نظام اداری آلمان

[h.jabbari]

نظام اداری آلمان

مقدمه: آلمان (به آلمانی: Deutschland)‏ با نام رسمی جمهوری فدرال آلمان (به آلمانی: BRD:Bundesrepublik Deutschland)‏، کشوری در قاره اروپا با پایتخت برلین است. آلمان دارای نظام سیاسی جمهوری فدرال دموکراتیک پارلمانی بوده و دارای ۱۶ ایالت است. این ایالت‌ها می‌توانند در برخی مسایل مستقل عمل کنند. آلمان هم اکنون یکی از صنعتی‌ترین کشورهای جهان است و به عنوان ثروتمندترین عضو اتحادیه اروپا، موتور اقتصادیِ حوزه پولی یورو محسوب می‌شود. شهرهای بزرگ آلمان برلین، هامبورگ، مونیخ و فرانکفورت می‌باشند.آلمان در دو جنگ جهانی اول و دوم نقش گسترده‌ای داشت و در پی این دو جنگ خسارت‌های زیادی را متحمل شد. پس از پایان جنگ با وام‌هایی که از کشورهای متفق گرفت، توانست کشور را بازرسازی کند. جمهوری فدرال آلمان هم‌اکنون یکی از اعضای سازمان ملل متحد، ناتو، کشورهای گروه هشت و گروه پنج بوده و از بنیانگذاران اتحادیه اروپا است.
نظام اداري آلمان
آلمان از زمان ایجاددولت ملی به استثنای دوران نازی، دارای سیستم فدرال بوده است. قبل از اتحاد از ده ایالت واکنون از پانزده ایالت تشکیل شده است.ایالات دارای اختیارات وسیعی است و به عنوان مجری مصوبات حکومت مرکزی بوده و فقط ده درصد کارکنان در مرکز هستند.
طبق قانون اساسی آلمان (مصوب1949)، دولت پارلمانی، دارای دو مجلس و صدراعظم قوی بوده و رئیس جمهور حالت تشریفاتی دارد که برای مدت پنج سال انتخاب می شود. ساختار اجرایی دولت فدرال شامل دفتر صدراعظم و چند وزارتخانه است. تعداد وزارتخانه ها بین 12 تا 18 وزارتخانه متغیر است.
در آلمان بر خلاف فرانسه، کارمندان عالی رتبه به وزارت نمی رسند بلکه وزرای فدرال، سیاستمدارانی حرفه ای هستند که در رشته مربوط متخصص بوده و گردش مشاغل عالی در این کشور به ندرت صورت می گیرد.
حوزه وزارتی، یک واحد کوچک است که اعضای آن توسط وزیر انتخاب می شود وبا تغییر وزیر آن حوزه نیز تغییر می کند. بنابراین وفاداری آنها به وزیر قابل توجه است.
بوروکرات های آلمان، همه کسانی هستند که در قرن گذشته براساس آزمایش شایستگی ، با اتکاء بر کارایی و اصل حکومت مطلق انتخاب شده اند.
رابطه بین بوروکرات ها و سیاستمداران در زمان جمهوری وایمار و رایش سوم آشفته شد. در زمان حکومت نازی ها بوروکرات ها در رده پایین تری از سیاستمداران قرار داشتند. بعد ازجنگ جهانی دوم به رغم تمام تحولات بوروکراسی زمان پروس تغییر چندانی نکرد.
کارمندان دولت به سه گروه اعضای دائمی، کارمندان حقوق بگیر و پیمانی و کارگران مزد بگیر تقسیم می شوند.
خدمات دولتی در آلمان به طور عمودی به چهار طبقه پایین،متوسط،میانه و بالا تقسیم می شود.
خشکی و عدم انعطاف از صفات کارمندان است که در عین حال خواهان عملکرد بالایی هم می باشند.
رشد در داخل سیستم براساس دومعیار انجام میشود:
1. ملاحظات سنتی خدمات دولتی مانند: ارشدیت، شایستگی حرفه ای، وفاداری و روابط کاری خوب با کارکنان
2. وابستگی های حزبی، مهارتهای سیاسی، داشتن حامی سیاسی و روابط خوب با گروههای ذیربط.
بوروکراسی آلمان با مدل ایده ال وبر تطبیق ندارد زیرا:
بوروکرات های آلمان عمدتا به طرف سیاست و رفتار سیاسی گرایش دارند و به رغم تغییرات سیاسی زیاد، کنترل سیاسی بر بوروکراسی وسیع بوده و بوروکراسی آلمان بیش از اندازه مطیع است.
تفاوت بوروکراسی آلمان با فرانسه ناشی از متفاوت بودن مسیر رشد سیاسی است. در آلمان جابجایی از (اداره به سیاست) واز (سیاست به اداره) بسیار نادر است. بوروکرات ها در مجالس قانون گذاری حضور وسیع دارند.
عامل اصلی مطیع بودن مقامات اداری آلمان، اشتیاق مقامات عالی رتبه اداری به محدودیت های سیاسی، پیش بینی صحیح آنها و پرهیز از تقابل و تعارض با مقامات عالی استراتژیک می باشد.
مدیریت آلمانی ها
مدیران آلمانی در شرکتهای مختلف، با یکدیگر هم عقیده اند،((آدام اوپل)) صاحب کمپانی اوپل ، می گفت: من به همراه صاحبان کمپانی های بزرگ تولید اتومبیل در آلمان ، مانند بنز ، بی ام و ، آئودی و فولکس در نشستی که داشتیم همه بر این عقیده بودیم که ابتدا به جای رقابت با یکدیگر به این مسئله برسیم که کیفیت صنعت خودروسازی آلمان را در مقایسه با کشور های دیگر بالا ببریم ؛ یعنی زمانی که نام اتومبیل آلمانی بیاید ، همه به تعریف از آن بپردازند و آن گاه پس از این مرحله ، سعی کنیم به رقابت با یکدیگر بپردازیم.
آدام اوپل می گفت: من در پیشبرد اهدافم چند گام مهم را رعایت کردم،من به عنوان یک مدیر ، ابتدا باید مراقب دیگران باشم ، بدون آنکه آنان متوجه شوند با کارمندان خود ارتباط بر قرار کنم ، از کارمندان نظر خواهی کنم و دیدگاه آنان را مورد توجه قرار دهم ، همچنین کارمندان را در برنامه ریزی ، اجرا و همچنین پاداش سهیم سازم.
این در حالی است که (( کارل بنز)) مدیر کمپانی بنز می گفت: دانش ، دارایی فکری یک مدیر است که در میریت نوین ، از دارایی های سنتی ، سرمایه ای مهمتر خواهد بود.
کارل بنز می گفت: در امور اجرایی ، ضمن احترام به کارمندان نباید این دیدگاه وجود داشته باشد که مدیر توانمند نیست ، برای افزایش بهره وری باید قاطعیت داشت و پس از مشخص شدن اهداف ، قاطعانه به آن سمت حرکت کرد.
همچنین عدم قاطعیت یک مدیر ، باعث افزایش هرج و مرج و کاهش انگیزه و تقویت روحیۀ بی تفاوتی در بقیۀ افراد می شود ، پس برای افزایش بهره وری باید فرهنگ برخورد ، متناسب باشد.
ویژگی‌های مدیریت مدارس آلمان
مدیریت نوین مدارسامروزه بسیاری از متفکران و متخصصان تعلیم و تربیت که طرفدار برداشت و دید نو در زمینهِ اصلاحات آموزشی هستند، براین باورند که برنامه‌ریزی اصلاحات برای تجدیدنظر اساسی در عملکرد گذشته و کنونی نظام‌های تعلیم و تربیت هرکشور، باید در پرتو بررسی پیشینهِ تاریخی تحولات آموزش و پرورش و تحلیل وضعیت کنونی نظام آموزشی و همچنین بررسی عملکرد آموزشی سایر کشورها و ممالک دنیا، صورت پذیرد، در این صورت می‌توان با دیدی نو و جامع، عواملی را که موجب رکود فعالیتهای فرهنگی و علمی و شکل‌گیری دشواریهای کنونی نظام آموزشی شده است، شناسایی کرد.
با دیدی واقع‌بینانه بر عملکرد آموزشی و پرورشی سایر کشورها می‌توان یک تطبیق علمی - پژوهشی برنظام آموزش و پرورش خود بیا فکنیم و نقاط قوت و ضعف خود را با دیدی وسیع و نگرشی عمیق بررسی نماییم لذا در این گزارش تحقیقاتی، ویژگیهای مدیریت مدارس در کشور آلمان مورد بررسی قرار گرفته است.
امروزه، به عنوان راهی برای حل و فصل رضایتبخش امور آموزشی، در آلمان قبل از هرکشور دیگری مورد توجه دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت است.
مدیران مدارس آلمان از اختیارات وسیعی در ادارهِ امور آموزشی و اداری برخوردارند و تمامی نهادها، که به نحوی در تحقق اهداف تربیتی مؤثرند، در مدیریت و اداره امور آموزش و پرورش چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم مشارکت دارند.
مدیران مدارس آلمان که به رکتور معروفند، سرپرست معلمان هستند. آنان براساس پیشنهاد شورای مدرسه و با حکم رئیس اداره مدارس ایالت تعیین می‌شوند و این وظایف را برعهده دارند:
۱) مسئول برنامه‌ریزی تحصیلی و عرضه‌کننده برنامهِ کار برای هر یک از معلمان.
۲) نظارت بر فعالیتهای تحصیلی در هر یک از کلاسها، براساس برنامه تعیین شده.
۳) نظارت بر حضور و غیاب دانش‌آموزان و اجرای مقررات و ضوابط قانونی در امور آموزشی، بهداشتی و حوادث.
۴) مسئول تهیه تجهیزات و امکانات آموزشی و تأمین نیازمندیهای مالی مدرسه و نیز تصمیم‌گیری در زمینهِ تخصیص اعتبارات برای خرید ابزار و وسایل آموزشی.
در آلمان، در غیاب مدیر مدرسه، وظایف وی را معاونش برعهده می‌گیرد. همچنین در مدارس آلمان شوراهایی به نام ، ، و مدیر را در حل و فصل امور یاری می‌دهند.
● شورای مدرسه:
این شورا در راس کمیته‌های مشورتی و تصمیم‌گیری مدارس قرار دارد. اعضای آن متشکل از مدیر مدرسه، نماینده شورای دانش‌آموزان، نماینده معلمان و مشاور و مسئول امور هدایت تحصیلی دانش‌آموزان است.
در نظام آموزش آلمان، شورای مدرسه نهادی شناخته شده است که زمینه را برای همکاری میان مدیر، معلمان، شاگردان و والدین فراهم می‌سازد. وظایف این شوراها در ایالت‌های آلمان متفاوت است؛ امّا مهمترین آنها عبارت است از:
▪ تدوین مقررات و ضوابط انضباطی در مدرسه، تعیین تدریس در کلاسهای درس، مشخص کردن ساعت استراحت میان ساعات تشکیل کلاس، تعیین میزان تکالیف برای دانش‌آموزان و میزان ساعات تشکیل کلاس‌ برای تدریس هر درس در برنامه هفتگی مدرسه.
▪ مهیا کردن وسایل رفت و آمد دانش‌آموزان و امکانات آموزشی و بهداشتی.
▪ تصویب و تأیید برنامه‌ بازدیدها و گردشهای علمی و نیز تهیه امکانات اجرایی برای این برنامه‌ها.
▪ تعیین کتابهای درسی که شورای معلمان از میان کتابهای درسی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش ایالت انتخاب کرده است. همچنین تعیین کمیت و کیفیت ارزشیابی تحصیلی دانش‌آموزان و رتبه‌ بندی آن.
در برخی از ایالتها، شورای مدرسه در زمینه اصلاح یا تغییر تشکیلات و سازمان مدرسه، تجهیز وسایل و امکانات آموزشی مدرسه، بازسازی و نوسازی ساختمان مدرسه، حل و فصل اختلافهای میان والدین و اولیای مدرسه در زمینه دشواریها و مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان،‌ برگزاری مراسم ویژه (جشن فارغ‌التحصیلی) و جمع‌آوری کمک‌های نقدی نقش فعالی ایفا می‌نماید.
● شورای معلمان‌
این شورا که متشکل از معلمان یا نماینده هر یک از معلمان پایه‌های تحصیلی یا بخش‌های آموزشی مدرسه است، مدیر را در حل و فصل رضایت‌بخش مسائل مدرسه یاری می‌دهد. وظایف این شورا عبارت است از:
▪ انتخاب کتابهای درسی برای هریک از پایه‌های تحصیلی از میان کتابهای درسی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش ایالت و طراحی ساعات مدرسه (برنامه کلاس).
▪ بررسی اختلاف نظر والدین با معلمان در زمینه امور تحصیلی و پرورشی دانش‌آموزان.
▪ تصمیم‌گیری دربارهِ انتقال دانش‌آموزان به مدرسه‌ای دیگر یا تغییر کلاس آنها.
▪ تهیهِ طرح پیشنهادی برنامه مدرسه و عرضهِ آن به شورای مدرسه برای تصویب.
▪ تصمیم‌گیری دربارهِ روش آموزش و برنامه تحصیلی دانش‌آموزان با توجه به آزادی عمل معلمان در روش تدریس.
▪ ارائه پیشنهاد در زمینهِ تعیین معیارهای ارزیابی کار معلمان و ارزشیابی تحصیلی دانش‌آموزان. معمولاً مدیر مدرسه، به عنوان رئیس شورا، تصمیمات این شورا را به مرحلهِ اجرا می‌گذارد.
● انجمن والدین‌
این انجمن با گروهی از اولیای دانش‌آموزان هر مدرسه تشکیل می‌شود و به حکم دارای این اختیارات است:
▪ تشکیل جلسات، مطلع ساختن والدین دانش‌آموزان از جدیدترین تصمیماتی که درجلسات عمومی مدرسه اتخاذ شده است و منعکس کردن نظریات آنان به شورای مدرسه.
▪ همکاری با مدیریت مدرسه، معلمان و شورای دانش‌آموزان (انجمن دانش‌آموزان) در امور تربیتی.
▪ حمایت از منافع و تقاضاهای شورای مدرسه در منطقه‌ای که مدرسه در آن قرار گرفته است.
▪ شرکت در شورای مدرسه و شورای معلمان با برخورداری از حق را‡ی.
▪ حمایت از خواستهای والدین در امور تحصیلی فرزندانشان.
▪ اظهارنظر دربارهِ شرایط پذیرش دانش‌آموزان، طراحی برنامه درسی، اهداف تربیتی، ارزشیابی کارایی دانش‌آموزان و ضوابط ارتقا از پایه‌ای به پایهِ بالاتر و ارزشیابی مدرک تحصیلی.
▪ نظارت بر اجرای مناسب فعالیتهای تحصیلی دانش‌آموزان، کمک به مدیریت و معلمان مدرسه در اجرای گردشهای علمی و بازدیدهای خارج از مدرسه و تشکیل کلاسهای جبرانی.
البته انجمن والدین می‌تواند در مدرسه جلسه عمومی تشکیل دهد و تمامی والدین دانش‌آموزان را دعوت کند.
انجمن والدین، نمایندگان خود را برای شورای والدین منطقه و استان کاندید می‌نماید.
این شورا نماینده والدین در سطح منطقه یا استان است.