مشروح مصاحبه دکتر نسرین سلطان خواه با برنامه نگاه یک از شبکه اول سیما

مصاحبه معاون علمي و فناوري رئیس جمهور ورئيس بنياد ملي نخبگان بابرنامه نگاه یک در 5 شهريورماه به شرح زیر است :

مجری: با سلام خدمت هم میهنان عزیر امشب در خدمت خانم دکتر هستیم ایشان سه بار در برنامه ما شرکت کرده اند . یکبار در اسفند ماه 88 بار دوم در دیماه 89 و این بار هم در این شب های مبارک. خیلی خوش امدید.
دكتر سلطانخواه: با سلام خدمت همه هموطنان عزیز و همه کسانی در این برنامه زحمت می کشند.

مجری: نظرتان را در مورد برنامه نگاه یک بفرمایید؟

رئيس بنياد ملي نخبگان: برنامه نگاه یک از لحاظ اینکه یک دریچه باز می کند برای ارتباط بین مردم و مسئولین بسیار مفید است. بخش های چالشی را هم تا حدی طبیعی می دانم و خاصیت کار شماست. به هرحال انسان چندان نمی پسندد در جایگاه سوال قرار بگیرد اما یک مسئول بالطبع پذیرفته است تا نقد شود .
مجری: گزارش را دیدیم لطفا درباره وعده هایی که داده بودید صحبت کنید؟

معاون علمي و فناوري رئيس جمهور: البته وعده ها دوگونه است یک گروه به نتیجه می رسد و تمام می شود و برخی همیشه جاری است و پایانی برایش متصور نیست. در مورد آیین نامه جذب و بکار گیری نخبگان و استعدادهای برتر باید به استحضار برسانم آیین نامه نهایی شده است و به امضاء مشترک من و آقای دکتر فروزنده معاون توسعه مدیریت رییس جمهور رسیده است و طی هفته آینده جهت تصویب به هیئت محترم وزیران تقدیم خواهد شد. که بتواند راهی را برای جذب نخبگان برتر را در سطوح مختلف مدیریتی فراهم کند.
مجری: منطورتان از جذب و نگهداری در سطوح مدیریتی چیست؟

دكتر سلطانخواه: یک موضوع جذب است و یک موضوع نگهداری. این ایین نامه دو بخش دارد. جذب، ورود استعداد برتر به مراکز دولتی و مدیریتی را تسهیل می کند. بخش دوم که مربوط به نگهداری است ، یک تسهیلات اضافه تری را برای کار انها در دستگاه دولتی پیش بینی می کند.
مجری: این نخبگان امید خواهد داشت درسطوح مدیریتی جذب شوند یا فقط در رده کارشناسی این مطرح است.

رئيس بنياد ملي نخبگان: در بدو ورود بسته به ان مقطع تحصیلی که دارند وارد کار می شوند و به طور طبیعی این پله های مدیریتی را طی می کنند ولی نخبه ها در یک پله ی بالاتری شروع به کار می کنند. فی المثل یک بنده این ایین نامه این خواهد بود که حسب اینکه مقطع تحصیلی که دارند و شروع به کار می کنند اگرچناچه فردی با عنوان کارشناس ارشد جذب شود خبره یک پله بالاتر به عناون نخبه جذب می شود. یعنی ما یک رتبه بالاتر در بدو شروع برای نخبگان خواهیم داشت. و ان شاء الله بتوانند با جذب در دستگاه های دولتی آن منویات مقا معظم رهبری را محقق کنیم که سپردن مدیریت تحولات کشور به دست نخبگان است
در مورد سند راهبری امور نخبگان کشور هم این سند تهیه شده و ما الان در جلسات مشترکی که از افراد صاحب نظر از شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در جلسات شرکت می کنند کار نهایی سند را که بخش اقدامات سند است انجام می دهیم. بخش دو قسمت دارد. یکی راهبردها و سند چشم انداز است بخش دیگر هم اقدامات سند است. ما در تهیه این سند از سه گروه استفاده کرده ایم. یک گروه سیاستگذاران کلان در حوزه نخبگانی کشور دیدگاهایشان را گرفته ایم. گروه دوم کسانی هستند که در حوزه نخبگانی کار کرده اند و صاحب تجربه هستند و دغدغه این مسئله را دارند و سوم خود نخبه ها هستند. به محض اینکه این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود اجرایی خواهد شد.
و اما آیین نامه برگزیدگان از میان پذیرفته شدگان کارشناسی ارشد. رشته های کارشناسی ارشد بسیار متنوع است و طیف شرکت کنندگان در ازمون های کارشناسی ارشد طیف وسیعی هستند. فی المثل در یک رشته کارشناسی ارشد افراد ممکن است به بیش از 30 هزار نفر برسد ولی در یک رشته دیگر به هزار نفر هم نرسد. یعنی رقابت ها برای پذیرفته شدن متنوع است. ما این را در حال اماده کردن هستیم و رد برخی رشته ها حسب تعداد شرکت کنندگان از میان برگزیدگان شان بتوانند از تسهیلاتش استفاده کنند.
در مورد گرید ملی باید بگویم مربوط به دو ابر رایانه ملی کشور بود که خوشبختانه اسفند ماه به مناسبت روز مهندس یکی در دانشگاه امیرکبیر به نام ابررایانه امیر کبیر و یکی در دانشگاه صنعتی اصفهان به نام ابر رایانه شیخ بهایی به همت متخصصی کشور و با محوریت وزارت علوم رونمایی شد. فاز دوم هم در نه نقطه دیگر کشور امسال افتتاح خواهد شد.
قانون یک درصد درآمد عملیاتی شرکت های دولتی ، این تکلیف قانونی برنامه چهارم بودکه برنامه چهارم توسعه سال 88 پایانش بود لیکن چون برنامه پنجم توسعه با کمی تاخیر تصویب شد قانون برنامه چهارم برای یک سال دیگر تصویب شد و علیرغم اینکه در قانون بودجه هم الزامی نبود و چون در سال 87 و 88 خوب اجرایی شده بود در سال 89 با وجود اینکه تکلیفی نبود قانون یک درصد همچنان عملیاتی شد و ما شاهد این بودیم که شرکت های دولتی مورد نیازشان از مراکز پزوهشی استفاده کردند. و چیزی نزدیک 130 میلیارد تومان عملیاتی شد ودر طی سه سال 830 میلیار د تومان ، قانون یک درصد ، شرکت های دولتی برای انجام پژوهش ها استفاده کردند و از طریق به کار گیری محققان در مراکز پژوهشی که خوشبختانه چیزی نزدیک 57 درصد به صورت قرارداد این شرکت ها با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی دولتی اعم از وزارت علوم و بهداشت بود و یک مقدار کمی هم از آن با بخش خصوصی و به صورت مراکز پژوهشی وابسته دستگاه های اجرایی بود که این قانون یک درصد هم منجر شد به اینکه یک منابع مالی خوبی به دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی منجر بشود و یک دلیل این موفقیت قانون یک درصد براساس گزارش شورای عطف منتشر کرده مبلغ قراردادهای پژوهشی میان دانشگاه های دولتی وصنعت سال 83 حدود 1364 میلیارد ریال بوده است و اخر سال به 5000 هزار میلیارد رسیده یعنی رشد 6/3 برابری داشته است و بخشی از همین به خاطر اجرای قانون یک درصد بوده است.
در موضوع اختراعات همیشه این باید در جریان باشد چون همیشه مخترع هست ببینید در کشور ما تا به حال اختراعی که به صورت ثبتی بوده به صورت اعلانی بوده است یعنی سازمان مالکیت های معنوی ذیل قوه قضاییه ، فردی مدعی اختراع برای ثبت به آنجا مراجعه می کرده است و در انجا همین که اختراع مشابهی نباشد اختراع ثبت می شده است. خوب برای حمایت لازم بود به لحاظ علمی مورد ارزیابی قرار بگیرند . برای ارزیابی علمی از دو طریق سامانه ارزیابی اختراعات است که به صورت غیر حضوری انجام می شود و دیگری دفاتر استانی بنیاد ملی نخبگان داریم که راه اندازی کردیم تا از طریق نمایشگاه ها و همایش ها است آنها در این برنامه ها شرکت می کنند و در انجا مورد ارزیابی قرار می گیرند و در صورتی که تایید علمی شدند از این کمک ها استفاده می کنند . در سال 89 ما 18 نمایشگاه استانی داشتیم. امسال هم در برنامه هایمان است ما جشنواره های منطقه ای اختراعات داریم در 8 منطقه کشورکه دو منطقه آن برگزار شد.منطقه خلیج فارس با مرکزیت استان فارس، و منطقه شمال غرب با محوریت آذربایجان شرقی . ان شاالله در شهریور هم جشنواره اختراعات البرز را داریم.

موضوع تجاری سازی اختراعات از مواردی است که از جریانات جاری است و هر روز تکامل پیدا کند و این مسیر تسهیل شود. برای تجاری شدن قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان بود که در بودجه سال 90 این دیده شده است که 1000 میلیار تومان برای صندوق نواوری و شکوفایی تخصیص داده بشود. اساسنامه و ایین نامه اجرایی ان تهیه شده است و الان در نوبت طرح در هیئت وزیران است. به محض اینکه تصویب شود مشغول به کار خواهد شد. اما این یک مسیر است . مسیرهای دیگری هم وجود دارد. چه در معاونت علمی فناوری و چه در بنیاد نخبگان با همکاری سایر بخش ها طراحی شده است که ان شاالله اجرایی شود.

مجری: ارزیابی رشد علمی کشور چه شاخص یا شاخص هایی را دارد. یعنی وضعیت علمی کشور را با چه شاخصی می سنجید؟

معاون علمي و فناوري رئيس جمهور: ببینید در واقع اینکه روند رشد علم یا فناوری یا تجاری سازی را بخواهیم بررسی کنیم و نشان دهیم شیب رشد چگونه بوده است اینها شاخص های مشخص و استانداردی جهانی دارد و همچنین در شورای عالی انقلاب فرهنگی شاخص هایی برای ارزیابی در نظر گرفته شده است. در حوزه علم ، یکی توسعه زیر ساخت ها است . توسعه زیرساخت ها یکی تعداد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی است . در کنار آنها خوابگاه ها و کتابخانه های و مکان های ورزشی دانشجویی هم هست. در پایان برنامه سوم تعداد مراکز اموزش عالی مان 308 تا بوده است و در پایان برنامه چهارم 719 است. که البته دانشگاه آزاد و پیام نور را هرکدام یک دانه حساب کرده ایم که رشد 3/2 داشته است. اما در مورد علم، یک شاخص های نرم افزاری هم دارد. مثلا تعداد رشته ای تحصیلات تکمیلی است یا تعدادکل دانشجویان یا تعداد اعضاء هیئت علمی یا تعداد نشریات و یا تعداد مقالات علمی کشور که خوشبختانه امار نشان می دهد ما رشد خوبی داشته ایم. مثلا رشد نشریه علمی تا پایان برنامه سوم چیزی حدود 360 نشریه بوده است الان بیش از 800 نشریه علمی است. از این نشریات آنهایی که در ISI نمایه می شوند اینها بر اساس پایگاه علمی مشخص می شود. یا وضعیت رشد علمی ما را از طریق پایگاه بین المللی می سنجند. مثلا ISI می گوید در سال 2010 بیش از 18300 مقاله ایرانی در این پایگاه به ثبت رسیده است.

مجری: این که در خبرها امد ما 11 برابر رشد جهانی رشد داشته ایم بر چه اساسی است؟
دكتر سلطانخواه: بر همین شاخص های جهانی. مثلا در سال 84 مقالات ISI حدود 5700 بوده است در سال 89 به بیش از 18 هزار رسیده است. این یکی از شاخص های رشد علم است

مجری: برخی می گویند تعداد مقالات ISI دلیلی بر رشد علمی نیست. آیا مخالفید؟
رئيس بنياد ملي نخبگان: تولید مقالات و رشد آن یک شاخص بین المللی است اما ما می گوییم این نشان دهنده رشد علمی همه جانبه نیست. شاید ایرادی که گرفته می شود به این بخش است.بلکه ما باید در دیگری شاخص ها رشد متوازن داشته باشیم. ما در دنیا در تولید علم جایگاه 29 را داریم . اما در مقوله فناوری هم شاخص های مربوط به آن باید پا به پای رشد علم رشد کنند. رشد علمی شاخص های متعدد دارد. از تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی گرفته تا اجرایی شد نمقالات علمی جزو شاخص هاست. ما باید تلاش کنیم تا وضعیت خودرا ارتقا ء دهیم. در نقشه جامع کشور هم امده است که ما باید به ازاء هر یک میلیون نفر باید تولید 800 مقاله علمی داشته باشیم در افق 1404
الان اگر مفالاتی که در ISI ثبت می شوند آن را ملاک قرار دهیم که در سال 2010 نزدیک 18 هزار مقاله بوده و نسبت به جمعیت 75 ملیونی ما می شود حدود 260 مقاله در یک میلیون نفر. حالا اگر مقالات پایگاه های اطلاعاتی اسکوپس در سال 2010 چیزی حدود 24 هزار مقاله بوده است که با این توجه می شود حدود 330 مقاله می شود. اگر تعداد مقالاتی آی اس سی در نظر گرفته شود که چیزی حدود 27 هزار مقاله بوده است . ما باید روشن کنیم که منظورمان از مقاله علمی مشخص کنیم. این را ما درستاد نقشه راهبردی کشور رویش کار میکنیم. آی اس سی که حوزه اش جهان اسلام است ابتدا با نشریات فارسی و عربی شروع کرد. الان نشریات فارسی آن نزدیک به 700 نشریه است. نشریات عربی حدود 900 نشریه است نشریات انگلیسی 480 نشریه است . نشریات زبان فرانسه ان الان 11 نشریه است. ما نسبت به شروع کار بسیار پیشرفت کرده ایم.

مجری : گزارش را دیدیم . لطفا توضیح بفرمایید؟
معاون علمي و فناوري رئيس جمهور: من سخنان برخی عزیزان را تصحیح بکنم. ما در بنیاد ملی نخبگان چیزی به نام عضویت نداریم. بلکه کسان واجد شرایط را حمایت و پشتیبانی می کنیم و از تسهیلات بنیاد نخبگان برخوردار می کنیم. ما وظیفه شناسایی و حمایت می کنیم. یک قشر از اینها مخترعین هستند. امروز اختراعی که ثبت می شود باید حتما ارزش علمی ان ابتدا تایید بشود سه عنصر را در ارزش علمی بررسی می کنیم . پایه های علمی درستی داشته باشد. عنصر نواورانه داشته باشد و قابلیت تجاری یا کاربرد داشته باشد. برخی از اختراعات ممکن است دو وجه اول را داشته باشند. ولی فعالا برایشان کاربردی متصور نیستند. خوشبختانه در قانون برنامه پنجم و همچنین در نقشه جامع علمی کشور مسئله ثبت اختراعات دارد دگرگون می شود. ابتدا باید مراجع علمی آنها را تایید کنند. مثل سازمان پژوهش های علمی صنعتی،
اما نکته بعد اینکه فرض کنیم اختراعی ثبت علمی شد و ارزش تجاری شدن هم پیدا کرد. لزوما فردی مخترع نباید همان کسی باشد که آن را تجاری می کند و وارد بازار می نماید. بلکه باید در این بین کسانی باشند که این نوآوری ها را خریداری کنند و آنها ببرند در فرآیند تولید و بازار قرار دهند. ما به دنبال نهادینه کردن این بازار هستیم تا هم کالا بتواند به تولید برسد و هم حق مخترع در این میان خورده نشود. تعداد اختراعات ثبت شده هم یکی از شاخص های میزان رشد فناوری کشورهاست. یکی دیگر ساختار سازی در حوزه این فناوری هاست. ببینید در کشور ما تا قبل از دولت نهم کلا سه سند فناوری رهبردی تصویب شده بود. و فقط دو ستاد فناوری راهبردی ، ستاد نانو و ستاد پیل سوختی تشکیل شده بود. خوشبختانه در این 7 سال به مقوله فناوری توجه جدی تری شد هم اکنون ده ستاد فناوری در حال فعالیت هستند. و نزدیک به 9 سند راهبردی فناوری تهیه شده است یعنی نقشه راه کشور در این حوزه مشخص شده است. ما در سال 84 تعداد شرکت های دانش بنیادمان چیزی حدود 560 شرکت بود الان 3400 شرکت گذشته است.

مجری: از طرفی ما آمار بیش ترین مهاجرت نخبگان را داریم. این را می پذیرید و یا نقدی بر آن دارید؟
دكتر سلطانخواه: معمولا امار هایی که منتشر می شود دو چیز بسیار مهم است یک آن جامعه هدف چه جامعه ای است. و دوم اینکه از این جامعه هدف باید یک نمونه قابل قبولی گرفته شود بعد رویش کار اماری انجام شود. ما بر اساس کار اماری بر این پایه کاری انجام داده ایم. المپیادی های کشور که مدال گرفته اند که جامعه اماری حدود 3500 نفراز سال 1365 تا کنون هستند. دارندگان مدال طلای المپیاد را جدا کرده ایم و کار اماری انجام داده ایم. الان رشد شیب مهاجرت نخبگان المپیادی ما به خارج کشور منفی است. از بین اینها هم اکنون 1300 مشغول به تحصیل هستند 466 نفر از تسهیلات نظام وظیفه بنیاد نخبگان استفاده می کنند و 33 نفر الان استادیار هستند و 366 نفر برای تسهیلات مسکن نخبگان به بانک معرفی شده اند.

مجری: گزارش دیگری را دیدیم . روی این مسائل هم اگر صحبتی هست بفرمایید؟
رئيس بنياد ملي نخبگان: در مورد حمایت از طرحی که ارزش تجاری شدن داشته باشد در قالب شرکت دانش بنیان. ما بیشتر طرح مورد نظرمان است. غلبه براین است که خود طرح دانش بنیان و تجاری باشد تا اسم شرکت اینگونه باشد که معمولا از طریق پارک های علمی فناوری و مراکز رشد مورد حمایت قرار می دهیم. و طی این سه سال بیش از 2500 نوآوری کوچک را از طریق حمایت پارک ها 210 طرح متوسط و چیزی نزدیک به 85 میلیارد تومان در قالب تسهیلات وام این طرح ها را حمایت کرده ایم ولی به هرحال آنچه مسلم است ظرفیت هایی که در کشور وجود دارد بیش از آن حمایت هایی است که باید گسترش و تعمیم بدهیم.

مجری: دعای ما هم این است که همه نخبگان ما بتوانند از تسهیلات و حمایت های ویژه برخوردار شوند و در راستای تعالی جامعه بکوشند. ممنون و شب شما بخیر.