هنگام سردرد مسکن بخوریم یا نه؟ و چه مسکنی؟

[ارغنون]

در رابطه با سردرد، علل آن و عوامل تشدید‌كننده آن با دكتر بابك زمانی متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران گفت‌وگو كرده‌ایم.

آقای دكتر، چرا دچار سردرد می شویم؟
بروز سردرد از نظر علت 2وجه دارد. عامل بیرونی و عامل درونی. بیشترین توجه ما به عوامل بیرونی است. یك وجه مهم‌تر كه نیمه خالی لیوان است و ما آن را نمی‌بینیم استعداد فرد نسبت به بیماری سردرد است كه این استعداد در طول زندگی بیشتر و بدتر می‌شود.
ما بیشتر دوست داریم سردرد را به‌عنوان عاملی ببینیم كه از بیرون به ما هجوم می‌آورد، نه چیزی كه از درون ما سرچشمه می‌گیرد و ما به آن اعتقاد داریم. نكته دیگر وجود سیستمی در بدن است كه درد را كنترل می‌كند و به آن سیستم كنترل درونی درد می‌گوییم.

به‌نظر می‌رسد نه تنها در مورد سردرد بلكه در مورد تمامی دردها این سیستم است كه میزان و شدت درد را تعیین می‌كند. به‌عنوان مثال وقتی ضربه شدیدی به انگشت وارد می‌شود در لحظات اول دردی احساس می‌شود كه فوق‌العاده شدید و غیرقابل تحمل است. همه ما تجربه كرده‌ایم كه بعد از 20دقیقه این درد كاملا از بین می‌رود و ما تعجب می‌كنیم كه چرا ناخنمان كبود است یا از آن خون جاری است ولی دردش قابل مقایسه با درد لحظات اول نیست. علت این امر یك مكانیسم درونی در داخل مغز است كه موادی را ترشح می‌كند كه خیلی شبیه مورفین هستند. این مواد به سرعت دردی را كه در بدن وجود دارد برطرف می‌كنند. این همان سیستم كنترل درونی درد است.

این درست است که بگوییم سردرد به چند شكل خودش را نشان می‌دهد؟
بله.وقتی ما به‌طور ساده می‌گوییم سردرد، گاهی منظورمان یك بیماری است كه سردرد یكی از علائم آن است اما خود سردرد هم می‌تواند یك بیماری جداگانه باشد. اكثریت مردم، سردرد را به‌عنوان یك بیماری دارند (سردرد اولیه مثلاً سردردهای میگرنی) ولی به‌عنوان یك علامت به آن نگاه می‌كنند، درصورتی كه این سردرد به‌خودی خود یك بیماری است و دیگر توجیهی برای آن وجود ندارد.
مثلاً كسی كه بیماری قند دارد، اگر دچار بیماری قلبی شود، می‌گوییم بیماری قلبی او ناشی از بیماری قندش است ولی دیگر نمی‌گوییم بیماری قندش به چه دلیل بوده بلكه بالا بودن قند خون، خودش توجیه‌كننده بیماری‌های دیگر است. پ
س برای بیماری‌های اولیه كه توجیه‌كننده سایر بیماری‌ها هستند علتی وجود ندارد.
سردرد ثانویه یعنی سردرد به‌عنوان یك علامت، مثلاً اگر كسی دچار تومور مغزی شده و این تومور ایجاد سردرد كرده این یك سردرد ثانویه محسوب می‌شود؛ یعنی سردرد علامت تومور مغزی است.

چند درصد از سردردها نشانه ای از تومورهای مغزی است؟
دغدغه ذهنی تعداد زیادی از بیماران همین مسئله است اما باید گفت در اكثریت كسانی كه سردرد دارند، تومور مغزی وجود ندارد. در واقع در 98 تا 99درصد سی‌تی‌اسكن‌ها و ام.آر.آی‌هایی كه برای راحتی خیال بیماران می‌گیریم موردی از تومور مغزی نمی‌بینیم.

اصلا سردردهایی که نشانه ای از تومور مغزی هستند چه ویژگی دارند؟
مهم‌ترین نكته‌ای كه دارد این است كه غیر از سردرد علائم دیگری نیز در بیمار وجود دارد؛ یعنی اگر تومور مغز ‌علت سردرد باشد، قبل از آن باید باعث فلج شدن یك طرف مغز شده باشد، اختلال بینایی ایجاد كرده باشد، باعث اختلال شناختی شده باشد یا حداقل ممكن است باعث ورم در عصب چشم شده باشد. در نتیجه كسی كه سردرد دارد و معاینه عصبی‌اش طبیعی است به ندرت ممكن است كه در او توموری دیده شود. در چنین فردی كه معاینه عصبی‌اش طبیعی است ولی سی‌تی‌اسكن‌اش دچار اختلال است باید تردید كرد كه آیا واقعاً تومور مغزی باعث سردرد بوده یا نه؟

مسكن‌ها در بهبود سردرد چه تاثیری دارند؟
كسانی كه تعداد سردردهای میگرنی‌شان كم است، مثلاً در ماه یك یا دو بار سردرد دارند بهترین كار استفاده از مسكن است ولی اگر تعداد سردردها از یكی، دو بار در هفته بیشتر شد درمان آن با مسكن جایز نیست و تأكید بر درمان پیشگیری است.