پرورش قورباغه در جهان (ایده هایی برای آینده این صنعت در ایران)

[Almas Parsi]

پرورش قورباغه در جهان (ایده هایی برای آینده این صنعت در ایران)

امروزه تحقیقات مفصل و بعضا پیچیده ای جهت افزایش بهره وری از پرورش گونه هایی چون لاک پشت، زالو، قورباغه، کروکودیل، صدف، جلبک و ... به عمل میاید. نکته ای که جلب توجه میکند پیشگام بودن برخی از کشورهای جهان سوم با سطح اقتصادی پایین در پرورش این گونه هاست. درباره صنعت پرورش قورباغه چه می دانید؟ وت پارس شما را به مطالعه کامل این مطلب در ادامه مطلب دعوت می نماید.

امروزه صنعت شیلات در مقیاس جهانی پا به فراسوی مرزهای شناخته شده پیشین گذاشته. تغییر ذائقه غذایی مردم جهان، گسترش فقر غذایی و محدود بودن منابع در حال استفاده دانشمندان و پروش دهندگان این صنعت را مجبور به اتخاذ راه کارهایی جهت تولید و فرآوری محصولات جدید با کیفیت غذایی بالا نموده است. محدود بودن منابع خشکی های کره زمین محدود است و بیش از 70% از سطح کره زمین را آب فراگرفته است، در نتیجه انسان چاره ای جز تلاش برای بهره برداری و استفاده از تک تک موهبت های این گستره عظیم و کم شناخته ندارد. امروزه تفکر سنتی مبنی براستفاده از گونه های محدودی از موجودات آبزی در حال منسوخ شدن است.در سراسر جهان و به عبارت بهتر در همه کشورهایی که موهبت خدادای منابع آبی شیرین وشور نصیبشان شده است سرمایه گذاران، دولت مردان و محققین در پی دست یابی به روش های جدیدی برای استفاده از منابع آبزی موجود با هدف دست یابی به منابع جدید غذایی، دارویی و صنعتی هستند. پرورش گونه های جدید آبزیان فعالیتی است که از سالها قبل در بسیاری از مناطق دنیا در پیش گرفته شده و فراموش نکنیم که حتی صنعت پرورش ماهی نیز در مقیاس عظیم فعلی صنعت دیرپایی نیست اما سودآوری آن از نظر اقتصادی و اجتماعی منجر به پیشرفت های فراوانی شده که این صنعت را در زمره یکی از صنایع سودآور جهت سرمایه گذاری و رفع فقر غذایی در سطح جهانی قرار داده است. پس باید امیدوار بود که صنعت پرورش گونه های جدید نیز به زودی همان سیر صعودی را در پیش خواهد گرفت که گونه های قبلی.
امروزه تحقیقات مفصل و بعضا پیچیده ای جهت افزایش بهره وری از پرورش گونه هایی چون لاک پشت، زالو، قورباغه، کروکودیل، صدف، جلبک و ... به عمل میاید. نکته ای که جلب توجه میکند پیشگام بودن برخی از کشورهای جهان سوم با سطح اقتصادی پایین در پرورش این گونه هاست. این کشورها با در نظر گرفتن مزایای اقتصادی و اجتماعی این گونه صنایع دست به اقدامات بزرگی زده اند. در این راستا می توان از کشور تایلند نام برد که پیشرفت های صنایع پرورش آبزیان خود را به حدی رسانده که به عنوان یکی از قطب های تحقیقی و عملی در پرورش آبزیان بخصوص گونه های جدید مطرح شده است. اشتغال زایی، افزایش سطح کیفیت تغذیه ای مردم و رفع فقر غذایی و عنصری، افزایش صادرات، تشخص علمی و عملیاتی تنها چند مورد از مزایایی است که از چنین فعالیت های نصیب مردم و مسئولین این کشورها شده است و این در حالی است که به جرات می توان ادعا کرد که هیچ یک از این کشورها شرایط و امکانات طبیعی به گستردگی و غنای کشور ایران نداشته و طبیعتا نخواهند داشت.
در این گفتار بطور اختصاصی به مسئله پرورش صنعتی قورباغه، شرایط جهانی آن و زمینه های کشور ایران در امر پرورش قورباغه خواهیم پرداخت.

نخستین آمار ثبت شده از پرورش قورباغه به قاره آمریکا در قرن 19 برمیگردد. این روش شامل محدود کردن استخرهای طبیعی و رها سازی بچه قورباغه ها در آن بود. روشی که تا به امروز همچنان مورد استفاده است. در این روش از غذای دستی استفاده نمی شد و قورباغه ها از تولیدات طبیعی حوزه آبی استفاده میکردند. در برخی مزارع قورباغه ها را در قسمتهای ساحلی جمع آوری میکردند تا از لارو حشراتی که روی قطعات گوشت در حال فساد یا سایر ضایعات غذایی رشد میکردند تغذیه کنند. به این ترتیب بسترهای ایده آلی جهت تولید غذای زنده فراهم میکردند. امروزه با تکمیل روشهای تغذیه ای امکان تغذیه دستی در چنین محیطهایی فراهم شده است.

در خارج از ایالات متحده نخستین استخر پرورشی در کشور برزیل احداث شد. این مزارع پیشگامانی بودند که ناملایمات این کار، تکنیک های جدید و موثر و سختی های عملیاتی این صنعت را تجربه کردند و طبیعتا امروزه از برترین های این صنعت هستند.
نخستین مزارع پرورش قورباغه مشکلات فراوانی در رابطه با غذادهی و مسائل مربوط به سلامت قورباغه ها داشتتند اما سودآوری این صنعت باعث شد که موسسات علمی تحقیقات گسترده ای را جهت بهبود شرایط این صنعت انجام دهند.
در قاره آسیا، که بیشترین قدمت را در صنعت آبزی پروری داراست نخستین کشوری که پتانسیل بالقوده این صنعت را قبول کرد و جهت گسترش آن اقدام نمود تایوان بود. در دهه 1990 مزارع این کشور به پرورش صنعتی قورباغه روی آوردند و علاوه بر گونه Catesbiena اقدام به پرورش یک گونه بومی شرق آسیا به نام R.tigerina نمودند.
امروزه کشورهای فراوانی در این صنعت فعال و پیشرو هستند که از جمله آنها می توان به مکزیک، آرژانتین، اندونزی، تایلند و مالزی اشاره کرد. کشور آمریکا در زمینه تاسیس مزارع تحقیقاتی رتبه نخست جهان را داراست.
اما چرا قورباغه گونه مناسبی برای پرورش است؟
مصرف این موجود قدمتی دیرین دارد و به فرهنگ بومی، اعتقادات و منابع غذایی در دسترس و محدودیت های دینی مردم کشورهای مختلف بستگی دارد. بومیان قاره آمریکا از دیرباز قورباغه ها را یکی از منابع غذایی خوب و در دسترس می دانستند. انواع قورباغه های آبزی و خشکی زی در این قاره وجود داشت که به استثنا برخی گونه های سمی و خطرناک باقی مصرف غذایی داشتند. گونه های سمی برای استفاده از سم شان در جنگ ها یا ساخت داروهای درمانی و ... صید می شدند. سم برخی از این گونه های به قدری قوی است که میزان آرامش بخشی آنها را 200 برابر مرفین برآورد کرده اند. هرچند چنین گونه هایی نادرند اما این سوال را به ذهن متبادر می کنند که آیا پرورش برخی گونه های خاص جهت استفاده در صنایع دارویی روشی سودآور نیست؟ و اگر هست چه تکنیک هایی دارد؟

در قاره آسیا، جایی که مردمش بخصوص در شرق آن تقریبا از هر موجود زنده ای تغذیه میکنند مصرف قورباغه قدمتی دیرینه دارد. پراکندگی این موجود در مقیاس گسترده و بالا بودن جمعیت آن و آسانی روش های صید این موجود باعث شده که قورباغه ها به منبع غذایی خوبی برای مردم این قاره تبدیل شوند.

گوشت قورباغه مغذی است بخصوص ران قورباغه که یکی از بخشهای عمده بدنش از جهت مصرف غذایی است. ران قورباغه را آسیایی ها به اشکال گوناگون وبا روشهای مختلف طبخ میکنند و با انواع سس ها سرو میکنند. نمونه هایی از این غذاها تنها در رستوران های لوکس و گران قیمت قابل دسترسند.

در عین حال قورباغه های کوچک تر و با کیفیت پایین تر غذای مناسبی برای اقشار کم درآمد این کشورها هستند. مردم شرق آسیا اقبال خوبی نسبت به محصولات حاصل از فراوری قورباغه دارند و بازارهای این کشورها نسبت به فراوری های تازه این محصول گشوده خواهند بود.

ترکیب عنصری گوشت بدن قورباغه غنی است و بخصوص ران قورباغه از نظر کیفیت بسیار شبیه ران مرغ است. برخی گونه های قورباغه بقدری بزرگ هستند که بصورت کامل و اصطلاحا درسته مصرف می شوند. باقی گونه ها پس از قطع ران برای مصارف غذایی به قسمت های مختلف فراوری سپرده می شوند و از پوستشان برای صنعت دباغی و از باقی بدن برای کارخانجات غذای ماهی و دام استفاده می شود.

در کل می توان نتیجه گرفت که هیچ قسمتی از بدن قورباغه هدر نخواهد رفت. این یکی از نکات مثبت در قانع کردن سرمایه گذاران جهت گسترش این صنعت است.

امروزه کشورهای آمریکا، فرانسه، کانادا، بلژیک، ایتالیا و اسپانیا از عمده کشورهای غربی مصرف کننده قورباغه هستند.

از سوی دیگر قورباغه گونه ای است که به دلیل مقاومت خوب در برابر ناملایمات محیطی، رشد و نمو مناسب ، تعداد بالای موالید ، طول دوره رشد متعادل و تغذیه راحت برای پرورش صنعتی ایده آل است.
نمی توان منکر شد که این صنعت حتی امروزه هم با مشکلاتی دست به گریبان است اما یک چنین مشکلاتی را در تمام رشته های پرورشی می توان سراغ گرفت.
تاسیسات بکار گرفته شده در پرورش قورباغه پیچیدگی خاصی ندارند و موفقیت در این صنعت بیش ازهرچیز به درک درست از محیط طبیعی و طبعیت جانور باز میگردد نه ابزارآلات پیچیده و فنون خاص.
درحالت کلی می توان بازارهای محصول قورباغه را به بخش های تقسیم کرد:
- ران قورباغه
- قورباغه زنده
- درخواست برای اهداف آموزشی و تحقیقاتی
- بازارهای خاص برای برخی محصولات دارویی و ویژه از قورباغه ها
از میان این سه مورد درخواست جهانی برای ران قورباغه بیش از همه است. تولید کنندگان عمده این محصول در جهان اندونزی و تایوان هستند.

هم چنین در برخی از کشورها تقاضا برای خرید قورباغه زنده برای مصارف غذایی افزایش روبه رشدی نشان داده است. بخصوص در کشورهایی که گروه های مهاجر از آسیای شرقی بیشتر هستند.

در این رابطه حتی میتوان به بازارهایی در مناطق جنوبی ایران که گروه هایی اجرایی از کشورهای شرقی بصورت پیمانکار پروژه های بزرگ صنعتی استقرار دارند نظر داشت.

هم چنین بسیاری از مراکز تحقیقاتی جهت انجام تست های مختلف دارویی و موادی خود از قورباغه ها استفاده می کنند.
طبیعی است که تولید و پرورش قورباغه ها در شرایط استاندارد و بدور از آلودگی های محیطی می تواند منجر به در اختیار داشتن جمعیتی خالص و با کمترین آلودگی درونی شود که خود به بالارفتن دقت و صحت تحقیقات کمک خواهد کرد و به هرحال این مورد بازاری است که نباید از نظر دور داشت.

در کشور ایران تکثیر و پرورش قورباغه متاسفانه سابقه جدی و قابل ره گیری ندارد. تلاش های موردی و استثنایی هم که به عمل آمده به دلایل مختلف نیمه کاره مانده اند.

اما با توجه به بازارهای جهانی، پیشرفت های علمی منطقه ای و قاره آسیا و رقابت فشرده و حساسی که در صنعت آبزی پروری وجود دارد ورود به این عرصه برای ما غیرقابل اجتناب . امروزه تفکر سنتی و بسته درعرصه آبزی پروری بیهوده و به شدت زیان بار است.

لذا مسئولین، کارشناسان و سرمایه گذاران این صنعت باید با گسترش حوزه علمی و آینده نگری خود شرایطی را فراهم کنند که نخستین گام ها در راه هموار سازی صنعت پرورش قورباغه در ایران برداشته شود. به جرات می توان ادعا کرد که هیچ یک از کشورهایی که اسمشان در بالا آمده از نظر اقلیمی تنوعی مانند ایران نداشته و پتانسیل این صنعت در آنها مانند ایران نیست. برای برداشتن نخستین گام ها به نظر می رسد فاکتورهای زیر ضروری و موثر خواهند بود:

مطالعات اولیه بر روی ذخایر موجود قورباغه در ایران و ارزیابی تخصصی میزان قابل برداشت از این ذخایرحوزه های بسیاری در ایران وجود دارند که می توان برای تهیه ذخیره اولیه مزارع پرورشی اقدام به برداشت از آنها نمود. شناسایی و برآورد شیلاتی این حوزه ها نخستین گام برای توسعه کارشناسانه پرورش قورباغه در ایران است.
تربیت کارشناسان خبره در این حوزه برای ارائه نظرات دقیق به سرمایه گذارانبی تردید بهترین راه برای تربیت کارشناسان آموزش آنها توسط افراد متبحر و در مراکز با سابقه است که متاسفانه هیچ کدام در ایران موجود نیستند. به نظر می رسد بهترین پیشنهاد، برگزاری این دوره های در یکی از کشورهای آسیایی پیشرو در این صنعت باشد تا کارشناسان ضمن دریافت اطلاعات علمی از نزدیک با جزئیات این کار و نیز بازارهای موجود آشنا شوند. مهمترین وظیفه این کارشناسان در طولانی مدت ارائه راه کارهایی برای تطبیق روش های جهانی پرورش قورباغه با خصوصیات آب و هوایی و فرهنگی ایران است.

آشنا کردن مسئولین، سرمایه گذران و مردم با فواید و خصوصیات صنعت پرورش قورباغهبه نظر می رسد عدم آشنایی کافی مسئولین امر با این صنعت یکی از بزرگترین موانع در راه شروع و توسعه این صنعت باشد. برگزاری کلاس های توجیهی و دوره های فشرده آشنایی با صنعت پرورش قورباغه می تواند راه کاری برای مقابله با این معظل باشد. باید چنین دوره هایی را بخصوص در مراکزی که شناسایی شده و قابیلت پرورش قورباغه را دارا هستند برگزار کرد تا علاوه بر اشتغال زایی به افزایش سطح رفاه مالی بومیان منطقه نیز کمک شود.

گشایش راه های صادرات محصولات تولیدی به کشورهای مختلف. این مورد نه تنها به سرمایه گذاران بلکه به سیاستمداران نیز اختصاص دارد.

کیفیت خوب محصولات در کنار راه کارهای بازرگانی و دیپلماسی می تواند به افزایش روزافزون سطح صادرات و به تبع آن تولیدات داخلی منجر شود و این یعنی افزایش تولید، افزایش اشتغال، بالارفتن حجم سرمایه گذاری، افزایش تحقیقات علمی در این زمینه و بهبود روش های بومی پرورش قورباغه با توجه به اقلیم ایران.

به هرحال با توجه به همه آنچه در بالا گفته شد وارد شدن به این حوضه نه تنها سودمند بلکه واجب است. در بخش های بعدی این سلسله مقالات بطور تخصصی به بررسی این صنعت در جهان و روش های مختلف پرورش و تکیثیر و فراوری قورباغه خواهیم پرداخت. امید است این سلسله مقالات برای علاقه مند ان به این حوزه مفید بوده و راه گشایی برای شروع و ارتقای صنعت پرورش قورباغه در ایران باشد
Reference
FAO Fisheries &Aquaculture Manuals
Word Aquaculture Society-WAS
Database on Introduction of Aquatic Species-DIAS
Wikipedia- the free encyclopedia



ارائه دهنده گان: مهندس کبیر زمردی، کارشناس شیلات
مهندس خسرو جعفری، کارشناس شیلات، کارشناس سایرآبزیان سازمان
شیلات ایران