آزولا، میهمان ناخوانده شالیزارهای گیلان

[سونای69]

(ایسنا) آزولا سرخس شناور آزادی است که معمولا در آب‌های راکد و آرام، نهرها، تالاب‌ها و شالیزارها از نواحی معتدله گرفته تا نواحی گرمسیری یافت می‌شود. این گیاه با ریشه‌های نازکی که دارد همانند فرشی است که روی سطح آب گسترش پیدا می‌کند.

برگ‌های این گیاه ظریف و کوچک و حساس است و بسته به اینکه در چه مقطعی از زمان رشد باشد رنگ‌های متفاوتی دارد. مثلا هنگامی که گیاه در آستانه رشد است رنگ آن سبز مغز پسته‌ای است و کم کم رنگ آن تیره می‌شود و گاهی قرمز و نقره‌ای هم می‌شود.

این گیاه می‌تواند در عرض دو تا سه روز به دو برابر حد معمول خود برسد. این گیاه دارای گونه‌ها و زیرگونه‌های متفاوتی است و بسته به شرایط محیطی، رنگ و اندازه‌های گسترش آن متفاوت است. پراکنش سریع این گیاه در سراسر دنیا و رشد سریع و تثبیت نیتروژن آن توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است، زیستگاه اولیه آزولا کالیفرنیای آمریکاست.

بهمنی، محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به تاریخچه ورود این گیاه به گیلان گفت: سرخس آزولا در دهه‌ی 60 در قالب طرحی پژوهشی با عنوان " آزولا جانشین کودهای شیمیایی ازته برنج" از یکی از کشورهای آسیای جنوب شرقی به گیلان راه یافت و پس از سه سال مطالعه مقدماتی برای کاربردی شدن پژوهش‌ها در ایستگاه آزمایشی کشت برنج رشت به عنوان تثبیت‌کننده‌ی نیتروژن خاک در فرآیند کشت برنج استفاده شد.

وی در ادامه به مزایای این گیاه اشاره کرد و افزود: گیاه آزولا از جمله گیاهان نادری است که به دلیل جذب ازت هوا و انتقال آن به خاک باعث غنی شدن خاک‌های زراعی فقیر شده و اگر به موقع از این گیاه استفاده شود، از رشد گیاهان هرز در مزرعه جلوگیری می‌کند.

بهمنی خاطرنشان کرد: این گیاه همچنین منبع غذایی مناسبی برای دام‌ها و انواع طیور است، اما بررسی‌ها حاکی است این گیاه آبزی در سال‌های اخیر به دلیل برخی سهل‌انگاری‌ها به برکه‌ها، آبگیرها و رودخانه‌ها راه یافته و از این طریق از تالاب انزلی سر درآورده و به معضلی برای حیات تالاب تبدیل شده است.

احدی‌فر، کارشناس محیط زیست گیلان نیز در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: اگرچه این گیاه فوایدی برای شالیزارها داشته و منبع غذایی مفیدی برای دام و طیور است ولی، برای گیاهان بومی شناور و غوطه‌ور تالاب‌ها مزاحمت ایجاد کرده و حیات این گیاهان را بطور جدی با خطر مواجه می‌سازد.

وی اضافه کرد: اگرچه عواملی چون پساب‌های صنعتی، خانگی و کشاورزی و ورود حجم وسیعی از رسوبات رودخانه‌ها، عوامل اصلی مرگ تالاب هستند اما آزولا که به دلیل وجود این مواد مقاوم شده، عاملی دیگر برای کاهش رشد و نمو آبزیان و نابودی آنهاست.

امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان همچنین در این خصوص، با مهم برشمردن نقش تالاب در اکوسیستم منطقه و لزوم حفظ آن از نابودی گفت: آزولا به علت نداشتن رقیب طبیعی و مهیا بودن شرایط محیطی به صورت بی‌رویه و کنترل نشده به ویژه در نیمه‌ی اول سال رشد کرده و از طریق رود‌خانه‌ها به تالاب انزلی راه یافته و اکوسیستم این تالاب را با مشکل مواجه کرده است.

وی اضافه کرد: این گیاه کوچک از نظر فیزیولوژیکی در سطح آب زندگی می‌کند و قرار گرفتن هزاران قطعه از این گیاه در کنار هم، باعث جلوگیری از رسیدن اکسیژن و نور به آب و در نتیجه کاهش نمو و تکثیر آبزیان تالاب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه اگرچه رشد این گیاه در سال‌های اخیر در تالاب انزلی به حد تعادل رسیده است، گفت: اما رها کردن این جلبک آبزی و سریع الرشد به حال خود از لحاظ زیست محیطی غیرعقلانی است و جمع‌آوری این گیاه باید به صورت مداوم انجام شود تا بیش از این محیط زیست تالاب در خطر قرار نگیرد.

عالی‌ترین مقام حفاظت محیط زیست گیلان گفت: در حال حاضر بهترین روش برای پاکسازی تالاب انزلی از این گیاه، روش جمع‌آوری با ابزار مکانیکی است، زیرا این گیاه در سطح آب قرار دارد و به راحتی قابل جمع‌آوری است.

امیرعبدوس با اشاره به استقبال محیط زیست گیلان درخصوص سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زمینه برداشت این گیاه گفت: اداره حفاظت محیط زیست گیلان در 4 سال گذشته 8 مجوز برداشت این گیاه غیربومی را از تالاب انزلی برای بخش خصوصی صادر کرده است.

رمضان.ت یک کشاورز نیز در این رابطه به خبرنگار ایسنا گفت: آزولا سطح تمام شالیزارم را پوشانده است، تاکنون هر مشکلی در شالیزار داشتم توانستم آنرا حل کنم اما آزولا برایم مشکلی حل نشدنی ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: شنیده‌ام که این گیاه برای خوراک دام مناسب است و ما حاضریم این گیاه را به صورت رایگان به متقاضی آن بدهیم ولی فقط می‌خواهیم از شر آن خلاص شویم.

احمد پادیاپ، مدیر جهاد کشاورزی صومعه‌سرا نیز در خصوص آزولا که گریبانگیر شالیکاران گیلانی شده اظهار کرد: آزولا یک نوع سرخس آبزیست که بعلت دو نوع تولید مثل جنسی و غیرجنسی در درجه حرارت بالای 20 تا 30 درجه سانتیگراد قدرت تکثیر سریع و بالایی دارد.

وی افزود: آزولا در شالیزارهایی که زهکشی مناسبی ندارند و ارتفاع آب آنها بالاست به کشاورزان خسارت وارد می‌کند.

مدیر جهاد کشاورزی به فواید آزولا نیز اشاره و خاطرنشان کرد: آزولا موجب تبثیت ازت هوا شده و آن را به برنج منتقل می‌کند، علاوه بر این آزولا پس از 2 هفته از نشاء برنج سپری برای جلوگیری از رشد علف‌های هرز در شالیزارها می‌شود.

به گزارش ایسنا، جلبک آزولا که سال‌های متمادی مهمان ناخوانده‌ی آبگیرهای گیلان است همچنان به رشد و نمو خود ادامه داده و به یک معضل زیستی تبدیل شده است. بدیهی است برنامه‌ریزی مناسب، بهره‌گیری از توانایی‌های مهندسی و فنی و درنهایت تعامل همه‌ی سازمان‌های مرتبط می‌تواند گامی مهم در تبدیل این تهدید به فرصت باشد. فراموش نکنیم تکثیر راحت، تولید مداوم و منظم و عدم نیاز به شرایط ویژه‌ی نگهداری، از ویژگی‌های این گیاه است که امکان بهره‌گیری مناسب از آن را آسان‌تر می‌کند.