گندم

[agriculture]

مقدمه:

گندم یکی از قدیمی­ترین و پر­ارزش­ترین گیاهان روی زمین است که بیش از هر محصول دیگری در دنیا کشت می­شود و بیش از هر محصول دیگری تامین کالری نموده و بیشترین پروتئین را در جیره غذایی انسان عرضه می­کند.

گیاه شناسی:

1) گندم گیاهی تک لپه از تیره غلات (Graminae)،جنس Triticumو یک ساله می­باشد. گل­آذین گندم سنبله مرکب است.2) شکل اصلی دانه گندم بیضی است.قسمت پشت دانه (Dorsal side ) بدون شیار و مدور و قسمت شکم (Cease side) شیاردار می­باشد.پوسته دانه (Spermoderm) شامل سه لایه اپیدرم (Epidermis)،اپیکارپ (Epicarp) و اندوسپرم (Endosperm) می­باشد.3) برگ گندم شامل دو قسمت اصلی غلاف (Sheath) و پهنای برگ (Blade) می­باشد.غلاف،ساقه را در بر گرفته و طول هر غلاف از گره تحتانی تا گره فوقانی امتداد دارد.

تیپ رشد:

1) گندم زمستانه (Winter wheat):گندم های زمستانه در نقاط سردسیر و زمانی کشت می­شوند که گرمای تابستان تمام شده و سرمای زمستانه نیز شروع نشده است.معمولا تاریخ کاشت این نوع گندم­ها در نقاط سردسیر اوایل پاییز است.از بین ارقام کشت زمستانه­ی کشور می­توان امید،الموت،شهریار و ... را نام برد.نکته:برای تعیین تیپ رشد گندم می­توان آن را در اوایل بهار کشت نمود،اگر از مرحله رشد رویشی وارد رشد زایشی گردید و سنبله و دانه تولید نمود،تیپ بهاره است.اگر وارد مرحله زایشی نشد و به رشد رویشی ادامه داد زمستانه است و اگر از بین پنجه­های هر بوته،فقط دو پنجه وارد مرحله رشد زایشی گردید و تولید دانه نمود زمستانه – بهاره است.2) گندم بهاره (Spring wheat):ایننوع گندم­ها در مناطق گرم و معتدل در پاییز کشت می­شوند.اما در شرایط اقلیمی مختلف دارای تاریخ­های کاشت متفاوتی می­باشند.این گندم­ها به سرمای زمستان نیازی ندارند.معروف­ترین گندم­های بهاره در کشور عبارتند از:قدس، مرو­دشت،مهدوی نیک­نژاد،پیشتاز،اترک،تجن، شیراز و غیره.3) گندم­های بهاره – زمستانه (Facultative):از نظر تاریخ کاشت بین گندم­های بهاره و زمستانه قرار دارند.معروف­ترین ارقام آن در کشور:نوید،زرین و الوند می­باشند.لازم به یادآوری است که منظور از تاریخ کاشت،تاریخ خاک آب می­باشد.

تناوب یا گردش زراعی:

در اثر کشت مداوم خطر مبتلا شدن محصول به بیماری­های مختلف گیاهی زیاد است،از طرفی به علت آنکه ریشه­های گندم سطحی است،فقط نبات از قسمت سطح خاک تغذیه نموده و این قشر از خاک به تدریج در اثر کشت متوالی گندم ضعیف می­شود،به علاوه انواع علف­های هرز مزارع گندم و آفات آن زیاد خواهد شد.

عوامل موثر در انتخاب تناوب زراعی:

عوامل موثر در تعیین تناوب زراعی عبارتند از:محصولات قابل کشت در منطقه،آب در دسترس جهت آبیاری محصولات،میزان بهره­وری از زمین،کنترل فرسایش خاک،کنترل علف­های هرز،آفات و بیماری­ها،نیروی انسانی و ماشین­آلات موجود،عوامل اقتصادی برای کشاورز،ساختمان و حاصلخیزی خاک،مقدار باران و رطوبت خاک.

انتخاب بذر:

1) بذر انتخابی باید قوه نامیه­ی مناسبی داشته باشد: قوه نامیه بذر باید بیشتر از95درصد باشد.2) بذر انتخابی باید خالص و بوجاری شده باشد: خلوص بذر باید بین 98 تا 100 درصد باشد.3) بذر انتخابی باید ضدعفونی شده باشد: ضدعفونی بذر،گندم را در مقابل بیماری­های سیاهک آشکار و پنهان بیمه می­کند.برای موفق بودن ضدعفونی،بذر مورد نظر باید بوجاری شده و تمیز باشد.4) بذر انتخابی باید مقاوم به ریزش باشد: بنابراین در مناطق خشک باید از کشت ارقام حساس به ریزش دانه خودداری شود.5) در مناطق سردسیر بذر انتخابی باید خیلی زود جوانه تولید نماید:6) بذر انتخابی باید زود پنجه تولید نماید:7) در مناطق سردسیر و کوهستانی بذر انتخابی باید مقاوم به سرما باشد:8) بذر انتخابی باید زود ساقه تولید نماید:9) در مناطق گرم بذر انتخابی باید مقاوم به گرما باشد:10) در مناطقی که خاک زراعی شور است،بذر انتخابی باید مقاوم به شوری باشد:11) بذر انتخابی باید مقاوم به آفات و بیماری­ها باشد:12) در مناطق کم آب،بذر انتخابی باید مقاوم به خشکی باشد:13) در مناطق مرطوب و پر باران و پر باد بذر انتخابی باید ظرفیت پذیرش آب را داشته و مقاوم به ورس باشد:14) بذر انتخابی باید پر­محصول باشد:

روش­های مختلف کاشت گندم:

1) کشت روی پشته: در این روش گندم در روی پشته یا فارو کشت می­گردد،که در هر انتخاب تعداد ردیف­های کشت متفاوت است.1.1. روش خطی یا فارویی1.2. روش کشت جوی و پشته­ای2) کشت مسطح: در روش کشت مسطح تفکیکی بین محل قرار گرفتن بذر و محل حرکت آب انجام نمی­شود.در این روش ممکن است آبیاری به صورت بارانی و یا غرقابی انجام شود و یا کشت به صورت دیم باشد.2.1. روش کرتی2.2. روش نواری3) کشت درون جوی (عمیق­کاری): این روش کاشت معمولا تحت شرایط دیم مرسوم و فاصله­ی جوی­ها از یکدیگر 20-17 سانتی­متر می­باشد.

مقدار بذر:

اگر عملیات زراعی به خوبی انجام گیرد و بستر بذر مناسب بوده،همچنین از بذرکار،برای کاشت گندم استفاده گردد،در میزان مصرف بذر صرفه­جویی زیادی خواهد گردید.کشت بذور مناسب توسط بذرکار موجب سبز شدن کلیه بذور،به دلیل قرار گرفتن در عمق یکسان است.به طور خلاصه میزان بذر تابع شرایط زیر است:1)نوع زراعت(آبی یا دیم) 2)وزن هزار دانه3)شرایط فیزیکی خاک 4)زمان بذر­پاشی5)رقم 6)قوه­ی نامیه7)سیستم زراعت

عمق کاشت:

عمق کاشت در گندم با توجه به شرایط زیر حدود 3 تا 7 سانتی­متر است:1) نوع زراعت: در زراعت­های دیم برای آنکه بذور گیاهی بهتر و به سهولت بتوانند از رطوبت زمین استفاده نمایند،لازم است عمق بذر زیادتر باشد تا ریشه در عمق مناسب خاک مستقر گردد.2) هوای منطقه: عمق بذر در جلوگیری از خسارت سرما موثر است.3) چگونگی تهیه زمین: در زمین­هایی که به نحو مطلوب آماده نشده و سطح خاک کلوخی و شیب زمین نامناسب است،می­توان برای بذر عمق بیشتری در نظر گرفت (حدود 5 سانتی­متر)،تا از عوامل نامساعد محفوظ بماند.4) زمان کاشت: در صورتی که کاشت در آخر فصل و هنگام سرما انجام گیرد،عمق بذر بیشتر در نظر گرفته می­شود تا سرما موجب از بین رفتن جوانه اولیه نگردد.


منبع:http://kahakagri.blogfa.com/