کودکی که هرگز نمی خوابد ! ( سندروم آنجلمن )

[Helena.M]

سندرم آنجلمن یک اختلال ژنتیکی پیچیده است که سیستم عصب مرکزی را گرفتار می کند.اغلب موارد سندرم آنجلمن (حدود 70% ) زمانی رخ می دهد که یک قطعه از کروموزوم 15 ( 15q11-q13 )مادری حذف می شود.علایم اصلی این سندرم شامل تاخیر تکامل ، ناتوانی ذهنی ، اختلال کلامی شدید و مشکلات حرکتی و تعادلی ( آتاکسیا ) می باشد.
نشانگان آنجلمن نخستین بار در سال 1996 توسط harry angelmab توصیف شد و شیوع آن حدود یک مورد به ازای هر 12000 تولد است.
نشانگان (فنوتیپ) آنجلمن با تاخیر رشد ، اختلالات گفتاری ، ناتوانی ذهنی ، تشنج ، EEG غیر نرمال و حرکات آتاکسیک همراه است.
این اختلال ژنتیکی بوسیله جهش یا حذف در ژن UBE3A به ارث رسیده از مادر ( آلل مادری) ایجاد می شود.
ژن UBE3A ، پروتیین یوبی کوییتین لیگاز E3 را کد میکند که این پروتیین در اغلب بافت­های بدن توسط هر دو آلل پدری و مادری بیان می شود ولی تقریبا در همه نرون­ها بوسیله آلل مادری بیان می شود.

بحث:

در نشانگان آنجلمن برخی علایم در همه بیماران یافت می شود که شامل موارد زیر می باشند:
تاخیر تکاملی ، اختلال در تکلم ، اختلال در حرکت و تعادل و شیوه رفتاری خاص: ترکیبی از خنده با لبخند ، ظاهر سرخوش ، شخصیت تحریک پذیر و غالبا با حرکت دست ها و تمرکز کوتاه.
برخی علایم بالینی در 80% موارد دیده می شود: رشد دور سر نا متناسب و با تاخیر ، شروع تشنج در زیر 3 سالگی ،نوار مغز غیر طبیعی و خاص .
برخی علایم که در 20 تا 80% موارد دیده می شود: استرابیسم (لوچی یا انحراف چشم ) ، رنگ روشن پوست و چشم ، بیرون آوردن و اختلالات بلع ، مشکلات تغدیه در شیرخوارگی ،افزایش حساسیت به گرما ، دندان های با فاصله ، دست ها در حالت خمیده از آرنج و رو به بالا، تمایل زیاد به آب، اختلال خواب و آبریزش از دهان .
در اغلب موارد آنجلمن بوسیله جهش یا حذف هایی در ژن UBE3A ای که از مادر به ارث رسیده ایجاد می شود.
از آنجایی که آلل پدری UBE3A از طریق مکانیسم ایمپرینتینگ ( imprinting ) و متیلاسیون در اغلب نورون­ها ( نه در همه بافت ها ) خاموش می باشد، لذا غیر فعال شدن آلل مادری UBE3A به فقدان کامل و انحصاری پروتیین UBE3A در مغز می انجامد.
آنجلمن در حدود 75% موارد ناشی از حذف ( به اندازه حدود 6mb در جایگاه 15q11-q13 ) می باشد، یعنی ناحیه ­ای که ژن UBE3A آنجا قرار دارد و در 15% موارد تنها آلل مادری این ژن دارای جهش است که ایم مساله دلالت بر این دارد که از دست رفتن انحصاری عملکرد UBE3A در مغز می تواند عامل اغلب فنوتیپ ها و علایم آنجلمن باشد.
در موارد کمی حدود ( 2-4% )، آنجلمن ناشی از ریز حذف هایی (Microdeletions ) است که بر ایمپرینتینگ در لوکوس 15q11-q13 تاثیر می گذارد.در 71% موارد نیز آنجلمن ناشی از دیزومی تک والدی (Uniparental Disomy ) پدری می باشد. یعنی حالتی که هر دو کپی ژن از پدر به ارث می رسند و هردو نیز با مکانیسم ایمپرینتینگ به حالت خاموش هستند.
هنگامی که یک ژن UBE3A جهش یافته در یک خانواده به ارث میرسد، افرادی که جهش را به ارث می برند ممکن است به آنجلمن مبتلا شوند، در حالیکه برخی دیگر از دارندگان جهش می توانند سالم باشند.

توارث یک جهش در ژن UBE3A از پدر هیچ تاثیر آشکاری بر فرزندان ندارد، چون این بچه ها یک آلل نرمال نیز از مادر به ارث می برند، که این آلل مادری بیان می شود، با این وجود دختران ناقل این آلل جهش را می توانند به بچه ها منتقل کنند.
تست تشخیص برای آنجلمن می تواند پیچیده باشد.یک رویکرد با بررسی متیلاسیون DNA ی ناحیه مرکز ایمپرینتینگ (Imprinting Center ) برای آنجلمن شروع شود. متیلاسیون DNA هنگامی

در AS میتواند مثبت باشد که یکی از این 3 مکانیزم وجود داشته باشد: 1) جهش کروموزومی 2) دیزومی تک والدی 3) نقص در مرکز ایمپرینتینگ
برای تشخیص هریک از حالت ها میتوان مطابق الگوریتم زیر عمل کرد
روش کاریوتایپ قادر به تشخیص ریزحذف­ها ( کمتر از 4mbp ) در کثر مواقع نمی باشد. این در حالی است که از روش های MLPA و array CGH میتوان برای تشخیص این موارد استفاده نمود.دو روش فوق حذف ناحیه 15q11-q13 را نشان داده و نشانگان آنجلمن را در بیماران تایید میکند.

منبع