همه چیز درباره بیماری كبد چرب

[poune]

تعریف
كبد چرب غیر الكلی یك التهاب كبدی است كه در اثر تجمع بیش از اندازه ی چربی در بافت كبد ایجاد می شود.

در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در كبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت كبد می گردد كه می تواند سیر پیشرونده پیدا كند و باعث نارسایی كبد و یا سیروز كبدی گردد.

علت بیماری
اگرچه علت اصلی بیماری كبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیك با برخی بیماری های متابولیك دارد كه از آن جمله: چاقی، افزایش كلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان كبد چرب، كنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.

گفته می شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد كبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در كبد ذخیره شود.

این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می كند. اكثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شكمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.

از آنجا كه در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیك در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی كه با چاقی و بیماری كبد چرب به پزشك مراجعه می نمایند، كم نیستند. البته باید ذكر كرد بیمارانی هستند كه بدون داشتن هیچ كدام از عوامل خطر ذكر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، مبتلا به كبد چرب می گردند.

افزایش چربی در بدن كه معمولا با چاقی شكمی همراه است، به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه ای از اختلالات تحت نام "سندرم متابولیك" هستند كه این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می باشد.

عوامل تاثیر گذار در اختلالات كبدی
علاوه بر افزایش چربی در بافت كبد كه بر روی فعالیت طبیعی كبد تاثیر می گذارد، عوامل دیگری نیز بر عملكرد طبیعی سلول های كبدی تاثیرگذارند، از آن جمله:

- مقاومت به انسولین: بدین معنا كه بدن نمی تواند قند را به طور طبیعی مورد استفاده قرار دهد. به طور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی، با ترشح هورمون انسولین سعی می نماید كه قند اضافی موجود در خون را به سلول های عضلانی و كبد وارد نماید. در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده های سلولی انسولین كاهش می یابد، در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت. در صورت ادامه ی این روند، در نهایت میزان قند خون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می گردد.

- تغییر در روند تولید چربی در بافت كبد و نحوه عملكرد كبد در برابر چربی هایی كه از روده به كبد منتقل می شوند.

- عمل های جراحی كه مسیر معده ، یا روده و یا هر دو را كوچك می نمایند، از قبیل عمل جراحی بای پس روده.

- استفاده طولانی مدت از لوله های روده ای برای تغذیه كه معمولا پس از عمل جراحی استفاده می شوند.

- استفاده از برخی داروها از قبیل: آمیودارون (داروی قلبی)، كورتون، استروژن های صنعتی و بعضی از داروهای كنترل سرطان.

علائم و شیوع بیماری
از آنجا كه این بیماری سیر پیشرونده دارد می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی كه تاثیرات منفی بر عملكرد كبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و كاهش وزن بروز می كنند.

از آنجا كه سیر این بیماری مزمن است، شاید سال ها طول بكشد تا منجر به ایجاد سیروز كبدی (جایگزینی سلول های كبدی با سلول های فیبروز) و در نهایت نارسایی كبد گردد.

در نقطه ی مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد، بدون آنكه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.

بین 10 تا 30 درصد بزرگسالان در كشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند كه معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.
با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در كشورهای در حال توسعه به ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.

شیوع بیماری كبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می یابد. شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم ها می باشد كه با افزایش سن، میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیك می شود، به ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری كبد چرب در خانم ها سیر فزاینده ای دارد.

[poune]

زيادي چاق شديم و به همان نسبت بيماريهاي قلبي، عروقي، سكته‌هاي مغزي، گرفتگي رگ‌ها، افزايش كلسترل و تري گليسيريد، چربي خون، غلظت خون، نارسايي كليه، ديابت، هپاتيت و... فراوان شده است. بسياري از بيماريها هم كه در سالهاي گذشته نبود اكنون همانقدر كه افراد چاق فراوان شده‌اند آن نيز روبه فزوني نهاده است، بيماريهاي فراواني كه ريشه در چاقي دارند بيماريهايي كه خود به عامل اصلي مرگ و مير مردم ايران تبديل شده‌اند.
رژيم غذايي نامناسب و پرخوري و در كنار آن كاهلي و كم تحركي سبب شده كه كبدها چرب شوند، تا حدي كه براساس برخي تحقيقات انجام شده حدود 3 ميليون نفر از مردم كشورمان دچار بيماريهاي مخصوص كبد هستند. كبد يا همان جگري كه در بدن مسئول اصلي تنظيم بسياري از نيازهاي ساير اجزاء بدن است و غذايي كه مي‌خوريم را براي استفاده ساير اعضاء تجزيه مي‌‌كند..
اين عضو حياتي، كه هم چربي‌ها را مي‌شكند و تجزيه مي‌كند و ويتامين‌ها، كلسترول، صفرا، گلوگز، اسيدلاكتيك، آمونياك را براي جذب يا دفع آماده مي‌سازد.
در سالهاي اخير يكي از عمده‌ترين مسموميت‌هاي مرگ‌آور كبد، همان مصرف چربي اضافي است كه همچون جوش‌هاي چربي و جواني، سراسر سطح و عمق كبد را فرا مي‌گيرد و كارهاي عادي آن را مختل مي‌سازد.. كبدي كه اگر خوب كار نكند، چهره‌هاي زرد و رنگ پريده را فراوان خواهيم ديد و اگر از كاركرد اصلي خود باز بماند، بيماريهاي هپاتيت، ديابت و همچنانكه در ابتدا اشاره كردم انواع و اقسام سكته‌هاي كشنده را پيش پاي افراد چاق و يا داراي كبد چرب باز مي‌كند.
البته فكر هم نكنيد كبد چرب فقط براي افراد چاق است، افراد لاغر هم مي‌توانند با مصرف چربي و روغن فراوان گرفتار كبد چرب شوند، بيماري كه اگر ظاهر شد، همانند هر بيماري براي هميشه در بدن انسان مي‌ماند و خارج كردن آن تقريبا غيرممكن و يا بسيار سخت مي‌شود.
دكتر ب‌شير حاجي بيگي عضو انجمن هپاتيت ايران، كبد چرب را بيماري جديد شايعي و مخصوص زنان خانه‌دار كارمندان معرفي مي‌كند و مي‌افزايد: اكثر بيماريها از سفره و شكم برمي‌خيزد و اگر مردم ما بتوانند به تغذيه خود بيشتر توجه كنند و غذاهاي سالم مصرف نمايند، حداقل نيمي از بيماريها در كشوري كم خواهد شد.
وي درباره كبد چرب توضيح مي‌دهد: كبد چرب، كبدي است چربي در آن رسوب كرده باشد و عمدتا شامل تري‌گليسيريدهاست اين بيماري عمدتا در افرادي پيدا مي‌شود كه چاق هستند، يا مبتلا به ديابتند و يا داراي چربي خون را تحرك كم هستند. اگرچه مصرف برخي از داروهاي كورتن‌دار مثل پردنيزولون و آميددارن، استروژن و حتي در مواردي آسپرين مي‌تواند سبب رسوب چربي در كبد شود.يكي از فعاليت‌هاي مهم كبد، ذخيره‌سازي و سوخت و ساز چربي‌ها در بدن است.
وي مي‌گويد: كبد طبيعي حاوي حدود 5 گرم چربي در 100 گرم وزن خود است و هرگاه اين چربي بيشتر از 5 درصد شود به آن اصطلاحا كبد چرب مي‌گوئيم تا حدي كه با انباشت چربي در كبد، منجر به التهاب سلول‌هاي آن مي‌گردد.
عضو انجمن هپاتيت ايران ادامه مي‌دهد: در بيماري كبد چرب، معمولا علامت خاصي بروز نمي‌كند تنها با انجام آزمايشات دوره‌اي اختلال در آنزيم‌ها آن را مشخص مي‌سازد يا اينكه در زمان سونوگرافي به علل ديگر وجود چربي بيش از حد طبيعي در كبد معلوم مي‌شود. اما در برخي موارد با علايمي نظير خستگي مدام و احساس ناراحتي در قسمت فوقاني شكم همراه است اگرچه در اين مورد هم مي‌بايست ابتدا از منفي بودن هپاتيت بي و سي و برخي ديگر از بيماريهاي كبدي مطمئن شويم.
دكتر حاجي بيگي مي‌گويد: انجام سونوگرافي و نمونه‌برداري (بيوسپي كبد) از ديگر راههاي تشخيص است كه همكاران از آن مطلع هستند، اما آنچه كه براي عامه مردم مهم است اينكه بدانند كبد چرب نشانه مهمي از وجود بيماري يا چاقي، ديابت، وجود چربي‌هاي خون ( كلسترول تري گليسيريد) و عدم تحرك و ورزش است كه مي‌تواند زندگي طبيعي افراد را مختل و آنها را در مقابل ساير بيماريها ناتوان و فرسوده سازد.
وي درباره تاكيد مي‌كند كه عمده كبد چرب كه در سالهاي اخير در كشور ما زياد شده، در ميان افراد چاق شايع است ادامه مي‌دهد: عواملي چون عدم تكامل جسماني، توسعه تكنولوژي، زندگي ماشيني، شهرگرايي، تن‌آسايي، رفاه مادي، مصرف بي‌رويه مواد غذايي و... از عواملي هستند كه موجب افزايش تعداد چاق شده است.
وي مي‌افزايد: براي كاهش وزن بايد در قدم اول به شيوه زندگي خود توجه داشت و رژيم غذايي با محدوديت كالري را به اجرا درآورد ولي رژيم‌هاي غذايي سخت و طاقت‌فرسا سبب عدم همكاري بيمار مي‌شود. به همين دليل ما معتقديم كه مشكل عمده در درمان چاقي، كاهش وزن نيست بلكه حفظ كاهش وزن است كه متاسفانه تعداد محدودي از بيماران به طور دائم كاهش وزن خود را حفظ مي‌كنند و در وضعيت تعادل به سر مي‌برند.
دكتر حاجي بيگي درباره راههاي درمان كبد چرب هم مي‌گويد: اوليه قدم افزايش تحرك و انتخاب ورزش و به موازات آن كاهش چشمگير مصرف چربي اشباع شده در غذاي مصرفي است. زيرا قوي‌ترين عامل در افزايش چربي‌هاي مضر، مصرف اسيدهاي چرب اشباع شده است. بايد محصولات لبني پرچرب، كره، پنير، بستني، سوسيس، گوشت‌هاي چرب را حذف كرد و به جاي آن از محصولات لبني كم چرب، گوشت بدون چربي و سبزيجات و ميوه استفاده كرد.
وي ادامه مي‌دهد: همه افراد در معرض كبد چرب لازم است از ميزان چربي غذاي خود كم كنند، حركت به سمت مصرف شير با يك درصد چربي به جاي مصرف شير كامل نيز منجر به كاهش قابل توجهي از چربي‌هاي خون مي‌شود.
عضو انجمن هپاتيت ايران مي‌افزايد: چاقي منجر به افزايش چربي‌هاي مضر در كبد مي‌شود، كاهش وزن ركن اساسي محسوب مي‌شود، كاهش وزن البته براي اكثر بيماران مشكل است و افراد كمي قادر به افزايش فعاليت فيزيكي به ميزان كافي جهت كاهش وزن هستند و به همين دليل نياز به يك برنامه غذايي ثابت جهت كاهش ميزان كالري دريافتي هستند.
وي مي‌افزايد:‌در مجموع كاهش كالري يعني به نصف رساندن ميزان هر وعده غذايي در رستوران‌، حذف نان، چيپس و ساير مخلفات همراه وعده غذايي، حذف وعده‌هاي به اصطلاح ته‌بندي از جمله راه‌حل‌هاي كاهش چربي خون و جلوگيري از ايجاد كبد چرب است.
وي مي‌افزايد: البته حذف كامل مصرف الكل يكي از موضوعات علمي است كه خوشبختانه در كشور ما كبد چرب به دليل مصرف الكل به دليل اعتقادات مذهبي در حداقل عوامل قرار دارد. اما با كمال تاسف استعمال دخانيات جاي الكل را گرفته است زيرا مصرف سيگار و دخانيات علاوه بر افزايش چربي‌هاي مضر (LDL) به كاهش چربي‌هاي مفيد (HDL) منجر شده كه خطر سكته قلبي و كبد چرب را افزايش مي‌دهد.
دكتر حاجي بيگي مي‌گويد:‌باورهاي اشتباهي در فرهنگ ما وجود دارد كه سبب بروز كبد چرب مي‌گردد. از جمله آن مي‌توان به اين نظر افراد اشاره كرد كه مي‌گويند چون پدر و مادر ما چاق هستند ما نيز چاره‌اي جز پذيرش چاقي نداريم. اگرچه يكي از عوامل چاقي، ارث است ولي عادات غذايي هر فرد خصوصا از دوران كودكي مي‌تواند در تنظيم وزن دخالت داشته باشد. كودك معمولا از غذاهايي استفاده مي‌كند كه والدين چاق او مي‌خورند، اما نبايد سرنوشت هر فردي را به والدين نسبت داد.
وي مي‌گويد: يكي ديگر از اين باورها ادعايي است كه افراد مي‌گويند "من حتي آب هم بخورم چاق مي‌شوم" درحاليكه آب انسان را چاق نمي‌كند، چربي با مصرف پروتئين و استفاده فراوان از مواد نشاسته‌اي افراد را چاق مي‌كنند.
دكتر حاجي بيگي ادامه مي‌دهد: برخي نيز مي‌گويند اگر ورزش كنيم، غذاي بيشتري مصرف مي‌كنيم و چاق مي‌شويم. در حاليكه اگر ا فراد به رژيم غذايي پايبند باشند و برنامه ورزش منظم هم داشته باشند، كاهش وزن و چربي آنها قطعي است و خود افراد چاق هم به اين مسأله واقف هستند كه پس از كاهش تحرك در زندگي، چاق شده‌اند. يعني با ورزش چاق نشدند اما بدون ورزش و با مصرف غذاي بيشتر از نياز خود چاق مي‌شوند كه نبايد گناه چاقي خود را به گردن ورزش بيندازند.
خانم دكتر مهتاب شعباني فوق تخصص گوارش و عضو مركز هپاتيت ايران هم در زمينه راههاي جلوگيري از بروز بيماري كبد چرب به كمكمان مي‌آيد و مي‌گويد: اصلي‌ترين عاملي كه سبب بروز بيماري كبد چرب مي‌‌شود. خوردن غذاهاي چرب است و بهترين راه جلوگيري از بروز اين پديده در انسان دوري از مصرف غذاهاي چرب و به ويژه غذاهايي كه به نام غذاهاي فست‌فود و ساندويچ در خارج از محيط منزل تهيه مي‌شود.
وي مي‌افزايد: مصرف غذاها به روش آب‌پز و بخارپز و استفاده از سبزيجات و غذاهاي گياهي از راههايي است كه مي‌توان براي جلوگيري از ابتلاء‌به كبد چرب براي آن حساب ويژه‌اي در زندگي ايجاد كرد و در كنار مصرف چنين غذاهايي روزي نيم ساعت ورزش كرد، ورزشي كه ضربان قلب ما را به 120 برساند و كاملا عرق كنيم.
وي در پاسخ به نظر عده‌اي از افراد كه مدعي مي‌شوند نمي‌توانند از طعم و مزه غذاهاي چرب بگذرند و بدون چربي غذاها براي آنها غيرقابل مصرف خواهد بود، نيز مي‌گويد: چربي براي كبد مضر است غذايي كه سرخ مي‌شود آكنده از چربي است. حداقل كاري كه اين افراد مي‌توانند انجام دهند، اين است كه از روغن كمتري براي سرخ كردن غذا استفاده كنند. راه‌حل بعدي هم اين است كه از ماهيتابه‌هايي كه اخيرا به بازار آمده و غذا را بدون روغن سرخ مي‌كنند، استفاده كنند. انسان با عادت مي‌تواند به جنگ روش‌هايي غلط برود. ما بيماراني داريم كه وقتي مي‌گوييم نمك نخوريد، يا غذاهاي چرب و سرخ شده نخوريد، انگار كه دنيا را از آنها گرفته‌ايم. همين بيماران بعد از اينكه دچار حملات قلبي مي‌شوند يا سكته مي‌كنند. بعد از وحشتي كه سراسر وجود آنها را مي‌گيرد دو - سه هفته يا يكي - دو ماه، عدم مصرف نمك، چربي، قند و... براي آنها يك مسأله عادي مي‌شود و ذائقه آنها كاملا تغيير مي‌كند كه نشان مي‌دهد ما مردم ايران مي‌توانيم عادت غذايي خود را تغيير دهيم اما هميشه اجباري بايد براي ما وجود داشته باشد!
خانم دكتر شعباني براي جلوگيري از ابتداء‌ افراد به كبد چرب مي‌گويد: در درجه اول از روغن‌هاي جامد استفاده نكنيد، اگرچه مصرف روغن‌هاي مايع هم بايد محدود شود، چون روغن‌هاي مايع هم چاق كننده است و با مصرف آن دچار اضافه وزن و چربي كبد مي‌شويم. غذاهاي پرچرب مثل انواع شيريني‌ها و خامه‌ها، شكلات‌ها و.. را هم ترك كنيم، پرخوري نكنيم، از گياه مرزنگوش براي تقويت كبد مي‌توان استفاده كرد. ما در موارد التهاب كبدي براي بيماران خود مصرف گياه مرزنگوش توصيه مي‌كنيم. هر چيزي كه انسان را چاق نكند، به تقويت كبد كمك مي‌كند.
عضو مركز هپاتيت ايران راههاي بازگشت به سلامت قلب و عروق مي‌گويد:‌ما در ايران عادت‌هاي خوب غذايي داشتيم و البته هنوز هم داريم كه عده‌اي از مردم به ويژه در روستاها از آن استفاده مي‌برند و سود آن را هم مي‌بينند، همچنانكه كلم، كاهو، سيب، ليمو، پوست مركبات، نعناع، پونه، كاسني، انگور، مرزنگوش، توت، توت فرنگي، هويج، جوانه گندم، خار عليص از گياهان دوستدار كبد هستند. البته بسياري هم آن را فراموش كرده‌اند. ما به طور غذاهاي فست‌فود سالم داريم؛ ميرزا قاسمي يك نوع غذاي سريع اما سالم است، با تخم مرغ مي‌توان بسياري از غذاهاي سريع را تهيه كرد. غذاهايي كه با ميگو پخته مي‌شوند سريع هستند. در خراسان غذايي با كشك درست مي‌شود كه شبيه كله جوش قمي‌ها و اصفهاني‌هاست اسم اين غذا "قورتي دوغ" است كه سرشار و انباشته از كلسيم است. من دو سال در شهرهاي بيرجند و مشهد طبابت كردم. فقيرترين مناطق خراسان به دليل مصرف اين غذا مشكل پوكي استخوان ندادند. در كردستان هم نظير اين آش جزو غذاهاي سنتي است. ما وقتي غذاهاي سنتي خودمان را فراموش مي‌كنيم، به چندين بلا و بيماري دچار مي‌شويم. اما آنچه كه در سالهاي اخير به نام فست‌فود فروشي در كشور با تقليد از كشورهاي غربي ايجاد شد، غذا نمي‌فروشند بلكه سم، آفت و بيماري چاقي و كبد چرب را به كودكان و نوجوانان و خانواده‌هاي ايراني عرضه مي‌كنند. چاقي و اضافه وزن بيماري قرن است اما غربي‌ها بيشتر ورزش مي‌كنند كه آن را نيز ما انجام نمي‌دهيم و چربي در بدن ما رسوب مي‌كند.
وي ادامه مي‌دهد: متاسفانه نسل كودك و نوجوان ما به دليل مصرف غذاهاي ناسالم اما پرچرب، چاق هستند. اما كم خون و دچار پوكي استخوان مي‌باشند.
دكتر شعباني در پاسخ به اين شبهه يا سئوال خانواده‌ها كه فرزندشان به شدت علاقمند به مصرف غذاهاي فست‌فود است و علاقه‌‌اي به استفاده از غذاهاي سنتي ندارد و قرار دادن غذاهاي ساده و مقوي روي سفره را نمي‌پذيرند، هم مي‌گويد:‌اين مادر و پدر هستند كه آداب غذا خوردن را به فرزندان خويش مي‌آموزند وقتي پدر و مادر در جشن تولد به عنوان تزيين سفره از نوشابه‌هاي گازدار استفاده مي‌كنند و يا وقتي پدر و مادرها عصر يك روز تعطيلي فرزندانشان را به فست‌فود فروشي مي‌برند، وقتي پدر و مادرها بهترين تنقلات را پفك و چيپس مي‌دانند، معلوم است كه بچه هم از پدر و مادر ياد مي‌گيرد و خيال مي‌كند غذاي خوب غذايي است كه پدرش از بيرون تهيه مي‌كند، وقتي شما ميهمان داريد و براي پذيرايي از ميهمانان به جاي، دوغ با نوشابه شيرين و گازدار پذيرايي مي‌كنيد، فرزند شما هم تصور مي‌كند كه استفاده از اين نوشابه‌ها و غذاها يك كار با ارزش است بنابر اين فرزندان هرچه هستند نتيجه تربيت پدر و مادرند آداب سفره را كودكان و نوجوانان از خانواده‌ها مي‌آموزند و ذائقه آنها شكل مي‌گيرد.
دكتر شعباني ادامه مي‌هد:‌زماني در قزوين مأمور بودم. در آنجا با كمك نعناع و ليموترش نوشابه بسيار خوشمزه‌اي را تهيه مي‌كردند، بديهي است كه پدر و مادرها اگر چنين نوشابه‌اي را تهيه كنند و در اختيار فرزندان خود قرار دهند، قطعا آنها ديگر به سراغ نوشابه‌هاي گازدار مضر نمي‌روند.
وي ادامه مي‌دهد: امروزه با عصاره پونه در كشورهاي توسعه يافته جهان دارويي تهيه كردند كه براي درمان روده بيقرار است، قيمت اين دارو هم بسيار گران است درحاليكه ما در ايران به صورت سنتي سبزي پونه استفاده مي‌كنيم، اما در شكل مدرن و شهري، آن را كنار گذاشته‌ايم.
* همانقدر كه جمعيت كشور زياد شده، شمار افراد چاق هم فراوان شده است، بيماري به ظاهر خوش هيكلي كه عامل اصلي مرگ و مير بيماران دچار ناراحتي قلبي و عروقي و مغزي است
* در اكثر موارد چاقي و اختلال در چربي‌ها، خود علت شكل‌گيري كبد چرب است. اما مرض قند، مصرف مشروبات الكلي، بد غذايي، سوء تغذيه، مصرف برخي از داروها و كم‌تحركي و بيگانه بودن با ورزش در بروز اين بيماري نقش دارند
* كاهش وزن و فرار از چاقي، كنترل بيماري ديابت، كاهش چربي‌هاي خون و خصوصا تغيير در شيوه زندگي مهمترين راههاي درمان بيماري كبد چرب است
دكتر بشير حاجي بيگي، عضو انجمن هپاتيت ايران: كبد طبيعي حاوي حدود 5 گرم چربي در 100 گرم وزن خود است و هرگاه با مصرف غذاهاي پرچرب اين چربي افزايش يابد، فرد دچار كبد چرب مي‌شود
* زندگي ماشيني، شهرگرايي، تن‌آسايي، رفاه مادي، مصرف بي‌رويه مواد غذايي به ويژه غذاهاي چرب و شيرين از عوامل اصلي بروز چاقي و بيماري كبد چرب است
* خانم دكتر مهتاب شعباني، فوق تخصص گوارش:‌بيماراني داريم كه مي‌گويند نمي‌توانند به غذاهاي كم چرب لب بزنند، اما هنگامي كه دچار سكته مي‌شوند و مرگ را پيش چشم خود مي‌بييند، به ناچار عادت غذايي خود را اصلاح مي‌كنند و در كمتر از يك ماه بعد از حادثه، ذائقه آنها كاملا به غذاهاي كم چرب عادت مي‌كند
* نعناع، پونه، كاسني، انگور، مرزنگوش، توت، هويج، جوانه گندم، كاهو، كلم، سيب، ليمو، پوست مركبات، خار عليص از گياهان دوستدار كبد هستند

[poune]

کبد چرب غیر الکلی یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می شود.

در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.

علت بیماری

اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.

گفته می شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود.

این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.

از آنجا که در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبد چرب به پزشک مراجعه می نمایند، کم نیستند. البته باید ذکر کرد بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، مبتلا به کبد چرب می گردند.

افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه ای از اختلالات تحت نام "سندرم متابولیک" هستند که این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می باشد.

عوامل تاثیر گذار در اختلالات کبدی

علاوه بر افزایش چربی در بافت کبد که بر روی فعالیت طبیعی کبد تاثیر می گذارد، عوامل دیگری نیز بر عملکرد طبیعی سلول های کبدی تاثیرگذارند، از آن جمله:

- مقاومت به انسولین: بدین معنا که بدن نمی تواند قند را به طور طبیعی مورد استفاده قرار دهد. به طور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی، با ترشح هورمون انسولین سعی می نماید که قند اضافی موجود در خون را به سلول های عضلانی و کبد وارد نماید. در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده های سلولی انسولین کاهش می یابد، در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت. در صورت ادامه ی این روند، در نهایت میزان قند خون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می گردد.

- تغییر در روند تولید چربی در بافت کبد و نحوه عملکرد کبد در برابر چربی هایی که از روده به کبد منتقل می شوند.

- عمل های جراحی که مسیر معده ، یا روده و یا هر دو را کوچک می نمایند، از قبیل عمل جراحی بای پس روده.

- استفاده طولانی مدت از لوله های روده ای برای تغذیه که معمولا پس از عمل جراحی استفاده می شوند.

- استفاده از برخی داروها از قبیل: آمیودارون (داروی قلبی)، کورتون، استروژن های صنعتی و بعضی از داروهای کنترل سرطان.

علائم و شیوع بیماری

از آنجا که این بیماری سیر پیشرونده دارد می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می کنند.

از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول های کبدی با سلول های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.

در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.

بین 10 تا 30 درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.

با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در کشورهای در حال توسعه به ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.

شیوع بیماری کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می یابد. شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم ها می باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می شود، به ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده ای دارد.

تشخیص و درمان کبد چرب

مانند هر بیماری دیگر، معمولا با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه وی شروع می گردد.

اگرچه در خیلی از موارد، علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده ی بالا بودن آنزیم های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سیتی اسکن و MRI تشخیص این بیماری معین می گردد.

از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می گردد.

درمان

اگرچه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری های زمینه ای از قبیل کاهش وزن، چربی های خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به طورخودسرانه) می توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.

از مصرف الکل که عملکرد طبیعی کبد را دچار اختلال می نماید، جدا باید پرهیز نمایید.

نکات درمانی کلیدی

شما می توانید زیر نظر متخصصین تغذیه و گوارش، سیر بیماری کبد چرب را محدود و کنترل نمایید. برای کنترل کبد چرب توجه به نکات ذیل اهمیت کلیدی دارد:

* کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم های برق آسا خود می تواند سیر بیماری را بدتر نماید.

خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه کبد چرب خود شده اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم های غذایی سخت روی می آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم ها، گاه سیر کبد چرب را نیز بدتر می نمایند.

لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه و با کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه می گردد. اگر شما از افزایش وزن زیادی رنج می برید، جالب است بدانید که با کاهش وزن مختصر در حدود 10 درصد از وزن اولیه نیز در خیلی از موارد سیر بیماری را می توانید کنترل نمایید.

* انتخاب رژیم غذایی سالم : رژیم غذایی پر کربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و مواد غذایی پرفیبر باشد، معمولا بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، به ویژه چربی های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی های غیر اشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، توصیه می گردد. استفاده از نان و غلات سبوس دار باید جدی گرفته شود. در نهایت تعیین مقدار مورد نیاز درشت مغذی ها اعم از پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر اساس شرایط افراد باید تنظیم گردد.

* انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم: چاقی به ویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده روی منظم به میزان حداقل 30 تا 60 دقیقه در روز توصیه می شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشی را ندارید، پیاده روی در مسیر کار یا پارک را می توانید جایگزین نمایید.

* کنترل بیماری های زمینه ای متابولیک: کنترل دیابت و چربی های خون در بیماران مبتلا به کبد چرب ، نقش کمک کننده ای در بهبود این بیماری دارد. همانطور که می دانید از اصول مهم کنترل بیماری های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم می باشد.

* محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملی که بر روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند، باید پرهیز نمایید. از مهم ترین این عوامل، مصرف الکل و نیز بعضی داروها می باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگویید که مبتلا به کبد چرب می باشید که در تجویز دارو به آن توجه نماید.

پیشگیری

برای جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب، سه نکته اساسی ذیل را فراموش نکنید:

* رژیم غذایی سالم: شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های مفید برای خود انتخاب کنید.

* جلوگیری از افزایش وزن به ویژه چاقی شکمی: داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.

* هنگام استفاده از داروها کاملا مراقب باشید و از مصرف الکل جدا پرهیز نمایید.