی دیگر والدین بیش از این که حواسشان به تربیت فرزند معطوف باشد، درگیر حل مشکلات اقتصادی خانواده خود هستند. در این بین دانش آموز با هزار و یک مشکل عاطفی تنها رها شده است.
بنده معتقدم از وقتی که ارج و قرب معلمی شکسته شد، از هنگامی که افراد به جای عشق به معلمی صرفا برای کسب درآمد وارد این وادی شدند، آتشی در مهد کودک ها و دبستان های ما افتاد که اصول تربیتی را سوزاند. در این کشور در شرایطی که بحث رشد تولید داخلی مطرح می شود، در راستای تحقق اهداف کلان اقتصادی و فرهنگی و نیز توسعه همه جانبه کشورمان تربیت نیروهای متخصص، متعهد و صاحب اخلاق اسلامی بیش از هر زمان دیگری از ضرورت هاست. بنابراین نظام تعلیم و تربیت ما نیازمند حضور معلمین عاشق است، نه معلمین صاحب شغل!»
ارتباطات وجود دارد، نظام آموزشی دست خوش چالش است
دکتر رحمانی، رئیس آموزش و پرورش منطقه 7 شهر تهران معتقد است این که توجه معلم در کلاس درس نسبت به نیازهای عاطفی دانش آموزان کمرنگ شده، ادعایی پذیرفتنی نیست.
وی می گوید: «اساسا یکی از پایه های تدریس پرثمر در کلاس به این برمی گردد که چقدر معلم با روحیه دانش آموزانش پیود برقرار کند. در نگاه دیگر باید این طور ارزیابی کرد که معلم برای حفظ شخصیتش در کلاس درس هم که شده ملزم است ارتباط عاطفی و اخلاقی خوبی با مخاطبانش برقرار سازد.
از همه این ضرورت ها که بگذریم الآن آموزش و پرورش ما داعیه تعلیم و تربیت اسلامی دارد و برای محقق شدن این امر تمام تلاش خود را به کار گرفته است. در نظام تعلیم و تربیت اسلامی تربیت یک انسان آینده ساز با توجه به موازین اخلاقی دین محمد(ص) که دین رأفت و مهربانی است، اصل قرار می گیرد.»
رئیس آموزش و پرورش منطقه 7 شهر تهران البته به این موضوع نیز معتقد است که باید برای پیوند بین اولیای خانه و مدرسه پیگیری های قوی تری صورت پذیرد.
وی می گوید: «در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این مورد مهم لحاظ شده و با جدیت پیگیری می شود.»
هر چند که آنسوی گفته های دکتر رحمانی جمعی از منتقدان سیستم 6، 3، 3 نشسته اند که می گویند همین که دانش آموزان کلاس اولی باید وارد مدرسه ای شوند که دانش آموزان سال آخر 6سال از آنها بزرگ تر هستند، خودش معضلی بزرگ در امر شیوه ها و برخوردهای عاطفی بین پرسنل مدرسه و دانش آموزان و نیز خود دانش آموزان با اختلاف سنی فاحش، ایجاد می کند.
شیوه های اداره بهتر کلاس درس
همایون قسمتی که خود جزو هسته مشاورین انجمن اولیا و مربیان آموزش و پرورش کردستان است صراحتا تاکید دارد که توجه به دانش آموزی که دارای چالش عاطفی است نباید به شکل ترحمی باشد، چرا که ترحم کارها را خراب تر می کند.
وی می گوید: «در ترحم سازندگی رخ نمی دهد و چالش ها به قوت خود باقی می مانند. معلم باید با مهرش به دانش آموز اعتماد به نفس ببخشد، به استعدادهای دانش آموزش توجه کرده و او را مورد تشویق قرار دهد تا این استعدادها به سمت شکوفایی سوق داده شوند. دانش آموزی که متوجه شود توانمند است و توانایی هایش به چشم می آید، خیلی از نیازهای عاطفی اش به خودی خود پاسخ داده می شوند.»این متخصص علوم مشاوره ای بر این باور است که معلمین و والدین دانش آموزان نباید منتظر بنشینند که دانش آموز مشکلش را بر زبان آورد، بلکه با زیرنظر گرفتن غیرمستقیم رفتار و کردار او باید متوجه وجود مشکل شوند.
وی می گوید: «نیازهای عاطفی بر زبان آورده نمی شوند، فقط باید از نگاه فرد مقابل آن را خواند و شناخت. برای مثال دانش آموزی که رفتار گوشه گیری و انزواطلبی دارد، یک علامت و زنگ خطر است.
به تجربه ثابت شده که فرزندان طلاق و یا بچه های تک والد در محیط مدرسه با مشکلات متعددتری نسبت به سایر دانش آموزان مواجه هستند.» پیشنهاد «قسمتی» برای اداره بهتر کلاس این است که معلم در کلاس تقسیم نگاه داشته باشد و توجهش تنها معطوف به دانش آموزان ساعی نباشد.
وی می گوید:«این توجه عادلانه باید در رفتار و نگاه مدیران، معاونین و پرسنل مدرسه هم دیده شود. متاسفانه در اغلب موارد دیده شده که بچه های زرنگ تر به بهانه تشویق، بیشتر از سایرین مورد لطف پرسنل مدرسه واقع می شوند و این برای سایرین گزاف است.»
«قسمتی» به اجرای برنامه های شاد و روحیه بخش با مشارکت همه دانش آموزان در محیط مدرسه تاکید داشته و می گوید: «اجرای برنامه های جمعی شاد در محیط مدرسه مثل اجرای سرودهای دسته جمعی، تئاتر دانش آموزی و مسابقات به دانش آموزان خجالتی کمک می کنند که بر اضطراب و ترس خود غلبه کرده و با اطرافیانشان مراوده عاطفی برقرار کنند.» این روانشناس تاکید دارد که باید هدف از برنامه های تربیتی مدرسه تامین سلامت روانی دانش آموزان، بالا بردن قدرت سازگاری ایشان، تقویت حس اعتماد به نفس، توانایی مقابله با مشکلات، افزایش قدرت تصمیم گیری در زندگی و همدلی آنها با دیگران باشد.
وی در تکمیل صحبت هایش به یک جمله تامل برانگیز اشاره کرده و می گوید:«توانایی برای ایفای نقش سازنده یکی از مولفه های مهم در تامین بهداشت روانی به حساب می آید. دانش آموزی که مسئولیت هایش را شناخت و با تکیه بر استعدادهایش نقشی سازنده به خود تعمیم داد، این دانش آموز از خیلی مشکلات روانی و عاطفی بیمه می شود.»
آینده دانش آموز در گرو تمرین روابط عمومی مثبت
دکتر اسکندری روانشناسی است که سالیان سال به خانواده ها و فرزندان آنها مشاوره رفتاری و تحصیلی داده است.
وی به تاثیرپذیری بی چون و چرای دانش آموزان از معلمشان به ویژه در دوره دبستان تاکید داشته و می گوید: «این که برای بچه ها در برخی مواقع حرف معلمشان حتی از حرف والدین هم مهم تر است، گویای این می تواند باشد که معلم حقیقتا با رفتار، گفتار و عملکردش در کلاس درس می تواند زندگی خیلی از بچه ها را متحول کرده و سمت و سوی آینده آنها را روشن سازد. سوال مهم در این جا این است که عملکرد معلم چطور باید باشد که این مهم محقق شود؟
مطمئنا محبت های افراطی و بی هدف نتیجه ای جز ایجاد اعتماد به نفس کاذب در دانش آموز و وابستگی او به دنبال نخواهد داشت. بچه ها سه گروهند: بچه های وابسته عاطفی، بچه هایی که مزاجی سرد و تند دارند و بچه های متعادل.»
این روانشناس برای سوق دادن بچه های «وابسته» به سمت حالت نرمال توصیه می کند:«عاطفه معلم باید طوری در قبال دانش آموز خرج شود که برایش امنیت بیافریند. اگر یک روز معلم، دانش آموز را خیلی تحویل بگیرد و روز دیگر در حد کمتری عاطفه خرج کند، بچه دچار عدم امنیت روانی می شود.
توجه معلم باید به توانایی های دانش آموز باشد. در حد معقول مشوق باشد و دانش آموز را مسئولیت پذیر بارآورد.»
اسکندری برای دانش آموزان تدافعی توصیه می کند: «باید آنها را کم کم در جمع وارد کرد. دانش آموزان در گروه همسالان باید ارتباط گیری صحیح با سایرین را تمرین کنند تا در آینده بتوانند خانواده تشکیل داده و راه ارتباط با اعضای خانواده خود را بلد باشند. برای ورود به محیط کار نیز افراد نیازمند تمرین های این چنینی در محیط مدرسه و دوران نوجوانی خود هستند.»
منبع: روزنامه کیهان
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)