رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی: علامه طباطبايی، سنت را بيان تفصيلی آيات قرآن می‌داند

[diamonds55]

گروه انديشه: مطابق نظر علامه طباطبايی، سنت، بيانگر تفاصيل مواردی است كه در قرآن بيان شده است؛ رابطه قرآن و سنت رابطه تفصيلی است، لذا رجوع به قرآن در مواردی كه سنتی در دست نيست، راحت‌تر می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمين احمد مبلغی، رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، ضمن بيان نظريه ترابط منظومه‌ای معرفتی كه قرآن ارائه می‌دهد، گفت: اخيرا در كشورهای عربی، در زمينه نظام معرفتی قرآن، اين انديشه مطرح است كه تمام اجزای آن با هم مرتبط هستند و مكمل يكديگر محسوب می‌شوند.

وی افزود: امروزه در انديشه‌های معاصر، اين نظر مورد بحث قرار می‌گيرد كه قرآن يك نظام منسجم به هم پيوسته معرفتی را ارائه می‌دهد و با اين رويكرد بايد ديد چه ابزارهايی برای كشف اين نظام قرآنی نياز است. شيعه خيلی قبلتر، اين مطلب را عنوان كرد كه قرآن، حاوی و دربردارنده تمامی انديشه‌هاست و روايات زيادی بر اين مطلب تصريح دارند، ولی در جوامع شيعی هنوز اين نگرش به صورت علمی و مدون مطرح نشده است.

وی درباره ارتباط اين مبحث با نظريه نظام‌واره قرآنی گفت: البته در جوامع علمی شيعی مبحثی وجود دارد كه در آن ارائه يك نظام واره معرفتی لحاظ شده است، ولی اين مبحث، غير از آن تفكر منظومه‌ای مد نظر است كه در آن جايگاه و ارتباط هر جز با ساير اجزا مشخص می‌شود.

وی در مورد مدخليت نظام‌واره معرفتی قرآن در احاديث گفت: روايات، شارح قرآن هستند و قرآن، متن محوری قرار می‌گيرد و روايات به شرح و فهم آن كمك می‌كند. البته يكی از مباحث جدی و قديمی در مورد تفسير قرآن، نسبت بين كتاب و سنت است كه در اين زمينه نظر معروف بر اين است كه قرآن، اصل است و روايات می‌توانند شارح كلام الهی باشند.

حجت‌الاسلام احمد مبلغی تصريح كرد: درباره رابطه كتاب و سنت، نظرات مختلفی وجود دارد كه مختصرا به آن‌ها اشاره می‌شود. ديدگاه اول، نظريه تغيير است و بدين معناست كه سنت می‌تواند پاره‌ای از قرآن را تغيير دهد. نظر ديگر، نظريه تفويض نام دارد و بيان می‌كند كه قرآن، اين امر را به سنت تفويض می‌كند.

وی افزود: نظريه ديگر، نظريه تبيين است كه می‌گويد قرآن اساسا قابل فهم نيست و شرح آن غير ممكن است و سنت برای تعيين معنای قرآن است و اين ديدگاه اخباريان است. نظريه ديگر به نوعی ديدگاه علامه طباطبايی است كه می‌گويد: قرآن بيان است و ابهامی در آن وجود ندارد.

وی گفت: علامه طباطبايی بر اين عقيده است كه اين‌گونه نيست كه قرآن ابهامی داشته باشد و محتاج شرح باشد. البته بايد توجه كرد كه اين نظرات در مورد آيات متشابهه مطرح نمی‌شود؛ بلكه فراتر از آن‌ها، موضوع بحث قرار می‌گيرد. متشابهات، خود تشنه شرح و تفسير است ولی غير از متشابهات در آيات قرآن ابهامی وجود ندارد.

رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بيان كرد: طبق اين ديدگاه، سنت، بيانگر تفاصيل مواردی است كه در قرآن بيان شده است؛ لذا رابطه قرآن و سنت رابطه تفصيلی است. طبق اين نظر، بهتر می‌‌توان قرآن را در تفسير محور قرار داد اما طبق ساير ديدگاه‌ها، اين نتيجه حاصل نمی‌شود.

وی ضمن بيان مزايای ديدگاه علامه طباطبايی افزود: طبق ساير ديدگاه‌ها، مفسر در امر تفسير خود به نوعی محدودتر می‌شود. نظر علامه طباطبايی نتايج زيادی در پی دارد و از مهم‌ترين نتايجی كه از اين ديدگاه حاصل می‌شود اين است كه رجوع به قرآن در مواردی كه سنتی در دست نيست، راحت‌تر می‌شود.

وی خاطرنشان كرد: بنا به نظر اول، در موردی كه سنتی موجود نباشد، بايد با احتياط بيشتری از قرآن در اين موارد استفاده كرد و از باب تبرك و تيمن يا استشهاد، بايد از قرآن مدد جست. هر كدام از اين نظرات، پيروانی دارد و پذيرش هر يك می‌تواند در تغيير ديدگاه تفسيری و ساختارهای معرفتی آن، مؤثر باشد و نظريه تفصيل علامه طباطبايی، آخرين و برجسته‌ترين نظريه در مورد ماهيت‌شناسی قرآن و سنت است.