هنگام مرگ چه اتفاقاتی می افتد؟

[v.m 2020]

هنگام مرگ چه اتفاقاتی می افتد؟





هفته نامه نیوزویک به علت چاپ مطلب خاصی روی جلد مجله، باعث بوجود آمدن بحث های بنیادین و عمیقی شده است. در مطلب “بهشت وجود دارد: تجربه یک پزشک از زندگی پس از مرگ” “ایبن الکساندر” Eben Alexander دکترای عصب شناسی، می نویسد که دچار کما شده و پس از آن به علت تجربه ای که داشته به این باور رسیده که بهشت وجود دارد. او می گوید: «در ابرها بودم که نورهائی درخشان را می دیدم. همراه من یک خانم هم بود که به من پیام امید و عشق می داد». این مورد یکی از موارد اتفاقات نزدیک مرگ است که پیش از این برای بسیاری از مردم اتفاق افتاده است اما این یک مورد با بقیه فرق می کند. نظر سنجی موسسه گالوپ Gallup نشان داده که تقریبا سه در صد آمریکائیان یک مورد ازاین تجربیات را گزارش داده اند.
یکی از اتفاقاتی که عموماً در هنگام حالت نزدیک مرگ رخ می دهد، احساس آرامش یا احساس وجد و شادی است و یا احساسی عجیب و گنگ و نامفهوم همانند شناور بودن در اتاق، احساس بیرون از جسم بودن و یا دیدن نور در انتهای یک تونل و یا دیدن بستگان و آشنایان و یا دیگر پدیده های غیر از این جهان. با اینحال مشاهده کردن و یا ارزیابی این تجارب از لحاظ علمی با اینکه پدیده هائی عمومی و متفاوت هستند، کاری است دشوار و بنابراین توجیه این رویدادها کار آسانی نیست.
در مورد سبب و علت بوجود آمدن تجربیات هنگام مرگ اتفاق نظری وجود ندارد. یکی از دلایل آن گنگ و مبهم بودن و حالت غافلگیر کننده بودن این تجربیات است.
این تجربیات چقدر با خود مرگ فاصله دارند؟ چقدر طول می کشند؟ حتی خود واژه “مرگ” را نمی توان به دقت مشخص کرد مخصوصاً که امروزه بیش از هر زمان دیگری انسانها از مرگ نجات می یابند.
نزدیکترین و مناسبترین تعریفی که ما برای مرگ سراغ داریم این است: نداشتن هیچ نوع علائم حیات که نشان دهد یک شخص بصورت فیزیکی یا ذهنی زنده باشد ولی این مورد نیز بارها در گذشته تعریف و بازتعریف شده اند.
تجربیات هنگام مرگ نخستین بار بوسیله یک پزشک و روانشناس به نام ریمند مودی در سال ۱۹۷۵ تعریف شد. او گفت که این تجربیات احساس تجلی و ظهور مرگ یک بیمار است که به علت بی توجهی های پزشکی رخ می دهد. این تعریف هنوز مبهم است، چرا که اشخاص می توانند این تجربیات را بدون مواجه شدن با خطر مرگ، تجربه کنند. نشان داده شده که فقط ترس از مرگ برای داشتن این تجربیات کافی است. بعدها بروس گریسان در پرسشنامه ای تحقیقی تلاش کرد که تاثیر این تجربیات را اندازه گیری کند. این پرسشنامه دارای سوالاتی است که از اشخاص در مورد احساس و تجربه شان در طول مدت رخداد این حالتها پرسیده می شود. یکی از بزرگترین موانعی که برای حل این مسئله وجود دارد اثبات علمی آن است که ما را تنها به مصاحبه و سوال از اشخاصی که این تجربیات را داشته اند محدود می کند.
دکتر سام پرنیا دانشمندی که در مورد تجربیات هنگام مرگ تحقیق کرده و کتاب او حذف مرگ: دانشی که مرز بین مرگ و زندگی را تعیین می کند می گوید که او ترجیح می دهد تا پدیده ای کاملاً متفاوت را مورد مطالعه قرار دهد: یعنی به جای تجربیات هنگام مرگ تجربه خود مرگ یا “مرده بودن” را بررسی کند. او با بررسی بیمارانی که ایست قلبی داشته اند می گوید: هیچ مدرک و شاهد قابل سنجش به طور عینی از لحاظ پزشکی وجود ندارد که نشان دهد یک شخص که ایست قلبی داشته زنده است و یا بعداً زنده شده باشد.
تیم دکتر پرنیا در یک آزمایش در حال جریان، قفسه های مخصوصی در یک اتاق تعبیه کردند که بیماران در آن به هوش می آمدند یا به زندگی بر می گشتند. در سقف این اتاق تصاویری به طور تصادفی با زاویه ای قرار داشت که فقط توسط شخصی که از جسمش جدا شده بود دیده می شد. پس از آنکه بیماران به هوش می آمدند تیم پرنیا از آنها در مورد آنچه دیده بودند سوال می کردند. دکتر پرنیا می افزاید: ما هنوز نتیجه ای نگرفته ایم ولی این امر نمونه خوبی است که نشان می دهد که آزمایش این مسائل مغشوش و گنگ تا چه اندازه سخت وغیر قابل سنجش است. در حال حاضر دکتر پرنیا از هیچ یک از تفسیرهای مورد توجه واقع شده در تجربیات هنگام مرگ را قانع کننده نمی داند. او می گوید:ما فقط قسمتهائی از کل داستان را که همان علائم ونشانه های پزشکی است به جای سبب حقیقی این تجربیات می دانیم. این صحیح است که تجربیات هر شخص در هنگام مرگ را می توان با واکنشهای شیمیائی و فیزیکی که برایمان قابل فهم است توضیح داد ولی این توضیحات به ما علت بوجود آمدن این پدیده را نمی گویند.به عنوان مثال می توان احساس وجد و نشاط را عنوان کرد. خیلی چیزها وجود دارد که میتواند احساس خوشی را در انسان به وجود بیاورد ولی مشخص کردن دقیق اینکه چه جریان شیمیائی آنرا به وجود می آورد کار دشواری خواهد بود. شاید یک عامل اساسی که ما هنوز آن را کشف نکرده ایم ریشه و سبب تجربیات هنگام مرگ است. دکتر کوین نلسون که یک محقق است و در مورد تجربیات هنگام مرگ مطالعات گسترده ای داشته و کتاب “ورودی روحانی در مغز” را به رشته تحریر در آورده است با دکتر پرنیا تا حدود زیادی موافق است ولی درمورد ریشه یابی سبب و علت تجربیات هنگام مرگ نگرانی زیادی ندارد. او به راحتی با برداشت های گوناگون اشخاص از انواع مختلف تجربیات هنگام مرگ برخورد می کند. او تاکید می کند که: می توان گفت برخی از این عوامل از دیگر عوامل اهمیت بیشتری دارند حتی با اینکه ما تمام فاکتورهای سهیم دراین پدیده را نمی دانیم. این عوامل کدامند؟
قطع گردش خون
نلسون میگوید یکی از دلایل متداول بوجود آمدن این تجربیات “غش کردن” یا بیهوش شدن است. این مورد نمونه خوبی است که نشان می دهد کسی که این تجربیات را دارد به هیچ وجه نزدیک مرگ نیست. محققین نشان داده اند که نبود جریان اکسیژن در چشم باعث ایجاد احساس دیدن یک تونل می شود. کمبود اکسیژن – یا حتی کمی احساس ترس – میتواند باعث قطع جریان اکسیژن شود که هردو این موارد علائم مردن هستند. در تحقیقات نلسون غش کردن به تنهائی باعث به وجود آمدن برخی از تجربیات نزدیک مرگ همانند احساس خارج بودن از جسم خود و یا احساس وجد و نشاط می شود.
پخش مواد شیمیائی
پرنیا خاطر نشان می کند که هنگام مرگ استروئید، اپینفرین و آدرنالین به مقدار زیادی در بدن پخش می شوند. این امر می تواند توجیه کننده احساس نشاط و یا احساس عجیب تر دچار توهم شدن باشد. گفته شده هنگامی که حیوانات مورد حمله واقع می شوند “کتامین” در بدن آنها پخش شده و باعث ایجاد اثراتی شبیه آنهائی که در بالا ذکر شد می شود. در حقیقت یکی از نخستین فرضیه هائی که در مورد این تجربیات حدسی و نظر پردازانه مطرح شد این بود که وقتی مغز تشخیص دهد که در حال مرگ است ماده دی متیل تریپتامین یا دی ام تی در آن پخش می شود. ولی نلسون می گوید که تنها راه واقعی آزمایش این مسئله، تجویز این دارو به شخص و تحلیل آثار آن بر او می باشد. مواد شیمیائی در تجربیات هنگام مرگ می توانند عوامل مهمی باشند ولی در مقایسه با غش کردن و قطع گردش خون هنوز به مرحله اثبات نرسیده اند.
حرکت تند چشم در خواب
این حالت بیشتر به رویا و خواب دیدن نزدیک است. نلسون می گوید که در هنگام نزدیک شدن به مرگ، ما وارد یک نوع خواب با حرکت تند چشم می شویم. او می گوید در نظر بگیریم که مغز هنوز کار می کند و حتی با اینکه در خواب است تشخیص می دهد که در خطر است. این حالت یک احساسی به مانند “جنگ کنم یا فرار کنم” در هنگام احساس خطر خلق می کند، مثل خواب و رویا در عالم هوشیاری که ما متوجه دنیای اطراف خود هستیم ولی کاملاً به هوش نیستیم .احساس شناور بودن و یا خارج بودن از جسم خود با این نوع خواب یا رویا دیدن همخوانی دارد.
به کار افتادن حافظه
این یکی از تجربیات شایع هنگام مرگ است. افراد، به یاد آوردن کسانی را که دوست داشته اند و یا یادآوری گذشته خود را در این موارد همیشه گزارش داده اند. نلسون می افزاید تحقیقات نشان داده که حس یاد آوری در زمانی که احساس خطر می شود (مثلاً هنگام مرگ) به وجود می آید. در قسمتهای انتهائی مغز حافظه بلند مدت و مرحله جنگ یا فرار به هم مرتبط هستند که ممکن است تا حدی دلیل این که اشخاص حوادث هنگام مرگ را به وضوح به یاد آورند، باشد. پدیده تجربیات هنگام مرگ احتمالاً هم با این امر مرتبط است و هم این مورد که اشخاص گفته اند زندگیم از جلوی چشمانم گذشت و یا خاطراتم زنده شد.
جمع بندی: در مورد علت و سبب بوجود آمدن تجربیات هنگام مرگ اتفاق نظر وجود ندارد ولی آثار این تجربیات همیشه به نوعی تجدید و باز آفرینی شده اند و حداقل اینکه به علل اساسی به وجود آمدن آنها پاسخ داده شده است. با اینحال تجربیات هنگام مرگ به هر دلیلی که باشد کسانی که آنها را تجربه کرده اند عمیقاً احساس تغییر می کنند حتی اگر سر از صفحه اول مجله نیوز ویک در نیاورند!